کتاب کوان
کتاب کوان یا غولان (به پهلوی: kawân)یا سفر الجبابره[1] یکی از هفت نوشته اصلی مانی پیامبر در راستای تبلیغ آیین مانوی بود. ابن ندیم و احمد یعقوبی عنوان آن را سفرالجبابره ذکر کردهاند. موضوع آن دربارهٔ فرشتگانی است که هبوط کرده و به زمین فرود آمده بودند و در کتاب مقدس به آنان اشاره شدهاست.
در روایت مانوی این داستان، این فرشتگان در واقع دیوانی بودند که در هنگام ایجاد جهان در آسمانها زندانی شدند و بعد شورش کردند و چهار فرشته بزرگ آنان را دوباره دستگیر کردند اما دویست تن از آنان گریختند و به زمین آمدند. پیروان مانی در ترجمهٔ این کتاب مانی از آرامی به زبانهای ایرانی میانه، بسیاری از نامهای ایرانی را مانند سام و نریمان و وشتاسپ و زریل و خذوس، اریان ویژن (ایرانویچ)، جایگزین نامهای سامی کردهاند تا برای ایرانیان بیگانگی نداشته باشد. ترجمههای این کتاب مانی در دورهٔ اسلامی نیز مشهور بودهاست.[2]
با مطالعه درونمایه کتاب در دوران کنونی برخی مفهومهای مانوی بازدانسته شد، از آن دسته تفسیر قلمرو نور و مفهوم خیر و... بر پای نوشتههای این کتاب سرزمین نور از سه سوی شمال، شرق و غرب گسترده شده و در جنوب با سرزمین تاریکی هممرز است.
کتاب کوان از روی یک نسک آرامی به همین نام از نوشتههای خنوخ -که اخیراً جزء طومارهای دریای مرده یافت شده است- بازنویسی و الهام گرفته شدهاست. اینچنین اثرگذاری آیین یهودی بر مانویگری آشکار گردیدهاست.
بازمانده این کتاب در کشور آلمان نگهداری میشود.
پانویس
- فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، مانی
- تفضلی، احمد، ص ۳۳۸
منابع
- هانس یواخیم کلیمکایت؛هنر مانوی؛ برگردان ابوالقاسم اسماعیلپور؛ ویراست دوم؛ شابک ۹۶۴−۸۳۳۲−۱۲−۶
- تفضلی، احمد، و به کوشش آموزگار، ژاله. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات سخن، ۱۳۷۶ شابک ۹۶۴−۵۹۸۳−۱۴−۲
نسکهای نوشتهٔ مانی | انجیل زنده · ارژنگ · گنج زندگان · اسفار (رسالات) · رازان (سفرالاسرار) · کتاب کوان (غولان) · دیبان (مکاتب) · مزامیر و نیایشها · شاپورگان |
---|---|
دیگر نوشتههای مانوی | کفالایا · نامههای مانی · مواعظ · دیوان اباتور · اعترافنامه (خواستوانیفت) · مجموعه دستنوشتههای مانوی · نسخههای خطی مانوی کلن · زبور مانوی · زبدهٔ آموزههای مانوی · آردهنگ وفراس · نیایش و اعتراف · انگد روشنان · طومار نیایش چینی |
اساطیر و باورها | زروان · هرمزدبغ · اهریمن · امهرسپندان · مهرایزد · نریسه ایزد · گهمرد و مردیانه · فارقلیط · واپسین ایزد · اشقلون · نریوسنگ · دوست روشنان · عیسای درخشان · عیسای رنجبر · درخت زندگی · بهشت روشنی · بهشت نو · اژدهای چهارسر · ستون روشنی · آتش بزرگ |
دبیره | |
ردههای دینی | |
اصول و مفاهیم | |
کسان | مانی · مار امّو · بوگوخان · سنت آگوستین · بهمن · اوسهبیوس · و.ب.هنینگ · ابوالقاسم اسماعیلپور · ابن ندیم · شاپور یکم · روزبه دادویه · افشین · مزدک · توماس(مانوی) · سوروس آنتیوخ |
پایوران | آفرینسر · خروهخوان · روانگاناسپسگ |
زبانهای دینی |
نوشتههای پارسی میانه | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
دینی |
| ||||||||||||||
غیر دینی |
|