ایرج پزشکزاد
ایرج پزشکزاد (الف. پ. آشنا) (زادهٔ ۱۳۰۶ در تهران)[1] از نویسندگان و طنزپردازان ایرانی معاصر است. او بیشتر به خاطر آفرینش رمان داییجان ناپلئون و شخصیتی به همین نام شناخته میشود.[2] در سال ۱۳۵۵ مجموعهٔ تلویزیونی داییجان ناپلئون توسط ناصر تقوایی برگرفته از این رمان ساخته شد. کتاب دایی جان ناپلئون در سال ۱۹۹۶ میلادی توسط دیک دیویس به زبان انگلیسی برگردان شدهاست.
ایرج پزشکزاد | |
---|---|
زاده | ۱۳۰۶ (۹۳ سال) تهران |
محل زندگی | فرانسه، پاریس |
پیشه | نویسندگی و ترجمه |
جوایز مهم | جایزه بیتا (۲۰۱۴) |
پدر و مادر | حسن پزشکزاد فکری ارشاد |
جوایز
|
زندگینامه
پزشکزاد در سال ۱۳۰۶ در تهران زاده شد. پدرش حسن پزشکزاد یک پزشک و مادرش شاهزاده فکری ارشاد دختر مؤیدالممالک فکری ارشاد بود. معزدیوان فکری نیز دایی او بود. وی پس از تحصیل در ایران و فرانسه در رشتهٔ حقوق دانشآموخته شد و به مدت پنج سال در ایران به قضاوت در دادگستری مشغول بود. پس از آن به خدمت در وزارت امور خارجه ایران ادامه داد و آخرین سمتش مدیرکل روابط فرهنگی بود.[3][4]
وی کار نویسندگی را در اوایل دهه ۱۳۳۰ با نوشتن داستانهای کوتاه برای مجلهها و برگردان نوشتههای ولتر، مولیر و چند رمان تاریخی آغاز کرد.[4] او هنگام کار در وزارت امور خارجه، نویسنده ستون طنز "آسمون ریسمون" در مجله فردوسی نیز بود.[3]
ایرج پزشکزاد شیفته سعدی است.[5]
پزشکزاد درباره خود میگوید:
از پدری پزشک و مادری معلم به دنیا اومدم. تحصیلات ابتدایی و متوسطه در تهران و تحصیلات عالیه رو در فرانسه در رشته حقوق گذراندم. بعد از فارغالتحصیلی به استخدام وزارت امور خارجه درآمدم و به عنوان دیپلمات تا انقلاب در اونجا کار کردم. بعد از انقلاب از کار اخراج شدم به طوری که حتی حقوق بازنشستگی هم شامل حالم نشد. بعد از اون به فرانسه برگشتم و به کار روزنامهنگاری و قلم زنی و نوشتن اراجیف مشغول شدم.
پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران به فرانسه رفت و عضو شورای نهضت مقاومت ملی شد که با رهبری شاپور بختیار تشکیل شده بود. وی برای نهضت چند کتاب نوشته که نمونه آن «مروری بر واقعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲» است.[5][6][7][8][9]
تاثیرگذاری
برخی مجموعه تلویزیونی قهوه تلخ را کپی ناشیانهای از کتاب ماشاءالله خان در بارگاه هارونالرشید نوشتهٔ ایرج پزشکزاد میدانند.[11]
آثار
طنز
- حاج ممجعفر در پاریس (۱۳۳۳) (خاطرات)
- ماشاءالله خان در بارگاه هارونالرشید (۱۳۳۷) (رمان)
- بوبول (۱۳۳۸) (طنزیات اجتماعی)
- آسمون ریسمون[12] (۱۳۴۲) (طنزیات ادبی)
- داییجان ناپلئون (۱۳۴۹) (رمان)
- ادب مرد به ز دولت اوست تحریر شد (۱۳۵۲) (نمایشنامه)
- انترناسیونال بچهپرروها (۱۳۶۳) (طنزیات سیاسی)
- شهر فرنگ از همه رنگ (احتمالاً ۱۳۷۲)[13] (طنزیات سیاسی و اجتماعی)
- خانوادهٔ نیکاختر (۱۳۸۰) (رمان)
- رستمصولتان (۱۳۸۴) (طنزیات اجتماعی)
- گلگشت خاطرات (۱۳۸۶) (طنزیات اجتماعی)
- پسر حاجی باباجان (۱۳۸۷) (نمایشنامه)
- به یاد یار و دیار (۱۳۹۱) (خاطرات)
- صندوق لعنت (۱۳۹۴) (نمایشنامه)
- بلیط خانعمو (نمایشنامه)[14]
تاریخی
- مروری در واقعهٔ ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و قانون مصونیت نظامیان آمریکایی[15] (تاریخ)
- مروری در تاریخ انقلاب روسیه (۱۳۷۰) (تاریخ)
- مصدق بازمصلوب: چند مقالهٔ سیاسی (۱۳۷۲) (مقالات سیاسی)
- مروری در تاریخ انقلاب فرانسه (۱۳۸۱) (تاریخ)
- طنز فاخر سعدی (۱۳۸۱) (نقد و تفسیر)
- حافظ ناشنیدهپند (۱۳۸۳) (سرگذشتنامه و رمان تاریخی)
- مروری در انقلاب مشروطیت ایران (۱۳۸۴) (تاریخ)
- ریشههای اختلاف چین و شوروی (رساله)
ترجمه
- روزولت / سارا دلانو روزولت (۱۳۲۶)
- ملک مقرب در جمع شیاطین / موریس دوکبرا (۱۳۳۱)
- دختر گرجی / موریس دوکبرا (۱۳۳۴)
- زندانی کازابلانکا / موریس دوکبرا (۱۳۳۵)
- دزیره / آن ماری سلینکو (۱۳۳۵)
- افسونگران دریا / آلفرد ماشار (۱۳۳۶)
- جمیله / هانری بوردو (۱۳۳۷)
- عدالت اجرا شدهاست / ژان مکر (۱۳۳۷)
- دو سرنوشت / ویلکی کالینز (۱۳۴۵)
- فردا گریه خواهم کرد / لیلیان راث (۱۳۴۵)
- ماروا / موریس دوکبرا (۱۳۶۲)
- شوایک سرباز پاکدل / یاروسلاو هاشک (۱۳۶۴)
مقالهها
- سوم اسفند ۱۳۵۷، یازده روز پس از پیروزی انقلاب ۵۷، ایرج پزشکزاد در کیهان مقالهای به نام «آنها که میخواهند غنائم خونین انقلاب را تقسیم کنند» نوشت. در این مقاله او به بازگویی روایت انقلاب فرانسه میپردازد و هشدار میدهد.
پانویس
- ایرج پزشکزاد، خانواده نیکاختر، پشت جلد تاریخ تولد ۱۹۲۸ (میلادی) ذکر شدهاست.
- بی بیسی فارسی
- «گفتوگو با ایرج پزشکزاد، خالق داییجان ناپلئون». بیبیسی فارسی. ۷ خرداد ۱۳۹۳.
- گفت و گو با ایرج پزشک زاد، خالق دایی جان ناپلئون در یوتیوب، بیبیسی فارسی، ۱ دی ۱۳۹۲
- محمد رهبر-روزنامهنگار (۸ اردیبهشت ۱۳۹۸). «کتابهای صد سال اخیر ایران؛ دایی جان ناپلئون زنده است». بیبیسی فارسی.
- ایرج پزشکزاد (۲۰ مرداد ۱۳۸۵). «بختیار و شعر و ادبيات ايران». سایت ملیون. بایگانیشده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافتشده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹.
- «پیام نهضت مقاومت ملی ايران بمناسبت برگزاری صدمین سالگرد انقلاب مشروطیت». Mashroutiat.com. بایگانیشده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۲. دریافتشده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۱.
- ایرج پزشکزاد-نویسنده و سردبیر نشریه قیام ایران، ارگان نهضت مقاومت ملی (۱۸ مرداد ۱۳۹۰). «بختیار؛ شیفته و شیدای حافظ». بیبیسی فارسی.
- ایرج پزشکزاد (۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۷). «چرا بختيار در فهرست سياه قربانيان رژيم جای گرفت؟ ايرج پزشکزاد». Hasanagha.org. بایگانیشده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۳. دریافتشده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۱.
- «Seventh Annual Bita Prize for Persian Arts: Iraj Pezeshkzad». Stanford University (به انگلیسی). ۷ نوامبر ۲۰۱۴. بایگانیشده از اصلی در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹. دریافتشده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹.
- «کپی برداری «قهوه تلخ» از رمان قبل از انقلاب». تابناک. ۱۷ مهر ۱۳۸۹. دریافتشده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۸.
- عنوان کتاب روی جلد «آسمون ریسمون» و داخل جلد «آسمون و ریسمون» است.
- تاریخ نشر ندارد. اولین نوشتهاش در آذر ۱۳۶۹ و آخرینش در اسفند ۱۳۷۱ نوشته شده و در ابتدای کتاب گفته شده این مجموعه قبلاً در مجلهٔ علم و جامعهٔ آمریکا چاپ شده.
- «بزرگداشت خالق «داییجان ناپلئون» در پاریس برگزار میشود». خودنویس. ۱۷ آبان ۱۳۹۰.
- پزشکزاد (آشنا)، ایرج. «مروری در واقعهی ۱۵ خرداد ۴۲ و قانون مصونیت نظامیان آمریکایی». آمریکا/لسآنجلس، شرکت کتاب، بهار ۱۳۸۷. شابک: 1-59584-168-7
منابع
- «The Lois Roth Prize for Literary Translation from Persian to English». Association for Iranian Studies (AIS) (به انگلیسی). ۲۰۰۹. بایگانیشده از اصلی در ۲۶ مارس ۲۰۱۹. دریافتشده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹.
متن مربوطه در ویکینبشته: مؤلف:ایرج پزشکزاد |
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به ایرج پزشکزاد در ویکیگفتاورد موجود است. |
پیوند به بیرون
- مراسمِ جایزهٔ بیتا برای ایرج پزشکزاد، ۷ نوامبر ۲۰۱۴، دانشگاه استنفورد در یوتیوب
- مسعود بهنود-روزنامهنگار مستقل (۲۷ آبان ۱۳۸۶). «سخنرانی پزشکزاد: آیا مشروطیت کار انگلیسی ها بود». بیبیسی فارسی.
- گفت و گو با ایرج پزشک زاد، خالق دایی جان ناپلئون در یوتیوب، بیبیسی فارسی، ۱ دی ۱۳۹۲
- IRAJ PEZESHKZAD : نخستین مصاحبه تلویزیونی ایرج پزشکزاد پس از انقلاب : دایی جان ناپلئون در یوتیوب، بخش فارسی صدای آمریکا
- پزشکزاد، ایرج، آسمون ریسمون، بتسدا، مریلند: کتابفروشی ایران، ۱۹۹۷. شابک: ۹۷۸۰۹۳۶۳۴۷۷۹۰
- شبی با ایرج پزشکزاد در لندن (پیوند مرده)