ادوارد حق‌وردیان

حق‌وردیان در ۳۰ سال گذشته بخش عمدهٔ وقتش را صرف ترجمهٔ آثار ادبی معاصر فارسی به زبان ارمنی کرده‌است. او تنها کسی است که بیش‌ترین حجم ادبیات معاصر ایران را به ارمنی برگردانده و در ارمنستان و آمریکا منتشر کرده‌است.[2]

او برای نخستین‌بار رمان «بوف کور» را به زبان ارمنی برگرداند که این ترجمه در ارمنستان با شگفتی و استقبال خاصی روبه‌رو شد و پس از آن زمینه‌ای فراهم شد تا حق‌وردیان جدی‌تر و به‌طور متمرکز اقدام به ترجمهٔ آثار ادبی معاصر فارسی بپردازد. از ترجمه‌های او می‌توان به ترجمهٔ آثار سهراب سپهری، قیصر امین‌پور، شمس لنگرودی، محمدرضا عبدالملکیان، گروس عبدالملکیان، رسول یونان، عباس جهانگیریان، محمدرضا یوسفی، فروغ فرخزاد، صادق چوبک و غلامحسین ساعدی اشاره کرد.[2]

او خود دلیل ترجمهٔ آثار معاصر فارسی به ارمنی را در این می‌داند که در آن دوران به دلیل وابستگی میان ارمنستان با اتحاد جماهیر شوروی؛ مردم این سرزمین شناختشان نسبت به ادبیات فارسی بسیار محدود بود چرا که در دوران شوروی و حکومت شاهنشاهی رابطه‌ای با ایران وجود نداشت. در آن زمان در ارمنستان خبری از شعر و داستان معاصر ایرانی نبود و ارامنه فقط با اشعار خیام، فردوسی، رودکی و حافظ آشنا بودند اما با فرهنگ معاصر ایران کاملاً بیگانه بودند؛ بنابراین او سعی کرد تا مردم ارمنستان را با اشعار و داستان‌های معاصر ایرانی آشنا کند. در این راستا نخستین کارهایی که به ترجمه آن‌ها پرداخت عبارت بودند از: بوف کور، سه قطره خون، دو داستان از صادق چوبک، دو داستان از هوشنگ گلشیری. ترجمه‌های وی با استقبال چشم‌گیر مردم روبه‌رو شد تا جایی که تیراژ آن را به ۵۰۰۰ جلد رساند. بعد از این استقبال، به ترجمهٔ اشعار فروغ فرخزاد پرداخت چرا که همیشه عاشق شعرهای او بود. دو مجموعه فروغ را با عناوین، «تولدی دیگر» و «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» را در ارمنستان و در آمریکا به کمک یکی از دوستان به چاپ رساند.[2]

پس از فروغ فرخزاد، به سراغ ترجمهٔ شعرهای سهراب سپهری رفت، در واقع این کار برای وی به عنوان انقلاب درونی بود.[2] او در شعرهای سپهری دیدگاه عمیقی را می‌یافت. در مصاحبه‌هایی که داشت بارها عنوان کرد که هنگام خواندن شعرهای سهراب انگار که انجیل می‌خواند؛ یعنی تصوف سپهری در شعرهایش و طبیعت‌پرستی او باعث آرامش روحی می‌شود.[2] از نگاه حق‌وردیان شعر سپهری، هنر خالص است به‌طوری‌که به او بسیار رشک می‌برد. او معتقد است که شعرهای سهراب برای او کشف بسیار بزرگی در شعر بود.[2]

حق‌وردیان پس از انتشار ترجمهٔ اشعار سهراب سپهری، با رایزنی سفارت جمهوری اسلامی ایران همکاری‌اش را شروع کرد. ترجمه دو کتاب «گنبد طلایی» که شامل آثار ۲۴ شاعر معاصر ایران از نیما تا امروز و کتاب «طلوع پیامبر» که شامل اشعار ۲۱ شاعر ایرانی پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران است از سوی رایزن فرهنگی به او پیشنهاد شد و این دو کتاب به همت رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ارمنستان به چاپ رسید و پس از آن زمینه‌ای فراهم شد که رایزن فرهنگی به او ترجمهٔ قرآن را به زبان ارمنی پیشنهاد بدهد.[2]

حق‌وردیان نخستین مترجمی است که قرآن را به زبان ارمنی ترجمه کرده‌است. او این ترجمه را به سفارش رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان انجام داده‌است.[2]

در سال ۲۰۰۲ در ابتدا رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان از او خواست که جز ۳۰ قرآن را از فارسی به زبان ارمنی ترجمه کند. پس از اتمام این جزء و بررسی این ترجمه توسط کارشناسان علوم قرآنی، این جز به صورت مستقل در ارمنستان منتشر شد و پس از آن رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان از او خواستند که کل قرآن را ترجمه کند. ترجمه قرآن سه سال طول کشید[2] و این ترجمه با همکاری یک تیم ۱۵ نفره[2] به صورت کامل در سال ۲۰۰۶ منتشر شد. حق‌وردیان برای این ترجمه جایزهٔ «دانبق» که هر سال از سوی کانون نویسندگان ارمنستان به یک مترجم تعلق می‌گیرد را از آن خود کرد. ترجمهٔ حق‌وردیان از قرآن در ایروان طی مراسمی رونمایی شد و مدال طلای وزارت فرهنگ و هنر ارمنستان به ادوارد حق‌وردیان اهدا شد.[2]

حق‌وردیان معتقد است ترجمهٔ قرآن برایش کار با برکتی بود[2] و سه سال انوار قرآن و رحمت الهی را همواره در زندگی‌اش احساس می‌کرد. او بزرگترین کار و افتخار خود را ترجمهٔ قرآن می‌داند.[2]

البته روی ترجمهٔ قرآن او برخی نقد دارند و معتقدند که مترجمان زبان فارسی در برخی از موارد از پس ترجمهٔ قرآن به زبان فارسی برنیامده‌اند و باید حق‌وردیان برای ترجمهٔ قرآن یک مترجم زبان عربی نیز به همراه داشت. این گروه از منتقدان معتقدند که در برخی از موارد مترجمان قرآن به زبان فارسی نیز از منبع اصلی دور شده‌اند و حق‌وردیان نیز چون از زبان دوم قرآن را به زبان ارمنی ترجمه کرده‌است دچار این لغزش خواه-ناخواه شده‌است. با این همه، چون او نخستین کسی است که جرأت و جسارت این را داشته که قرآن را به زبان ارمنی ترجمه کند کارش را قابل تقدیر است.[2]

حق‌وردیان سرودن شعر را از همان زمانی آغاز کرد که شروع به خواندن کتاب‌ها و آثار ادبیات فارسی در ارمنستان کرد و چون زبان ارمنی وی ضعیف بود شعرهایش را به زبان فارسی می‌سرود.[2]

همزمان با انتشار بوف کور، نخستین کتاب مجموعه شعر او نیز با عنوان «چهار آوریل» منتشر شد و همچنین هم‌زمان با چاپ اشعار فروغ، دومین کتاب او با عنوان «فرزند ناخلف» بود که بازهم با همت دوستش در آمریکا به چاپ رسید.[2]

بخشی از شعرهای ارمنی وی را «واهه آرمن» به فارسی ترجمه کرده و در ایران منتشر شده؛ البته او شعرهایی هم به زبان فارسی دارد که قصد دارد این شعرها را نیز آماده می‌کرده و در قالب کتاب منتشر کند.[2]

بخش عمدهٔ ترجمه‌های ادوارد حق‌وردیان پیش از انتشار در نشریاتی چون مجلهٔ ادبی گارون، نشریهٔ گراگان ترت، نشریهٔ مهر (نشریهٔ رایزن فرهنگی ایران در ارمنستان) منتشر شده‌است. او عضو هیئت تحریریهٔ هفته‌نامهٔ «آخبیور» (به معنای چشمه) است. این مجله تنها مجله‌ای است که برای کودکان در ارمنستان منتشر شده و در مدارس توزیع می‌شود.[2]