مقدس اردبیلی

فراگیری علوم دینی را از دوران کودکی آغاز کرد. پس از گذراندن دروس مقدماتی، به نجف رفت و علوم نقلی و فقه را از سید علی صائغ فرا گرفت. پس از مدتی، به شیراز مهاجرت کرد و نزد جمال‌الدین محمود به تحصیل علوم عقلی مشغول گردید. وی در زهد و تقوا به درجه‌ای رسید که به «مقدس» شهرت یافت و در تحقیق و ژرف‌نگری علمی به اندازه‌ای تبحر داشت که به «محقق» معروف شد.

• شیخ حسن[1]
• سید محمد[2]
• میر فیض الله عبدالقاهر حسینی تفرشی[3]
• میرعلام تفرشی[3]
• ظهیرالدین علی فمی تفرشی[4]
• عنایت الله کوهپایه‌ای
• ملا عبدالله شوشتری

• استیناس المعنویة[5]
• بحرالمناقب
• حاشیه بر شرح تجرید
• حدیقة الشیعة (در انتساب این کتاب به محقق تردیدهایی وجود دارد)[6]
• رساله خراجیه
• زبدة البیان فی آیات الاحکام
• مقالة فی الامر بالشی[7]
• مناسک حج (فارسی)
• اثبات واجب و اصول الدین (به زبان فارسی)
• مجمع الفایدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان[8]

وی از جمله عالمانی است که در پرتو رابطه با دربار صفوی در گسترش تشیع و حل مشکلات شیعیان تلاش‌های فراوانی را به ثمر نشاند. هر چند که او به در خواست شاه عباس صفوی برای ترک نجف و مهاجرت به ایران پاسخ منفی داد، برای مصالح تشیع و شیعیان همواره به دربار صفوی تذکراتی می‌داد که تاریخ برخی از آن وقایع را نقل کرده‌است.[9]

سید مصطفی تفرشی از معاصران او می‌نویسد:

«امرش در جلالت و اطمینان و امانت مشهورتر از آن است که ذکر شود و بالاتر از آن است که عبارتی بتواند آن را وصف کند. او متکلمی فقیه و عظیم‌الشأن و جلیل‌القدر و بلند منزلت و با ورع‌ترین شخص زمانش و عابدترین و با تقواترین آنها بود.»[10]

شیخ حر عاملی می‌نویسد:

«احمد بن محمد اردبیلی عالمی فاضل، محققی عابد، مورد اطمینان و پارسا، عظیم‌الشأن و جلیل‌القدر و معاصر شیخ بهایی بود».[11]

اردبیلی در رجب سال ۹۹۳ در نجف درگذشت و در کنار حرم علی بن ابیطالب به خاک سپرده شد. ابیات زیر سر در مقبره مقدس اردبیلی نقش بسته است: تا نجف شد آفتاب دین و دولت را مقام/ خاک او دارد شرف بر زمزم بیت الحرام[12]

• جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. گلشن ابرار. ج ۱، چ ۳، نشر معروف، قم: ۱۳۸۵.

• شبکه اطلاع‌رسانی اجتهاد