آقا ضیاءالدین عراقی
ضیاءالدین علی ابن ملا محمد عراقی، فقیه، اصولی، مجتهد شیعی و معروف به آقا ضیاء عراقی، فرزند آخوند ملا محمد کبیر (مسجد آخوند در اراک به نام وی نامگذاری شده‌است)[2] در سال ۱۲۷۸ در محله حصار قدیم سلطان‌آباد اراک به دنیا آمد.
| شناسنامه | |
|---|---|
| نام کامل | ضیاءالدین علی بن ملا محمد عراقی |
| خویشاوندان سرشناس | دایی: محسن سلطان‌آبادی عراقی[1] |
| تاریخ تولد | ۱۲۷۸ (قمری) |
| زادگاه | محله حصار، اراک ایران |
| محل تحصیل | اراک، اصفهان، نجف |
| محل زندگی | نجف |
| تاریخ مرگ | ۱۳۶۱ (قمری) |
| شهر مرگ | نجف، عراق |
| مدفن | حرم علی بن ابی‌طالب |
| اطلاعات آموزشی | |
| شاگردان | سید محمدتقی خوانساری حسین حلی سید اسد الله نبوی دزفولی سید احمد شهرستانی سید احمد خوانساری سید ابوالقاسم خوئی مرتضی امامی ساروی تلارمی شیخ غلامحسین جعفری همدانی سید حسین علوی خوانساری سید ابوالقاسم خوانساری (ریاضی) سید محمود حسینی شاهرودی سید عبدالله شیرازی محمدحسن شریعت سنگلجی محمدتقی بهجت فومنی میرزا رحیم سامت سید هدایت الله طباطبایی (فاضل عقدایی) سید حسن بجنوردی |
| تالیفات | استصحاب العدم الازلی احکام الرضاع البیع تعاقب الایدی تعلیقات علی رسائل الشیخ الانصاری تعلیقات «فوائد الاصول» و الفوائد و ... |
تحصیلات
مقدمات علوم اسلامی را نزد پدر و در زادگاهش فرا گرفت و در سال ۱۳۰۲ برای ادامه تحصیل، راهی اصفهان گردید و در مدرسه صدر اقامت گزید و در کلاس درس اساتیدی همچون سید محمدهاشم موسوی چهارسوقی خوانساری نوه سید ابوالقاسم خوانساری (میرصغیر)، میرزا جهانگیر خان قشقایی، میرزا ابوالمعالی کلباسی و ملا محمد کاشی شرکت کرد و به فراگیری فقه و فلسفه مشغول شد.
در اواسط سال ۱۳۰۷ به عراق مهاجرت نمود. ابتدا به شهر سامرا رفت و تصمیم گرفت در مقام قاضی، به امر قضاوت بپردازد ولی بعد از چند ماه به نجف هجرت کرد و در کلاس‌های درس میرزا حبیب‌الله رشتی، محمدکاظم طباطبایی، محمدکاظم خراسانی، محمدکاظم یزدی، محمد فشارکی و ... شرکت کرد. در همان شهر نجف نیز توانست با گذراندن مراتب علمی به مرتبه اجتهاد دست یابد. از وی چندین کتاب چاپ سنگی به یادگار مانده است که همگی در شهر نجف چاپ و منتشر شده‌است.
استادان
- میرزا حبیب‌الله رشتی[3]
- ملا محمدکاظم خراسانی[4]
- سید محمدکاظم طباطبایی یزدی[5]
- میرزا حسین خلیلی [6]
- ملا فتح‌الله شریعت اصفهانی[7]
- سید محمد طباطبایی فشارکی
- میرزا ابراهیم محلاتی شیرازی
شاگردان
- سید محسن حکیم[8]
- سید محمدتقی خوانساری[9]
- سید احمد خوانساری[10]
- سید ابوالقاسم خوئی[11]
- مرتضی امامی تلارمی سارویامام جمعه مازندران
- میرزا رحیم سامت
- سید اسد الله نبوی دزفولی
- سید عبدالاعلی سبزواری[12]
- حسین حلی[13]
- سید حسین علوی خواساری
- سید احمد شهرستانی
- شیخ غلامحسین جعفری همدانی
- میرزا حسین فقیه سبزواری
- سید محمود شاهرودی[14]
- سید عبدالله شیرازی[15]
- سید هدایت الله طباطبایی (فاضل عقدایی)
- سید عبدالهادی شیرازی[16]
- سید محمدرضا گلپایگانی[17]
- محمدهادی میلانی[18]
- سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی[19]
- سید علی یثربی کاشانی[20]
- مهدی مهدوی لاهیجی
- محمدتقی بهجت[21]
- میرزا هاشم آملی[22]
- محمدتقی بروجردی[23]
- علی مشکات[24]
- علی غروی علیاری[25]
- سید آقا موسوی خلخالی
- سید ابوالحسن شمس‌آبادی
- سید یحیی مدرسی یزدی
- سید جعفر شاهرودی
- محمدحسین خیابانی سبحانی
- محمدعلی قدسی محلاتی
- محمدعلی اشرفی شاهرودی
- سید صدر الدین صدر
- سید عبدالحسین طیب
- سید ابوالقاسم کاشانی[26]
- محمد غروی کاشانی
- میرزا محمدباقر آشتیانی
- محمدحسن سه چاری اصفهانی
- محمدرضا مظفر
- بهاءالدین محلاتی
- محمدحسین نجفی
- ابوالحسن شیرازی
- سید حسام‌الدین فال اسیری شیرازی
- میرزا حسن موسوی بجنوردی
- شیخ علی محمد بروجردی
- سید حبیب‌الله برهانی از علما و فعالان سیاسی و اجتماعی مازندران
- ™سید عبدالرسول آیتی بهبهانی™ ا
آثار
- استصحاب العدم الازلی
- احکام الرضاع
- البیع
- تعاقب الایدی
- تعلیقات علی رسائل الشیخ الانصاری
- تعلیقات «فوائد الاصول» و الفوائد[27]
- حاشیه جواهر الکلام
- حاشیه العروة الوثقی
- حاشیه استدلالی به عروة الوثقی
- حاشیه کفایة الاصول
- حاشیه المکاسب
- حجیة القطع (رساله)
- روائع الامالی فی فروع العلم الاجمالی
- شرح التبصرة[28]
- الشرط المتأخر
- الصلاة
- قاعدة الحرج
- قاعدة لاضرر
- القضاء
- اللباس المشکوک
- مقالات الاصول
درگذشت
عراقی در روز دوشنبه ۲۸ ذیقعده ۱۳۶۱ (۱۶ آذر ۱۳۲۱) در نجف درگذشت و در صحن حرم علی بن ابی‌طالب به خاک سپرده شد.
جستارهای وابسته
پانویس
- علی‌اکبر خاکباز (۱۳۷۱)، «پیشگفتار»، خاندان محسنی اراک شرح احوال و زندگی مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاجی آقا محسن عراقی (اراکی)، تهران: مؤلف، ص. ۲۲
- حسن صدیق (۱۳۷۲)، نامداران اراک، به کوشش محمدرضا محتاط.، نشر کارا، ص. ۱۳۸
- از شاگردان بزرگ و پرآوازه شیخ انصاری بود. کتاب «بدایع الافکار» وی در علم اصول معروف است. شیخ انصاری درباره‌اش فرمود: «من درس را برای سه نفر می‌گویم: میرزا محمّد حسن شیرازی، میرزا حبیب‌الله رشتی و آقا حسن تهرانی.» آقا ضیاء حدود ۴ سال در درس او شرکت کرد. (گلشن ابرار، ج ۱۷، ص ۳۷۸).
- او از شاگردان برجسته شیخ انصاری و میرزای شیرازی بود. «کفایة الاصول» مهمترین کتاب اوست که بیش از صد نفر تاکنون بر آن حاشیه زده‌اند یا به آن شرح نوشته‌اند. آخوند خراسانی از رهبران بزرگ مشروطیت بود. (همان، ج ۱۷، ص ۴۳۱).
- او از مراجع بزرگ تقلید شیعه در قرن ۱۴ بود. وی از شاگردان میرزای شیرازی و اثر مهم او «عروة الوثقی» می‌باشد که مراجع تقلید بعد از ایشان، بر این کتاب فقهی حاشیه زده‌اند. (همان، ج ۱، ص ۴۴۵).
- فرزند میرزا خلیل تهرانی مدفون در نجف. او از شاگردان شیخ انصاری و صاحب جواهر و از یاران آخوند خراسانی و شیخ عبدالله مازندرانی در رهبری نهضت مشروطه بود.
- معروف به شیخ الشریعة.
- او از مراجع بزرگ شیعه بود که دو دوره دردرس اصول آقا ضیاء شرکت کرد. وی آثار فراوان فرهنگی و دینی در عراق و ... از خود به یادگار گذاشته و تألیفات او بالغ بر۵۰ عنوان است.
- آقا ضیاء بارها مقام این شاگردش را ارج نهاده و گفته بود: «... مقام و نگهداری شئونات آقای خوانساری را مانند علمای متأخر برخود فرض می‌دانم.» نماز باران او در قم معروف است. نماز جمعه را در قم احیا کرد. فتواهای او در ملی شدن صنعت نفت و کمک مسلمانان جهان به مردم فلسطین و شرکت در انتخابات دوره هفدهم مجلس شورا مشهور است.
- وی بیشترین استفاده‌های علمی را از آقا ضیاء نمود. کتاب «جامع المدارک» از مهمترین آثار فقهی اوست.
- او از مراجع بزرگ عالم تشیع و دارای تألیفات فراوانی در فقه، اصول، تفسیر و رجال بود و مراکز بزرگ علمی ـ فرهنگی در نقاط مختلف جهان تأسیس کرد. وی به تربیت شاگردان بسیاری که هم اکنون در سراسر جهان پراکنده‌اند، همت گماشت.
- از علما مراجع شیعه، صاحب تفسیر مواهب الرحمن.
- حیات علمی آیت‌الله شیخ حسین حلی رحمه الله
- سید ابوالحسن اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی او را «ذوالشهادتین» می‌خواندند. وی رساله‌هایی در موضوعات گوناگون فقهی، اصولی، ادبی و رجالی نوشته و درسهای اصول و فقه آقا ضیاء و نائینی را تقریر نموده است.
- وی ۱۳ سال در درس آقا ضیاء شرکت نمود. آقا ضیاء درباره‌اش گفته:
«من ایشان را برای آینده نجف اشرف ذخیره نموده‌ام و ایشان امید علمی آینده من است.» - وی از مراجع شیعه بود که تحت تربیت پسرعموی پدرش میرزای بزرگ شیرازی رشد علمی نمود و کتاب «دارالسلام» از آثار فقهی اوست.
- وی دارای تقریرات و تألیفات فراوان در فقه و اصول بود. وی مؤسسات و مدارس علمیه فراوانی را از خود به یادگار گذاشته‌است.
- فرزند سید جعفر مدفون در مشهد مقدس. از مراجع عظام تقلید شیعه که دارای تألیفات فقهی و اصولی بود و حوزه علمیه مشهد را احیا کرد.
- وی از مراجع تقلید تشیع بود که حدود ۱۴۸ اثر علمی به صورت کتاب، رساله و مقاله، در علوم مختلف از خود به جای گذاشت. او کتابخانه‌ای عظیم و منحصر به فرد از لحاظ داشتن نسخه‌های خطی، تأسیس کرد که مورد استفاده دانش پژوهان است. وی از آقا ضیاء چهار اجازه اجتهاد و چند فقره نامه خصوصی دارد.
- وی از مراجع تقلید شیعه و از شاگردان ممتاز آقا ضیاء و از استادان امام خمینی بود.
آقا ضیاء در مورد او گفته: «تو برای من به منزله مالک اشتر برای علی (ع) هستی.»
و نیز: «در میان شاگردان سید فشارکی، میرزا سید علی یزدی لب خندقی بود که استاد موقع حرکتش وی را با اشک بدرقه کرد و از جدایی او هنگام بازگشت به ایران سوخت. در میان شاگردان من نیز شما موقعیت خاصی داری و مرا به جدایی و فراق خود مبتلا به حسرت می‌نمایی.» (سیمای کاشان، ص ۱۷۲؛ آینه دانشوران، ص ۱۱). - وی از مراجع تقلید شیعه و ساکن قم و از شاگردان محمدحسین اصفهانی و آقا ضیاءالدین عراقی است و دارای تألیفات و تقریرات در فقه و اصول می‌باشد. حاشیه وی بر «ذخیرة العباد» غروی اصفهانی یک دوره فقه استدلالی است.
- وی از شاگردان آقا ضیاء بود که مدت ۳۰ سال از محضر او بهره برد. وی تقریرات مباحث اصول استاد را در کتاب «بدایع الافکار» گرد آورده است.
- وی هم از شاگردان خصوصی آقا ضیاء بود و تقریرات اصول استاد را به نام «نهایة الافکار» نوشت.
- از چهره‌های پارسا و برجسته حوزه علمیه اصفهان است که از اصول آقا ضیاء، مباحث الفاظ و در فقه، مبحث ولایت فقیه را تحریر کرده است.
- وی در اصول، مبحث استصحاب و در فقه، کتاب الزکوة آقا ضیاءالدین را تقریر نموده است.
- در اجازه روایی که آقا ضیاء به وی داده، او را به عنوان «حمایت کننده حوزه مسلمین و جهاد کننده در حفظ احکام دین، ترویج‌کننده شریعت جدش ...» خطاب نموده است.
- (تقریرات میرزا حسین نائینی) نوشته محمدعلی کاظمی.
- شش جزء آن به تحقیق آیت‌الله معرفت در قم به چاپ رسید.
منابع
- جمعی از پژوهشگران حوزه علمیه قم. گلشن ابرار. ج ۳، چ ۱، نشر معروف، قم: ۱۳۸۲.
- داوود نعیمی (۱۳۷۷)، شمس الفقهاء، قم: مرکز فرهنگی باقرالعلوم
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.