سید محمدرضا گلپایگانی

سید محمدرضا گلپایگانی در ۹ ذیقعده ۱۳۱۶ در شهر گوگد شهرستان گلپایگان متولد شد. او زمانی که دو سال و نیم بیشتر نداشت، مادرش را از دست داد و در سن نه سالگی در سوگ از دست دادن پدر نشست. ایشان ضمن داشتن خلقیات نیکو و احتیاط در آداب و معاشرتِ مورد پسند هم ولایتی‌ها و دیگران، بسیار رعایت ادب می‌نموده و در حفظ و تعادل در حریم شخصی افراد بسیار جانب احتیاط را نگه می‌داشته، بطوریکه در گشاده‌دستی و معاضدت در امور مردم بسیار خودجوش بوده و ضمن پیشقدم شدن برای کمک به قشرها مختلف مردم، دیگران را هم ترغیب به تعاون و همدلی با هم نوع می‌نموده‌است. از فضائل اخلاقی و رفتار پسندیده ایشان، می‌توان اعتقاد شدید به حلال و حرام و نشستن بر سر سفره و خوردن خوراک از سفرهٔ دیگران را برشمرد. نقل است که یکی از اهالی گوگد به نام مهدی روشنی که در سن حدود ۱۲ سالگی در مزرعهٔ پدری خود (بنام صحرا کفنده در گوگد) مشغول خوردن نان و ماست و … بوده‌است، هنگامی که آقای سید گلپایگانی از کنار او می‌گذشته‌است؛ برای صرف وعدهٔ غذائی به ایشان تعارف می‌کند، هنگامی که گلپایگانی نزدیک این نوجوان می‌شود، ضمن احوال پرسی از او، به جهت اینکه طفل صغیری بوده‌است از خوردن خوراک ممانعت می‌کند و به او می‌گوید: ممکن است پدرتان از برداشتن لقمه توسط من از سفره شما راضی نباشد، سلام بنده را به ابوی برسانید.

سید محمدرضا گلپایگانی تحصیلات خود را از گوگد آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل عازم گلپایگان شد. در گلپایگان دروس سطح را فرا گرفت سپس برای تکمیل تحصیلات خود به اراک مهاجرت کرد. زمانی که عبدالکریم حائری یزدی و فرزندش مرتضی حائری یزدی به همراه محمد تقی خوانساری به قصد زیارت آستان حرم فاطمه معصومه از اراک به قم رفتند، با درخواست‌های مردم و علماء این شهر مبنی بر ماندن در قم مواجه شدند که به همین جهت در قم ساکن شدند. به دنبال اقامت حائری یزدی در شهر قم، گلپایگانی به همراه جمعی دیگر به دعوت رسمی استادش حائری به سوی این شهر حرکت کرد و در مدرسه فیضیه ساکن شد و به تحصیل خود ادامه داد.[1] او مدت چند ماهی را در شهر نجف و در کنار کسانی چون محمدحسین نائینی ،سید ابوالحسن اصفهانی و محمدحسین غروی اصفهانی سپری کرد، اما قم به عنوان محل اصلی تحصیل او بود. او در ۲۴ سالگی به درجه اجتهاد رسید.

گلپایگانی روز پنجشنبه هجدهم آذر ۱۳۷۲ (۲۴ جمادی‌الثانی ۱۴۱۴) در شهر تهران درگذشت. از سوی دولت هفت روز عزای عمومی و یک روز تعطیل اعلام گردید. پیکر او روز جمعه ابتدا در شهر تهران با حضور سید علی خامنه‌ای و مردم تشییع شد و سپس روز شنبه در قم تشییع و نماز به امامت لطف‌الله صافی گلپایگانی (دامادش) بر او خوانده شد و در مسجد بالاسر حرم فاطمه معصومه در کنار دیگر مراجع تقلید به خاک سپرده شد.[2]

آثار به جای مانده از او شامل کتب و تألیفاتی به شرح زیر است:

از نظر او در زمان غیبت امام زمان در صورت امکان باید حکومت اسلامی تشکیل شود. او در کتاب مجمع المسائل به تلازم اعتقاد به ولایت ائمه و ضرورت تشکیل حکومت اسلامی در زمان غیبت اشاره می‌کند و در ترسیم شکل حکومت، عنصر ولایت فقیه را به عنوان اصلی‌ترین نسخه نظام اسلامی معرفی می‌کند.[3] او تأکید می‌کند که اختیار فقیهان عادل فراتر از چارچوب احکام شرعی اولیه و ثانویه نیست. او ولایت مطلقه فقیه را نمی‌پذیرد.[4]

از جمله استادان او می‌توان به کسان زیر اشاره کرد:[2]

تعداد زیادی از طلاب در درس او شرکت می‌کردند که برخی از آن‌ها عبارتند از:[2]