اسدالله بیات زنجانی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به عضویت حزب جمهوری اسلامی درآمد و مدتی نیز به کار قضاوت پرداخت. سپس وارد بدنه قانونگذاری و اجرائی کشور شد و با رأی مردم ماه‌نشان، از توابع استان زنجان، به دورهٔ اول مجلس شورای اسلامی راه یافت و در دوره‌های دوم و سوم مجلس شورای اسلامی نیز نماینده مردم زنجان و طارم بود. او از اعضا و مؤسسین مجمع روحانیون مبارز، مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم و مجمع نمایندگان ادوار مجلس به‌شمار می‌رود.[7]

با پایان کار مجلس سوم، بیات زنجانی مجدداً فعالیت‌های علمی خود در حوزه علمیه را ادامه داد و به تدریس درس خارج فقه و اصول پرداخت. همزمان، با ارائه دو پایان‌نامه در مقام استادیاری دانشگاه نیز به فعالیت علمی پرداخت.[8] با این‌حال در سال ۱۳۸۳ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از انتشار رساله توضیح المسائل بیات زنجانی جلوگیری کرد.[9]

بیات زنجانی در حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸، نسبت به جنبش سبز موضع حمایت اتخاذ کرد و در این راستا با میرحسین موسوی دیدار داشت. در پی تظاهرات گسترده جنبش در روز عاشورا، برخی از مسئولین نظام جمهوری اسلامی شرکت‌کنندگان در این تظاهرات را آشوبگر و محارب نامیدند. در واکنش به این موضوع بیات زنجانی با انتقاد از «محارب» خواندن معترضان از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی، گفت کسانی محارب هستند که «مردم را به خاک و خون کشیده‌اند.» او در دیدار با شورای مرکزی و شورای عمومی انجمن اسلامی دانشکده حقوق دانشگاه تهران، گفت که نمی‌توان کسانی که «با دست خالی آمده و فقط و فقط به رویه یا رفتاری اعتراض» دارند را محارب نامید.[10]

اسدالله بیات زنجانی

در شهریور ۸۸، بیات زنجانی خواستار قصاص عاملان قتل‌های پس از انتخابات آن سال و عذرخواهی مسئولین حکومت جمهوری اسلامی از مردم ایران شد.[11]

او در واکنش به اعتراضات صورت گرفته به سید حسن مصطفوی در چهارده خرداد ۸۹، نامه‌ای دلجویانه به وی نوشت.[12] او همچنین حمله کنندگان به مسجد علی‌محمد دستغیب را تلویحاً به محاربه با خدا متهم نمود.[13]

بیات زنجانی به مردمسالاری اعتقاد داشته و معتقد است که دموکراسی واقعی را باید طوری پیاده کرد که افراد منتخب، نماینده حقیقی مردم باشند.[14] او همچنین حکومت خودکامه را سرآغاز شرک به معبود می‌داند.[15]

اودر پرسش یکی از مقلدان خود دربارهٔ ولایت فقیه گفته‌است:

اصل ولایت فقیه امری سیاسی و فقهی و مورد اختلاف بین فقیهان است و اگرچه به نظر صحیح می‌آید لیکن نه خودش اصل دین و نه انکارش کفرآور و فسق است. کسانی که غیر از این را می‌گویند نیز اهل بدعت بوده و از باب نهی از منکر باید آنان را طرد کرد و اگر عالمی نیز اینگونه حرف بزند، موجب سلب عدالتش می‌شود و پشت سر او نمی‌شود نماز خواند.[16]

اسدالله بیات زنجانی در فتوایی تازه، آب نوشیدن را در شرایطی خاص برای روزه داران جایز دانسته و آن را چنین ابراز داشته‌است: «با استناد به موثقه عمار و روایت مفضل ابن عمر از امام صادق (ع) که در باب ۱۶ وسایل الشیعه از ابواب «من یصح منه الصوم» آمده‌است، کسانی که روزه می‌گیرند ولی تاب و تحمل تشنگی را ندارند، فقط به اندازه‌ای که جلوی تشنگی شان را بگیرد می‌توانند آب بنوشند و در این حالت روزه‌شان باطل نبوده و قضا هم ندارد.» این فتوا، مخالفت‌های زیادی را از ناحیه برخی مراجع و پاره‌ای از شخصیت‌های علمی حوزه علمیه به دنبال داشت. عمده دلیل این مخالفان، مخالفت این نظریه با اجماع فقهاء چه در زمان گذشته و چه در حال حاضر بود. در این میان، البته برخی پا را فراتر نهاده و آن را قیاس فقهی دانستند که در روایات شیعی، از عمل شیطان شمرده شده‌است. مخالفان با این نظریه، اکثراً وارد بحث علمی نشده و به بررسی سندی و دلالی دو حدیث مورد استدلال وی نپرداختند، بلکه به مخالفت فتوای وی با اجماع فقهاء پیشین بسنده نمودند.[17] دربارهٔ این فتوا سید رضا برقعی مدرس، استاد سطوح عالی حوزه علمیه، ضمن اینکه اظهار داشته مشابه چنین نظراتی در فقه بسیار است، این حکم در راستای اجرای وظیفه شرعی مکلف اعلام شده‌است و نباید از چنین احکامی تفسیر غلطی داشت؛ افزود: «به‌طور مثال ما حکمی به نام ذوالعطاش داریم یعنی کسی که بسیار عطشان است. این فرد می‌تواند با رعایت جوانب روزه داری آب به قدر رفع عطش بنوشد و روزه او صحیح هم خواهد بود.» وی گفت: «صدور چنین فتوایی شجاعت و تهور می‌خواهد… دین اسلام دین سخت و جمودی نیست. آیت‌الله زنجانی در صدور چنین حکمی پا را فراتر از حکم منصوص گذاشته و آن هم برای این است که مکلف بتواند وظیفه‌اش را انجام دهد.»[18]

وی انجام آزمایش DNA را برای اثبات رابطه پدر و فرزندی قابل استناد ولی برای اجرای زنای محصنه غیرقابل استناد می‌داند.[19]

سایت او در تاریخ در ۱۰ مهر ۱۳۸۹ فیلتر شد[20] اندکی بعد دفتر او در ۱۲ مهر ۱۳۸۹ با یک اطلاعیه شدیداللحن به انتقاد از این موضوع پرداخت.[21] مدتی بعد از دیدار او با مهدی کروبی نیز جلوگیری شد.[22]

محسن میردامادی، محمدرضا عارف و محمدرضا خاتمی در کلاس‌های شرح منظومه وی که همزمان در دوره اول مجلس شورای اسلامی برگزار می‌شد شرکت داشته‌اند.[32] همچنین سعید حجاریان در کلاس‌های البدایة و النهایة وی[33] و داوود دانش جعفری در جلسات درس اخلاق وی شرکت داشته[34] و غلامرضا کرباسچی کفایه و مکاسب را نزد وی آموخته‌است.[35]