نور (سوره)

سوره ۲۴ از قرآن است و ۶۴ آیه دارد. و سوره ای مدنی است.

نامیدن این سوره به نور به این دلیل است که کلمه «نور» هفت بار در این سوره آمده و آیه نور در آن قرار دارد. آیه نور با کلمه الله شروع می‌شود و کلمه نور پنج بار در آن به کار رفته است.[1]

سوره نور احکام فقهی بسیاری را بیان می‌کند: حَدّ زنا، حد نسبت زنا دادن به کسی (قذف)، احکام لِعان، واجب بودن حجاب برای زنان، معافیت حجاب از زنان سالخورده و از کار افتاده، لزوم وجود چهار شاهد برای اثبات زنا، مسائل نکاح و ماجرای اِفک. از مطالب و مباحث دیگر این سوره، پند و موعظه خداوند به مؤمنان در پرهیز از سخن گفتن درباره چیزی که آگاهی از آن ندارند و پرهیز از افترا، بهتان، تهمت و نهی شدید از اشاعه فحشا، و آداب ورود که هنگام داخل شدن در خانه‌ها و مکان‌های دیگران باید به اذن و اجازه صاحب آن باشد.[2]

خداوند در آیات ۱۱ و ۱۲ سوره نور می‌فرماید: «ان الذین جاؤا بالافک عصبه منکم لا تحسبوه شرا لکم بل هو خیر لکم لکل امری ء منهم ما اکتسب من الاثم و الذی تولی کبره منهم له عذاب عظیم *لولا اذ سمعتموه ظن المؤمنون والمؤمنات بانفسهم خیرا و قالوا هذا افک مبین، همانا کسانی که آن تهمت عظیم را (دربارهٔ یکی از زنان پیامبر) به میان آوردند، دسته‌ای از شما بودند. آن تهمت را برای خود شر مپندارید، بلکه آن برای شما خیر و مصلحت است. بر عهدهٔ هر فردی از آن‌ها سهمی از گناه است، و آن که بخش عمدهٔ آن دروغ‌سازی را بر عهده داشته عذابی بزرگ دارد* چرا هنگامی که آن (تهمت) را شنیدید، مردان و زنان مؤمن نسبت به خودشان گمان نیک نبردند و نگفتند: این تهمتی آشکار است؟».

آیات به اصطلاح «افک» است. «افک» دروغ بزرگی (تهمتی) است که برای بردن آبروی رسول خدا بعضی از منافقین برای همسر رسول خدا جعل کردند. خلاصه داستان به نقل اهل سنت این است که عایشه همسر پیامبر هنگام بازگشت مسلمین از یک غزوه، در یکی از منزلها برای قضای حاجت داخل جنگلی شد، در آنجا طوق (روبند) او به زمین افتاد و مدتی دنبال آن می‌گشت و در نتیجه از قافله بازماند و توسط صفوان که از دنبال قافله برای جمع‌آوری از راه ماندگان حرکت می‌کرد، با تأخیر وارد مدینه شد. به دنبال این حادثه منافقین تهمتهایی را علیه همسر پیامبر شایع کردند.

محدثان شیعه این ماجرا را به «ماریه» سریهٔ پیامبر نسبت داده‌اند؛ و احتمال دارد هردو اتفاق روی داده باشد؛ مثل بسیاری از آیات قران که بیش از یک شأن نزول دارد.

شیخ طبرسی از علمای شیعه در مَجْمَع‌ُالْبَیان حدیثى از پیامبراسلام در بیان فضیلت این سوره آورده است:

کسى که سوره نور را بخواند (و محتواى آن را در زندگى خود پیاده کند) خداوند به عدد هر زن و مرد با ایمانى در گذشته و آینده، ده حسنه به عنوان پاداش به او خواهد داد.[3]

در حدیث دیگرى از جعفرصادق نقل شده است:

اموال خود را از تلف و دامان خود را از ننگ بى عفتى حفظ کنید به وسیله تلاوت سوره نور، و زنانتان را در پرتو دستوراتش از انحراف مصون دارید که هر کس قرائت این سوره را در هر شبانه روز ادامه دهد، احدى از خانواده او هرگز تا پایان عمر گرفتار عمل منافى عفت نخواهد شد[4][5]

کتاب تفسیر سوره نور (آیت‌الله حاج میرزا خلیل کمره‌ای): تشریح مباحثی راجع به تشعشعات انواع نور به‌خصوص نور شجره وجود انسان که از مشاعر و مغز انسان می‌تابد. در نیمه اول کتاب، از مادران که پرورش دهنده شجره وجود انسانند و در نیمه دوم کتاب، از رجال علم که با نور دانش خود راهنمای افراد بشرند، گفتگو شده‌است.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نور (سوره) موجود است.

• متن سوره
• پایگاه تخصصی قرآن کریم
• شان نزول

1. دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، ص۱۲۴۳.
2. دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، ج۲، ص۱۲۴۳.
3. «مجمع البيان»، جلد 7، صفحه 122، آغاز سوره«نور».
4. «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث؛ كتاب«ثواب الاعمال»، صفحه 109(طبق نقل«نور الثقلين»، جلد 3، صفحه 568.
5. «فضیلت تلاوت سوره نور».