نوح (سوره)

این سوره چنانکه از نامش پیداست سرگذشت نوح پیامبر را بیان می‌کند، درسوره‌های متعددی از قرآن مجید به سرگذشت این پیامبر بزرگ اشاره شده، از جمله سوره‌های «شعرا»، «مؤمنون»، «اعراف»، «انبیا» و از هـمه مشروحتر در سوره «هود» آمده، ولی آنچه در سوره نوح آمده قـسمت خاصی از زندگی اوست که در جایی دیگر به این سبک نیامده‌است، و این قسمت مربوط به دعوت مستمر و پی گیر اوبه سوی توحید، و کیفیت، و عناصر این دعوت است.

بـاتـوجـه بـه ایـن که این سوره در مکه نازل شده، و پیامبر و مسلمانان اندک آن زمان در شرائطی مشابه شرائط زمان نوح و یارانش قرار داشتند، مسائل زیادی را به آن‌ها می‌آموزد.

1. به آن‌ها یاد می‌دهد که چگونه از طریق استدلال منطقی توام با محبت و دلسوزی کامل دشمنان را تبلیغ کنند.
2. به آن‌ها می‌آموزد که هرگز در طریق دعوت به سوی خدا خسته نشوند.
3. به آن‌ها می‌آموزد که در یک دست وسائل تشویق، و در دست دیگر عوامل انذار را داشته باشند، و از هر دو در طریق دعوت بهره گیرند.
4. آیـات آخر این سوره هشداری است برای مشرکان لجوج که اگر در برابر حق تسلیم نشوند و به فرمان خدا گردن ننهند عاقبت دردناکی در پیش دارند.

بـه تـعبیر دیگر این سوره ترسیمی است از بیان مبارزه دائمی طرفداران حق و باطل و برنامه‌هایی که طرفداران حق در مسیر خود باید به کار بندند

بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

ما نوح را به سوی قومش فرستادیم که قومت را پیش از آنکه عذابی دردناک به آنان رسد هشدار ده (۱)

إِنَّا أَرْسَلْنَا نُوحًا إِلَی قَوْمِهِ أَنْ أَنذِرْ قَوْمَکَ مِن قَبْلِ أَن یَأْتِیَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ ﴿۱﴾

[نوح] گفت ای قوم من من شما را هشدار دهنده‌ای آشکارم (۲)

قَالَ یَا قَوْمِ إِنِّی لَکُمْ نَذِیرٌ مُّبِینٌ ﴿۲﴾

که خدا را بپرستید و از او پروا دارید و مرا فرمان برید (۳)

أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاتَّقُوهُ وَأَطِیعُونِ ﴿۳﴾

[تا] برخی از گناهانتان را بر شما ببخشاید و [اجل] شما را تا وقتی معین به تاخیر اندازد اگر بدانید چون وقت مقرر خدا برسد تاخیر بر نخواهد داشت (۴)

یَغْفِرْ لَکُم مِّن ذُنُوبِکُمْ وَیُؤَخِّرْکُمْ إِلَی أَجَلٍ مُّسَمًی إِنَّ أَجَلَ اللَّهِ إِذَا جَاء لَا یُؤَخَّرُ لَوْ کُنتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۴﴾

[نوح] گفت پروردگارا من قوم خود را شب و روز دعوت کردم (۵)

قَالَ رَبِّ إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمِی لَیْلًا وَنَهَارًا ﴿۵﴾

و دعوت من جز بر گریزشان نیفزود (۶)

فَلَمْ یَزِدْهُمْ دُعَائِی إِلَّا فِرَارًا ﴿۶﴾

و من هر بار که آنان را دعوت کردم تا ایشان را بیامرزی انگشتانشان را در گوشهایشان کردند و ردای خویشتن بر سر کشیدند و اصرار ورزیدند و هر چه بیشتر بر کبر خود افزودند (۷)

وَإِنِّی کُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِی آذَانِهِمْ وَاسْتَغْشَوْا ثِیَابَهُمْ وَأَصَرُّوا وَاسْتَکْبَرُوا اسْتِکْبَارًا ﴿۷﴾

سپس من آشکارا آنان را دعوت کردم (۸)

ثُمَّ إِنِّی دَعَوْتُهُمْ جِهَارًا ﴿۸﴾

باز من به آنان اعلام نمودم و در خلوت [و] پوشیده نیز به ایشان گفتم (۹)

ثُمَّ إِنِّی أَعْلَنتُ لَهُمْ وَأَسْرَرْتُ لَهُمْ إِسْرَارًا ﴿۹﴾

و گفتم از پروردگارتان آمرزش بخواهید که او همواره آمرزنده است (۱۰)

فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّارًا ﴿۱۰﴾

[تا] بر شما از آسمان باران پی در پی فرستد (۱۱)

یُرْسِلِ السَّمَاء عَلَیْکُم مِّدْرَارًا ﴿۱۱﴾

و شما را به اموال و پسران یاری کند و برایتان باغها قرار دهد و نهرها برای شما پدید آورد (۱۲)

وَیُمْدِدْکُمْ بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَل لَّکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَل لَّکُمْ أَنْهَارًا ﴿۱۲﴾

شما را چه شده‌است که از شکوه خدا بیم ندارید (۱۳)

مَّا لَکُمْ لَا تَرْجُونَ لِلَّهِ وَقَارًا ﴿۱۳﴾

و حال آنکه شما را مرحله به مرحله خلق کرده‌است (۱۴)

وَقَدْ خَلَقَکُمْ أَطْوَارًا ﴿۱۴﴾

مگر ملاحظه نکرده‌اید که چگونه خدا هفت آسمان را توبرتو آفریده است (۱۵)

أَلَمْ تَرَوْا کَیْفَ خَلَقَ اللَّهُ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ طِبَاقًا ﴿۱۵﴾

و ماه را در میان آن‌ها روشناییبخش گردانید و خورشید را [چون] چراغی قرار داد (۱۶)

وَجَعَلَ الْقَمَرَ فِیهِنَّ نُورًا وَجَعَلَ الشَّمْسَ سِرَاجًا ﴿۱۶﴾

و خدا[ست که] شما را [مانند] گیاهی از زمین رویانید (۱۷)

وَاللَّهُ أَنبَتَکُم مِّنَ الْأَرْضِ نَبَاتًا ﴿۱۷﴾

سپس شما را در آن بازمیگرداند و بیرون میآورد بیرون‌آوردنی [عجیب] (۱۸)

ثُمَّ یُعِیدُکُمْ فِیهَا وَیُخْرِجُکُمْ إِخْرَاجًا ﴿۱۸﴾

و خدا زمین را برای شما فرشی [گسترده] ساخت (۱۹)

وَاللَّهُ جَعَلَ لَکُمُ الْأَرْضَ بِسَاطًا ﴿۱۹﴾

تا در راههای فراخ آن بروید (۲۰)

لِتَسْلُکُوا مِنْهَا سُبُلًا فِجَاجًا ﴿۲۰﴾

نوح گفت پروردگارا آنان نافرمانی من کردند و کسی را پیروی نمودند که مال و فرزندش جز بر زیان وی نیفزود (۲۱)

قَالَ نُوحٌ رَّبِّ إِنَّهُمْ عَصَوْنِی وَاتَّبَعُوا مَن لَّمْ یَزِدْهُ مَالُهُ وَوَلَدُهُ إِلَّا خَسَارًا ﴿۲۱﴾

و دست به نیرنگی بس بزرگ زدند (۲۲)

وَمَکَرُوا مَکْرًا کُبَّارًا ﴿۲۲﴾

و گفتند زنهار خدایان خود را رها مکنید و نه و د را واگذارید و نه سواع و نهٔ غوث و نهٔ عوق و نه ن سر را (۲۳)

وَقَالُوا لَا تَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَلَا تَذَرُنَّ وَدًا وَلَا سُوَاعًا وَلَا یَغُوثَ وَیَعُوقَ وَنَسْرًا ﴿۲۳﴾

و بسیاری را گمراه کرده‌اند [بار خدایا] جز بر گمراهی ستمکاران میفزای (۲۴)

وَقَدْ أَضَلُّوا کَثِیرًا وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا ضَلَالًا ﴿۲۴﴾

[تا] به سبب گناهانشان غرقه گشتند و [پس از مرگ] در آتشی درآورده شدند و برای خود در برابر خدا یارانی نیافتند (۲۵)

مِمَّا خَطِیئَاتِهِمْ أُغْرِقُوا فَأُدْخِلُوا نَارًا فَلَمْ یَجِدُوا لَهُم مِّن دُونِ اللَّهِ أَنصَارًا ﴿۲۵﴾

و نوح گفت پروردگارا هیچ کس از کافران را بر روی زمین مگذار (۲۶)

وَقَالَ نُوحٌ رَّبِّ لَا تَذَرْ عَلَی الْأَرْضِ مِنَ الْکَافِرِینَ دَیَّارًا ﴿۲۶﴾

چرا که اگر تو آنان را باقی گذاری بندگانت را گمراه میکنند و جز پلیدکار ناسپاس نزایند (۲۷)

إِنَّکَ إِن تَذَرْهُمْ یُضِلُّوا عِبَادَکَ وَلَا یَلِدُوا إِلَّا فَاجِرًا کَفَّارًا ﴿۲۷﴾

پروردگارا بر من و پدر و مادرم و هر مؤمنی که در سرایم درآید و بر مردان و زنان با ایمان ببخشای و جز بر هلاکت‌ستمگران میفزای (۲۸)

رَبِّ اغْفِرْ لِی وَلِوَالِدَیَّ وَلِمَن دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِنًا وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَلَا تَزِدِ الظَّالِمِینَ إِلَّا تَبَارًا ﴿۲۸﴾

در حدیثی از پیامبر اسلام می‌خوانیم:

«کسی که سوره «نوح» رابخواند از مؤمنانی خواهد بود که شعاع دعوت نوح پیامبر او را فرا می‌گیرد».

ناگفته پیداست که هدف از تلاوت آن این است که انسان از راه و رسم این پیامبر بزرگ و استقامت و شکیبایی یاران او در راه دعوت به سوی حق‌الهام گیرد، وخود را در شعاع دعوت او قرار دهد، نه خواندن فاقد اندیشه و فکر و نه اندیشه‌ای خالی از عمل.

• سوره‌های قرآن
• سوره‌های مکی

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نوح (سوره) موجود است.

• متن سوره
• پایگاه تخصصی قرآن کریم

• برگزیده تفسیر نمونه - جلد ۵ - آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی