علوم قرآنی
علوم قرآنی (علوم قرآن) به مجموعه‌ای از دانشهای مرتبط با قرآن گفته می‌شود که گستره بزرگی از دانش‌هایی همچون تفسیر، تجوید، دانش قرائات قرآنی، شان نزول آیات قرآن، دانش بلاغت آیات قرآن، تاریخ‌گذاری قرآن تا هرمونتیک را دربر می‌گیرد. علوم قرآنی اصطلاحی است دربارهٔ مسائلی مرتبط با شناخت قرآن و شئون مختلف آن[1] و هدف آن شناخت همه شئون مربوط به قرآن اعم از تاریخ و تفسیر و صورت و محتوا و نهایتاً استفاده بهتر بردن از قرآن در حوزه علوم شرعی و معارف دینی است.[2] دسته‌ای از این دانش‌ها در سنت اسلامی سابقه دراز دارند، ولی برخی از آن‌ها همچون هرمونتیک مباحث تازه راه یافته به علوم قرآن هستند. همچنین به برخی از این مباحث همچون تاریخ‌گذاری قرآن کمتر پرداخته شده‌است و به تأثیر از پژوهش‌های مستشرقان بیشتر گسترش یافته‌اند. واژگان علوم قرآن که به گستره‌ای از دانشهای مرتبط با قرآن اشاره دارد، بیشتر در عربی و فارسی به کار گرفته می‌شود و در انگلیسی برابرنهادی ندارد. اگر چه هر یک از دانشهای موجود در این گستره دارای برابرنهاد انگلیسی هستند.
تاریخچه علوم قرآنی
کتاب الاتقان فی علوم القرآن نوشته جلال‌الدین سیوطی یکی از اولین کتابهای نوشته شده در این‌باره است.
دانشمندان شیعه
دانشمندان شیعه، در علوم قرآنی تلاشهای بسیاری کردند. ابوالاسود دوئلی، نخستین کسی است که قرآن را نقطه گذاری کرد. ابان بن تغلب (م 141 ق)، نخستین کسی است که در موضوع قرائت، کتابی تالیف کرد. اولین کسی که درباره مجاز قرآن کتاب نوشت، فراء ( م 207 ق) بود. چهار تن از قراء سبعه، از شیعیان هستند که عبارتند از: ابوعمرو بن علاء، عاصم بن کوفی، علی بن حمزه کسائی و حمزه بن زیات کوفی.[3]
آثار برجسته نوشته شده دربارهٔ علوم قرآنی
- الاتقان فی علوم القرآن نوشته جلال‌الدین سیوطی قرن نهم و دهم قمری (م-۹۱۱)
- التمهید فی علوم القرآن نوشته آیت‌الله محمد هادی معرفت قرن پانزدهم قمری
دانشهای مورد گفتگو در علوم قرآنی
این علوم عبارت‌اند از:[2]
- تاریخ قرآن
- دانش تفسیر
- علم قرائت و تجوید و ترتیل
- علم رسم عثمانی، یعنی شناخت چگونگی رسم‌الخط و املای قدیمی و ثابت قرآن مجید.
- علم اعجاز قرآن
- علم اسباب نزول
- علم ناسخ و منسوخ
- علم محکم و متشابه
- علم مکی و مدنی
- علم اعراب
- علم غریب القرآن و مفردات قرآن و وجوه و نظایر (واژگان‌شناسی قرآن)
- علم قصص
- فقه قرآن یا احکام قرآن
- دانش بلاغت
- دانش تجوید
- دانش قرائات قرآنی
- دانش غریب‌القرآن
- دانش شأن نزول آیات قرآن
- دانش هرمنوتیک
پانویس
- آیت الله محمد هادی معرفت. «علوم قرآنی». بایگانی‌شده از اصلی در 17 سپتامبر 2008. دریافت‌شده در {{جا:#time:Y-F-j}}. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک) - بهاء الدین خرمشاهی. «قرآن و قرآن پژوهی». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در {{جا:#time:Y-F-j}}. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک) - حسین حسینیان مقدم، منصور داداش نژاد، حسین مرادی نسب و محمدرضا هدایت پناه زیر نظر دکتر سید احمدرضا خضری (۱۳۹۳). تاریخ تشیع ۲: دولت ها،خاندان ها و آثار علمی و فرهنگی شیعه. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. صص. ۳۷۰. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۷۸۸-۳۷-۳.
منابع
- رامیار، محمود، تاریخ قرآن، نشر امیرکبیر، چاپ هفتم، ۱۳۸۵.
- طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع (به عربی)، ترجمهٔ فارسی از احمد امیری شادمهری، نشر آستان قدس رضوی، ۱۳۸۶.
- معرفت، محمدهادی، التمهید فی علوم القرآن، ج 2، ص 243.