زینب

زینب در پنجم جمادی‌الاول سال ششم هجری مطابق با ۶۲۸ [2] و یا بنابر قولی در پنجمین روز سال پنجم هجرت، مطابق با ۶۲۷ میلادی[3] به دنیا آمد.

طبق روایات شیعه، هنگام تولد زینب، چون محمد در سفر بود، فاطمه از همسرش علی درخواست کرد که نامی برای فرزندشان انتخاب کند. علی در جواب گفت: من بر پدرت سبقت نمی‌گیرم، صبر می‌کنیم تا پیامبر از سفر برگردد. چون محمد بازگشت و خبر تولد نوزاد زهرا را از زبان علی شنید گفت: فرزندان فاطمه فرزندان من هستند ولی خداوند دربارهٔ آنان تصمیم می‌گیرد (ناسخ التواریخ، جلد زینبیه، ص ۴۷). بعد از آن جبرئیل نازل شد و پیام آورد که خداوند سلام می‌رساند و می‌گوید: نام این دختر را زینب بگذارید که این نام را در لوح محفوظ نوشته‌ام. آن‌گاه محمد زینب را گرفت و بوسید و گفت: توصیه می‌کنم که همه این دختر را احترام کنند، که او مانند خدیجه است (خصائص الزینبیه، ص ۱۵). ولی بعضی گفته اند که فاطمه زهرا نام خواهرش را بر روی دخترش گذاشته است.(منبع نامشخص) زینب: درختی است خوشبوی. (دهار). درختی است خوش منظر و خوشبوی. (منتهی الارب) (آنندراج) (از اقرب الموارد) (از ناظم الاطباء) و در ذخیره ٔ خوارزمشاهی بمعنی پاکیزگی بشره ٔ مردم آمده: اندر بیان کردن پاکیزگی و آراستگی ظاهر بشره ٔ مردم که آن را زینب گویند (ذخیره ٔ خوارزمشاهی) (منبع اصلی: لغت نامه دهخدا) (منبع اولیه: dictionary.abadis.ir)

زینب پس از آن که به سن ازدواج رسید، به همسری برادرزاده پدرش (پسرعمویش)، عبدالله بن جعفر بن ابی طالب که ۵ سال از او بزرگ‌تر بود درآمد.

تاریخ نگاران در شمار فرزندان زینب و تعیین نام آنها اختلاف کرده اند، طبرسی از علما شیعه می گوید: تعداد فرزندان او چهار نفر به نام های علی، جعفر، عون الاکبر، و ام کلثوم [4]

و گفته شده که زینب از شوهرش عبدالله پنج پسر داشت به نام‌های: علی، عون، اکبر، عباس، محمد؛ و یک دختر به نام ام کلثوم.[5] عباس، عون و محمد در واقعه کربلا کشته شدند.[6][7]

زندگی زینب همواره آمیخته با مصائب بود. در پنج سالگی جدش محمد بن عبدالله را از دست داد، چند ماه نگذشته بود که مادرش فاطمه زهرا را بر اثر حوادثی از دست داد، حدوداً بیست و نه سال بعد پدرش علی بن ابی طالب را از دست داد (که بدست ابن ملجم مرادی به قتل رسید)، و بعد شاهد جان دادن برادرش حسن مجتبی بود تا رسید به کربلا و حوادث روز عاشورا و اسارت به سمت شام و هزاران هزار مصائب بسیار که یکی از آنها از دست دادن هجده تن از محارم و نزدیکان در کمتر از یک روز، لذا زینب را ام‌المصائب می خوانند.[2]

بدلیل مریضی برادرزاده‌اش علی بن حسین که شیعیان او را زین العابدین می خوانند، ریاست قافله اسرا را برعهده داشت و در کاخ یزید هم با خطبه ای از خود و برادر مقتولش حسین بن علی دفاع کرد. علی بن حسین هم بر منبر رفت و سخنانی را در دفاع از خود و پدرش گفت که یزید بعد از شنیدن این حرفها و فشار مردم و ندامت مردم، از کرده خود پشیمان و آنها را با احترام به مدینه بازگرداند.[2]

تل زینبیه در کربلا

زینب پس از حادثه کربلا، وقتی که به همراه سرهای کشته‌شدگان کربلا به اسارت در مجلس یزید برده شد در حضور یزید سخنرانی مشهور و آتشینی کرد که یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین خطبه‌ها در دفاع از حقانیت حسین بن علی تلقی شده‌است. زینب دختر علی بن ابی‌طالب در این مجلس برخاست و گفت: «... ای یزید آیا گمان می‌بری این که اطراف زمین و آفاق آسمان را بر ما تنگ گرفتی و راه چاره را بر ما بستی که ما را به مانند کنیزان به اسیری برند، ما نزد خدا خوار و تو سربلند گشته و دارای مقام و منزلت شده‌ای؟... زود باشد که به اجداد خود ملحق شوی و آرزو کنی کاش شل و گنگ بودی و نمی‌گفتی آنچه را که گفتی و نمی‌کردی آنچه را کردی… به خدا سوگند نشکافتی مگر پوست خود را، و نبریدی مگر گوشت خود را … ای یزید! هر کید و مکر که داری بکن، هر کوشش که خواهی بنمای، هر جهد که داری به کار گیر، به خدا سوگند هرگز نتوانی نام و یاد ما را محو کنی … هرگز ننگ این ستم را از خود نتوانی زدود… روزهای قدرت تو اندک و جمعیت تو رو به پراکندگی است، در روزی که منادی حق ندا کند که لعنت خدا بر ستمکاران باد.»[8]

آرامگاه زینب در حومه شهر دمشق در سوریه

سوگواری محرم
رویدادها
نبرد کربلا • شام غریبان اسارت در شام
کَسان
حسین بن علی عباس بن علی علی‌اکبر علی‌اصغر زینب کبری سکینه بنت حسین مسلم بن عقیل فهرست کشتگان
جای‌ها
حرم امام حسین حرم عباس بن علی • حسینیه موزه محرم
روزهای ویژه
تاسوعا • عاشورا • اربعین
آیین‌ها
مرثیه • نوحه • تعزیه • روضه • تکیه زنجیرزنی • سینه‌زنی • عَلَم سقاخانه • دسته عزاداری تشت‌گذاری • نخل‌گردانی

بنابر مشهور زینب در پانزده رجب سال ۶۲ قمری درگذشت.[2]

عده ای بر این باورند که بر اثر سمی از جانب یزید به قتل رسید، زیرا بعد از بازگشت به مدینه به نوحه سرایی و سخنرانی در دفاع از برادر مقتولش پرداخت و احساس خطری برا حکومت وقت بود.

در مورد محل دفن او نیز اختلافات زیادی هست.[2] بسیاری از تاریخ نگاران از جمله مسعودی محل درگذشت او را مدینه و محل دفنش را بقیع نگاشته‌اند. برخی نیز معتقدند در واقعه حره در سال ۶۲ (قمری) در مدینه قحطی شده بود و او همراه همسرش عبدالله بن جعفر که در دمشق زمین‌هایی داشت به این شهر مهاجرت کرد و در ۱۵ رجب همان سال در همان‌جا درگذشت.

زینب همچون برادرش حسین در سن ۵۶ سالگی درگذشت.[9]

• ام‌المصائب
• ام‌الرَّزایا
• ام‌النوائب[10]

• عمه سادات
• عقیله بنی هاشم
• صدّیقة الصغری
• اولیامخدره
• عالمه غیر معلّمه (کسی که بدون معلم عالم است)
• سر ابیها
• معصومه
• ام کلثوم
• عصمة الصغری
• ولیة الله العظمی
• ناموس الکبری
• شریکة الحسین
• عارفه
• کامله
• عامله
• مخبره
• محدثه
• محبوب مصطفی
• باکیه
• البلیغه
• فاضله

• حسین بن علی
• واقعه کربلا
• اهل بیت
• آرامگاه‌های تاریخی دمشق

• سید احمد موسوی (۱۳۷۷)، فضائل زینب، تهران: نیک معارف، ص. ۸۰، شابک ۹۶۴-۵۵۶۷-۶۱-۰
• دانشنامه حضرت زینب

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به زینب در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• وبسایت کنگره بین‌المللی حضرت زینب
• زندگانی عقیله بنی‌هاشم زینب کبری (س)/ سخنرانی دختر علی (ع) در مسجد کوفه