حجر بن عدی

تلفظ نام او ظاهراً حُجر بن عَدی (تلفظ می‌شود [hodʒr ebne ædi]) است، هر چند که گاهی حجر بن عُدَی (تلفظ می‌شود [hodʒr ebne odæj]) هم تلفظ می‌شود.

کلمه عدی در میان تمامی قبایل عرب یمنی، به فتح عین تلفظ می‌شد و تنها قبیله طیّ آن را به ضم عین تلفظ می‌کردند و چون حجر از این قبیله نبود، نام پدرش نیز عَدی تلفظ می‌شده‌است.[4] در سریال تلویزیونی «حجر بن عدی» به کارگردانی تاجبخش فناییان، عدی به ضم عین تلفظ می‌شود.

صحابه کسانی هستند که شخصاً محمد پیامبر اسلام را دیده‌اند و در زمان حیات او اسلام آورده‌اند و با ایمان از دنیا رفته‌اند. اما تابعی کسی است که اصحاب پیامبر اسلام را دیده و نه خود او را. ابن حجر از برخی علماء چون بخاری، ابو حاتم رازی، ابن حبان و خلیفه بن خیاط نقل کرده که معتقد بودند حجر بن عدی از صحابه نیست، بلکه تابعی است این در حالی است که کسانی چون ذهبی، ابن اثیر و ابن حجر و.. در کتب تراجم و رجال همانند طبقات ابن سعد، اسدالغابه، اصابه، استیعاب، مستدرک حاکم، سیر اعلام النبلاء، تاریخ ابن کثیر، تاریخ الاسلام ذهبی او را صحابی بزرگ پیامبر می‌دانند. [ر.ک. به کتاب عبدالله بن سبا نوشتهٔ علامه عسکری ص۷۳۳]. آن چیزی هم که معلوم است نقش حجر در زمان خلفای نخستین پررنگ و مشخص می‌باشد. بعضی از علمای سنی دوره اموی، صحابی بودن حجر را انکار کرده‌اند.

معاویه ابن ابوسفیان در زمان علی برخی از شیعیان معترض به خود، از جمله حجر بن عدی را به قتل رسانید.[5] عده‌ای نیز معتقدند که پس از مرگ حسن مجتبی و رفت‌وآمد بزرگان عراق و اشراف حجاز با حسین بن علی دست‌نشاندگان معاویه به دستور او سختگیری بیشتری نسبت به شیعیان، به‌خصوص شیعیان کوفه می‌کردند و بعضی از چهره‌های سرشناس شیعه را به قتل می‌رساندند. یکی از آنان حجربن عدی کندی بود.[6] مرج عذرا نخست توسط حجر بن عدی فتح شد و سرانجام نیز خود در این مکان کشته شد. مزار او از سوی شیعیان زیارت می‌شود.[7]

اهل سنت به دلیل صحابی بودن او را محترم می‌دانند؛ و از او با لقب حجرالخیر نام می‌برند. ابن اثیر می‌نویسد: «وهو المعروف بحجر الخیر.. وفد عَلَی النَّبِیّ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ هو و أخوه هانئ، و شهد القادسیة، وکان من فضلاء الصحابة» و او معروف است به حجر الخیر.. و از بزرگان صحابه بوده (اسد الغابة۱/۴۶۱ دارالفکر) ابن سعد (ت:۲۳۰ه) می‌نویسد: «وکان ثقة معروفاً» از افراد مورد اعتماد بود.

شیعیان به دلیل همراهی او با علی بن ابی طالب و مبارزه با معاویه برای او حرمت بالایی قائل هستند.

در تاریخ ۲ مه ۲۰۱۳ (۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۲) در جریان جنگ داخلی سوریه آرامگاه او که در منطقه مرج عذراء در حومه منطقه غوطه در اطراف دمشق قرار داشت، توسط مخالفان بشار اسد و گروهی نظامی به نام جبهه نصرت با گرایش سلفی، تخریب شد و قبر او نبش گردید و چنان‌که برخی رسانه‌ها گفته‌اند پیکر او ربوده و به مکانی نامعلوم منتقل شد.[8][9][10][11][12][13] به اعتقاد کارشناسان مسائل دینی و فرهنگی هدف این گروه از نبش قبر، گم کردن قبر و محل دفن وی و جلوگیری از ساخته شدن حرمی توسط شیعیان در این محل بوده‌است.[14][15] با این اقدام تجمع‌های اعتراض‌آمیز فراوانی از سوی شیعیان برگزار شده‌است.[16][17] این اقدام از سوی دولت‌های ایران و سوریه و عراق و همچنین حزب‌الله لبنان و مراجع تقلید از جمله سید علی سیستانی، ناصر مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، سید محمدسعید حکیم، سبحانی و … محکوم شد.[18][19][20] و هم چنین تعطیلی حوزه‌های علمیه در اعتراض به این واقعه اتفاق افتاد[21]

پیش از این قبر عبدالسلام الاسمر از نوادگان امام دوم شیعیان در لیبی تخریب گردیده بود و اندکی پس از این رویداد قبر جعفر طیار نیز در اردن آتش زده شد.[22]

در پی تخریب قبر حجر بن عدی، در سوریه و انتشار خبر نبش قبر وی، تصاویری در اینترنت و رسانه‌ها منتشر شد که مدعی انتساب آن تصاویر به جسد حجر بن عدی بود.

بررسی‌های سایت شیعی شفقنا (پایگاه بین‌المللی همکاری‌های خبری شیعه) نشان داد که این تصویر باید متعلق به یک شهروند سوری به نام (محروس الشربجی) باشد که در درگیری‌های شهر حزه سوریه کشته شده بود امّا به حجر بن عدی نسبت داده شده بود.

یک ویدئو که روز ۱ می ۲۰۱۳ (۱۲ اردیبهشت ماه) بر روی یوتیوب منتشر شده بود پیکر فردی را نشان می‌دهد که گوینده او را محروس الشربجی یکی از قربانیان درگیری‌های سوریه معرفی می‌کند. بر اساس خبر و ویدئوی شفقنا او همان فردی است که بعداً تصویرش به صورت فراگیری در رسانه‌های اینترنتی منتسب به پیکر حجر بن عدی شد.[27][28]

• مرج عذراء

• بامداد اسلام، عبدالحسین زرّین کوب، تهران: امیرکبیر، ۱۳۶۲
• تاریخ خلفا، رسول جعفریان، تهران: قلم، ۱۳۷۱
• زندگانی امام حسین نوشتهٔ زین العابدین رهنما
• سایت لغت‌نامه دهخدا

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به حجر بن عدی در ویکی‌گفتاورد موجود است.

• زندگی‌نامه حجر بن عدی همشهری آنلاین
• ویدئو آرامگاه پیش و پس از ویرانی از وبگاه .liveleak.com