بیت‌الاحزان

بیت کلمه ای عربی به معنای خانه[2] و احزان جمع حزن به معنای غم و اندوه است.[3] همچنین در دانشنامه جهان اسلام آمده بیت الاحزان یا بیت الحزن به معنای ماتمسرا است. به خانه یعقوب که در فراغ یوسف گریه می کردم نیز کلبه احزان یا کلمه غم گفته شده است. در میان صوفیان کنایه از دل محزون از دوری معشوق است.[4]

فاطمه پس از درگذشت پدرش و به دنبال تالمات شدید روحی و نارضایتی از وضع موجود روزها و شب ها گریه می کرد. همسر وی علی بن ابی طالب مکانی را مکانی را در قبرستان بقیع که بیرون از مدینه بود برای وی ساخت تا در آن گریه کند. وی روزها با دو فرزند خود به بیت الاحزان میرفت و هنگام غروب علی بن ابیطالب ایشان را به خانه برمیگرداند. فاطمه بعد از گذشت 27 روز از رحلت پدرش بر اثر شدت بیماری دیگر نتوانست به آنجا برود.[4]

بیت الاحزان در قبرستان بقیع مدینه، در جانب جنوبی قبر عباس بن عبدالمطلب واقع شده است.[4] اولین خانه‌ای که در بقیع برای فاطمه ساخته شد، به صورت چادر و خیمه بود و بعدها به ساختمان دارای گنبد تبدیل شد.[5]

عده ای از علمای شیعه و اهل سنت و تاریخ نویسان و جهانگردان درباره وجود این مکان قبل از تخریب آن صحبت کرده اند که به اختصار بیان میگردد:

یکی از کتاب‌های مشهور دربارهٔ بیت الاحزان، کتابی است که عباس قمی مولف مفاتیح الجنان مشهور به محدث قمی به زبان عربی تألیف کرده‌است. در این کتاب مجموعه روایاتی که دربارهٔ ماجرای مشهور فاطمه زهرا دختر محمد بن عبدالله است را جمع‌آوری کرده. این کتاب در بین شیعیان شهرت زیادی دارد و ترجمه‌های مختلفی به زبان فارسی(۹ ترجمه) از آن منتشر شده‌است. مهمترین ترجمه‌های بیت الاحزان به زبان فارسی عبارتند از:

از فهرست ترجمه‌های زیر ترجمه محمد محمدی اشتهاردی با عنوان «رنج‌ها و فریادهای فاطمه» از سایر ترجمه‌ها به دلیل مقدمه ناصر مکارم شیرازی بر آن مشهورتر است. در رتبه بعدی ترجمه سید محمد رضا حسن‌زاده طباطبایی با عنوان «غم خانه فاطمه زهرا» قرار دارد که به عنوان بهترین ترجمه، در بین تمام ترجمه‌های بیت الاحزان علمی و دقیق تر است. در این ترجمه حتی اشعار عربی منسوب به فاطمه زهرا و علی بن ابی طالب نیز به شعر به زبان فارسی برگردانده شده‌است. کتاب بیت الاحزان یک کتاب حدیثی است ولی مؤلف آن شیخ عباس قمی در متن اصلی کتاب، منابع حدیثی خود را ذکر نکرده‌است. این نقص در ترجمه طباطبایی رفع شده و تمام ارجاعات احادیث از منابع شیعه و اهل سنت استخراج شده و در ترجمه منتشر شده‌است. اسامی کلیه ترجمه‌های بیت الاحزان عبارتند از:

1. رنج‌ها و فریادهای فاطمه؛ ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، سال ۱۳۶۹ش با مقدمه‌ای از ناصر مکارم شیرازی، چهارده بار چاپ شده.
2. غم‌خانه فاطمه زهرا؛ ترجمه سید محمدرضا حسن‌زاده طباطبایی، ۱۳۸۲ش، یازده بار چاپ شده.
3. خانه غم: شرح زندگانی فاطمه زهرا؛ ترجمه احمدرضا احمدی، ۱۳۷۳ش.
4. همراه با حضرت زهرا در سرای غم‌ها؛ ترجمه ولی فاطمی، ۱۳۷۷ش.
5. کلبه احزان؛ ترجمه محمدباقر محبوب القلوب، ۱۳۷۹ش.
6. فاطمه در سوگ عدالت؛ علی کرمی، ۱۳۸۱ش.
7. غم‌سرای حضرت زهرا؛ مترجمان: لطیف و سعید راشدی، ۱۳۸۷ش.
8. بر فاطمه زهرا چه گذشت؟؛ ترجمه جواد قیومی اصفهانی، ۱۳۸۸ش.
9. شرح زندگانی حضرت زهرا از ولادت تا شهادت؛ ترجمه مجتبی خورشیدی، ۱۳۹۰ش.

بیت الاحزان در حادثه تخریب بقاع متبرکه قبرستان بقیع در سال 1221 هجری قمری به دست وهابیان ویران شد.[11] سپس در سال 1233 به دستور سلطان محمود عثمانی این بنا بازسازی شد اما مجددا در سال 1344 هجری قمری بار دیگران بیت الاحزان تخریب شد.[12] [13]