جون بن جوی
جون بن جوی یا جون بن حوی مکنی (درگذشته ۱۰ اکتبر ۶۸۰ میلادی - ۶۱ هجری) (نام کامل: جوْنِ بْنِ حُوَیِّ بن قتادة بن اعور بن ساعدة بن عوف بن کعب بن حویّ) از اهالی نوبه سودان و مردی سالمند و سیاه‌پوست و از کشته شدگان کربلا است.
تبارشناسی
شیخ مفید از او با عنوان جوین یاد کرده است. طبری و برخی دیگر از جون به نام جوی نام می‌کنند.[1] مقتل نویسان و سیره نویسان به دلیل مولی بودن وی نسب روشنی از او به دست نداده‌اند.[2] او ابتدا غلام فضل بن عباس بود که علی بن ابیطالب او را از فضل خرید و به ابوذر غفاری بخشید تا در خدمت او باشد. هنگامی که عثمان، ابوذر را به ربذه تبعید کرد، او نیز همراهش بود. پس از وفات ابوذر در سال ۳۲ هجری، جون به مدینه برگشت و به علی بن ابیطالب پیوست و در خاندان او ماند.[3]
نقش در واقعه عاشورا
هنگامی که حسین بن علی مدینه را به سمت مکه و سپس کربلا ترک کرد، او نیز از ملازمین حسین بن علی بود. جون اسلحه‌شناس بود و در تعمیر و آماده‌سازی سلاح، مهارت داشت. علی بن الحسین می‌فرماید: «شبی که بامداد آن پدرم کشته شد، من در بستر آرمیده بودم و عمه‌ام زینب از من پرستاری می‌کرد. پدرم در خیمه اسلحه نشسته بود و به جُون که مشغول تعمیر و آماده‌سازی اسلحه بود، نگاه می‌کرد و با خود این اشعار را زمزمه می‌کرد:[3]
یا دَهْرُ اُفٍّ لَکَ مِنْ خَلیلٍ | ||
مِنْ صاحِبٍ اَوْ طالِبٍ قَتیلٍ | ||
وَ اِنَّمَا الاَمْرُ اِلَی الْجَلیلِ | ||
وَ کَمْ لَکَ بالاِشْراقِ وَ الاَصیلِ | ||
وَ الدَّهْرُ لا یقْنَعُ بِالْبَدیلِ | ||
وَ کُلُّ حَی سالِکُ السَّبیلِ |
آه از دوستی تو ای روزگار! چه بسا یاران و جویندگانی را که در بامداد و شامگاهت کشته نهادی. آری روزگار به جای آنان، دیگری را نپذیرد. راستی که پایان کار دست خدای شکوهمند است و هر زنده‌ای باید این راه را طی کند.»
روز عاشورا
جون در روز عاشورا و قبل از نماز ظهر به خدمت حسین بن علی رسید و از ایشان اذن میدان طلبید. حسین بن علی، او را از رفتن به میدان معاف کرد و گفت: «ای جون! تو در طلب عافیت و سلامتی متابعت از ما نمودی. امروز خود را مبتلا به بلای ما مکن و نیز تو از طرف من مأذونی که راه سلامت پیش گیری.» جون پاسخ داد: «یابن رسول الله! من در ایام راحتی و خوشی در نعمت شما متنعم و خرسند بودم و در روز گرفتاری از شما دست برنمی‌دارم. من انسانی سیاه، بدبو، بدون سابقه معروف خانوادگی هستم و امیدوارم به افتخار کشته شدن در رکاب شما نائل گردم تا در بهشت جای گیرم و شرافت یابم و رو سفید شوم. از شما جدا نمی‌شوم تا خونم با خون شما آمیخته شود.» حسین بن علی به او اذن داد.[4] جون به میدان آمد و در حالی که رجز می‌خواند، به نبرد پرداخت:
رجزخوانی
کَیفَ تَرَی الکُفار ضَربَ الاَسوَدِ | ||
اَذَبَّ عَنهُم بِاللِسانِ وَ الیدِ | ||
بِالسَّیفِ ضَرباً عَن بَنی مُحَمَّدٍ | ||
اَرجُو بِهِ الجَنَّهِ یومَ المَوردِ |
چگونه کفار می‌نگرند به ضربت غلام سیاهی که با ضربت شمشیر از فرزندان محمد دفاع می‌کند.
هم‌چنین با دست و زبانم از آنان دفاع کرده و در آخرت بدین وسیله بهشت را آرزو دارم.[4]
نبرد در میدان
جون پس از نبردی در میدان جنگ، کشته شد. حسین بن علی خود را به بالین او رساند و چنین به درگاه خداوند سخن گفت:
«اَللّهُمَّ بَیض‌ْ وَجْهَه‌ُ وَ طَیب‌ْ ریحَه‌ُ وَ احْشُرْه‌ُ مَع‌َ الاَبْرارِ وَ عَرِّف‌ْ بَینَه‌ُ وَ بَین‌َ مُحَمَّدٍ وَ آل‌ِمُحَمَّدٍ“ خدایا رویش را سفید و بویش را معطر کن و با نیکان محشورش گردان و بین او و آل محمد شناسایی کامل برقرار کن.» از زین العابدین نقل شده: «بنی اسد پس از عاشورا، در میدان جنگ حاضر شده و شهدا را دفن‌کردند، چون به جنازه جون نزدیک شدند، بوی مشک از آن برمی‌خاست. او هنگام کشته شدن، حدود ۶۵ سال سن داشت.»[4]
نام در زیارت‌نامه‌ها
جون از جمله اصحاب حسین بن علی است که نام وی در دو زیارت رجبیه و ناحیه مقدسه ذکر شده است: «السَّلامُ عَلَی جَونِ بنِ حُوَی مَولَی اَبی ذَرٍّ الغِفاری»[5]
پانویس
- ارشاد القلوب، ج۲، ص۲۳۲.
- تاریخ الیعقوبی، ج۵، ص۳۵۴.
- تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۱۸۰؛ تاریخ الیعقوبی، ج۵، ص۴۲۱؛ ارشاد القلوب، ج۲، ص۴۴۵؛ فرهنگ جامع سخنان امام حسین(ع) ترجمه موسوعة کلمات الامام الحسین(ع)، ص۴۵۳.
- برای تفصیل بیشتر رک : تاریخ الیعقوبی، ج۵، ص۴۲۰-۴۲۱؛ مقتل الحسین خوارزمی، ج۲، ص۱۹؛ اسد الغابه فی معرفه الصحابه، ج۱، ص۳۷۰، الاصابه فی معرفه الصحابه، ج۱، ص۲۷۱؛ الاستیعاب فی معرفه الاصحاب، ج۱، ص۲۱۴؛ تنقیح المقال فی احوال الرجال، ج۱، ص۳۳۸؛اعیان الشیعه، ج۱، ص۶۱۱، ج۴، ص۲۹۷؛ رجال ابن داوود، ص۹۳؛ رجال طوسی، ص۷۲؛ اللهوف فی قتلی الطفوف (مقتل الحسین)، ص۴۷؛ وسیله الدارین فی انصار الحسین، ص۱۱۵؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۷۵۷؛ نهایه الارب فی معرفه انساب العرب، ج۲۰، ص۴۳۶؛ الفرسان الهیجاء، محلاتی، ج۱، ص۷۸؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه، ج۴، ص۱۷۵؛ نقد الرجال، ص۷۷؛ الحسین و السنه، ص۸۰؛ ۵. ابصار العین فی انصار الحسین (ع)، ص۱۰۵.
- مفاتیح الجنان.
منابع
- مرضیه محمدزاده، شهیدان جاوید، نشر بصیرت، ص ۳۵۹-۳۶۱.
پیوند به بیرون
جون بن حوی، دانشنامه تخصصی ویکی حسین