الانزاپین

الانزاپین (به انگلیسی: Olanzapine) اولانزاپین که با نام تجاری زیپرکسا فروخته می‌شود، یک داروی آنتی‌سایکوتیک آتیپیک است که در درجه اول برای درمان اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی استفاده می‌شود.[1] در موارد ابتلا به اسکیزوفرنی، از دارو می‌توان برای درمان دراز مدت و همین‌طور در دوران اولیه ظهور علائم بیماری استفاده نمود.[2] دارو را می‌توان به صورت تزریق در عضلات و به صورت خوراکی مصرف کرد.[3] عوارض شایع آن نیز شامل افزایش وزن، اختلالات حرکتی، سرگیجه، خستگی مفرط، یبوست و خشکی دهان است.[4] عوارض جانبی دیگر شامل افت فشار خون هنگام ایستادن، واکنش‌های آلرژیک، سندرم بدخیم نورولپتیک، افزایش قند خون، تشنج، بزرگ‌شدن پستان مردانه، اختلال در نعوظ و نهایتاً افزایش احتمال مرگ در افراد مسن مبتلا به زوال عقل است.[5][6] استفاده از دارو در مادرانی که در ماه‌های آخر زایمانشان هستند احتمال ابتلای نوزاد به اختلالات حرکتی در هفته‌های اولیه تولدشان را بالا می‌برد.[7]اگرچه نحوه اثر کاملاً مشخص نیست، اما دارو مهارکننده بازجذب دوپامین و سروتونین است.[8]اولانزاپین در سال ۱۹۷۱ ثبت اختراع شد و در سال ۱۹۹۶ برای استفاده پزشکی در ایالات متحده تأیید گردید.[9][10] داروی فوق به عنوان یک داروی ژنریک تجویز می‌شود.[11]در سال ۲۰۱۷، این دارو با تجویز بیش از دو میلیون نسخه‌ای در سال، ۲۳۹مین داروی رایج در ایالات متحده بود.[12]

اُلانزاپین
اُلانزاپین
نام آیوپاک ۲-methyl-۴-(۴-methyl-1-piperazinyl)-
۱۰H-thieno[۲٬۳-b][۱٬۵]benzodiazepine
شمارهٔ CAS ۱۳۲۵۳۹-۰۶-۱
فرمول شیمیایی C17H20N4S
گروه دارویی مشتقات تینو بنزودیازپین
PubChem ۴۵۸۵حاج
جرم مولی (گرم بر مول) ۳۱۲٫۴۳۹
نیمه عمر ۲۱ تا ۵۴ ساعت
متابولیسم کبدی
دفع ۵۷٪ از راه ادرار و ۳۰٪ از راه مدفوع دفع می‌شود.
زیست فراهمی ۸۷٪
مکانیسم اثر اثرات آنتاگونیستی بر روی گیرنده‌های دوپامین و سروتونین دارد و همچنین موجب مهار بازجذب سروتونین و دوپامین در انتهای پیش سیناپسی اعصاب CNS می‌شود.
عوارض جانبی احتمال یک در صد نفر: سرگیجه، آژیتاسیون، اختلال شخصیتی، اضطراب، گوشه‌گیری، «ریزش موی سکه‌ای (آلوپسی آره تا)

احتمال یک در هزار نفر: اقدام به خودکشی، آنفارکتوس میوکارد، بلوک AV، هیپوتانسیون، تاکیکاردی، یبوست، اختلال بینایی، مرگ ناگهانی، خون‌ریزی گوارشی، بثورات جلدی، خشکی دهان، تب، بزرگی شکم، آسیت، سنکوپ، لرزش.

موارد مصرف درمان نشانه‌های اختلالات سایکوتیک، اسکیزوفرنی
راه استعمال خوراکی به‌صورت قرص؛

شیافی و نیز (در کشورهای دیگر با تزریق عضلانی نیز تجویز می‌شود)

اشکال دارویی قرصهای ۲٫۵، ۵، ۱۰ و ۱۵ میلی‌گرمی
مصرف در بارداری گروه C
دمای ذوب ۱۹۵

مقادیر مصرفی دارو به شکل قرص: ۲٫۵، ۵، ۱۰ و ۱۵ میلی‌گرم است.

استفاده‌های پزشکی

اسکیزوفرنی

قدم اول روان‌درمانی اسکیزوفرنی تجویز داروهای ضدروان‌پریشی است، که اولانزاپین یکی از این درمان‌هاست.[13]چنان‌که پیداست اولانزاپین در کاهش پیدایش علائم اولیه اسکیزوفرنی، اسکیزوفرنی زودرس و علائم تشدید شونده حاد، مؤثر است.[14][15][16][17] تعیین سودمندی دارو اگرچه دشوار است، دست‌کم نیمی از داوطلبان آزمایش پیش از آن که دوره شش هفته‌ای درمان تکمیل شود از آزمایش انصراف دادند.[18]درمان با اولانزاپین، ممکن است باعث افزایش وزن و افزایش سطح کلسترول و گلوکوز شود، چنان‌که بیشتر داروهای ضد روانپریشی نسل دومی بانی بروز چنین عوارضی می‌شدند.[19]

اختلال دوقطبی

اولانزاپین توسط مؤسسه ملی بهداشت و مراقبت به عنوان وهله اول درمان مانیای حاد در اختلال دوقطبی توصیه گردیده است.[20] هالوپریدول، ریسپریدون، کوئتیاپین، در زمره دیگر داروهایی هستند که به عنوان قدم اول درمان مانیا در اختلال دوقطبی کاربرد دارند.[21] داروی فوق در کنار فلوکستین به عنوان قدم نخست درمان افسردگی حاد در اختلال دوقطبی و همین‌طور به عنوان گام دوم تداوم درمانی اختلال دو قطبی تجویز می‌شود.[22] تحقیقی در سال ۲۰۱۴ چنین نتیجه گرفت که اولانزاپین به همراه فلوکستین در بین ۹ روش درمان، موثرترین شیوه درمانی افسردگی دوقطبی است.[23]

مکانیسم اثر

اثر ضدسایکوز الانزاپین از طریق اثرات آنتاگونیستی آن بر روی گیرنده‌های دوپامین و سروتونین اعمال می‌شود.الانزاپین همچنین موجب مهار بازجذب سروتونین و دوپامین، در انتهای پیش‌سیناپسی اعصاب دستگاه عصبی مرکزی (CNS) می‌شود.

  • نکته از فارماکولوژی کاتزونگ: اکثر داروهای آنتی سایکوتیک گیرنده‌های دوپامینی (به خصوص گیرنده D2) را بلوک می‌نمایند. الانزاپین جزو داروهای آتیپیک جدید (شامل: ریسپریدون، کوئتیاپین، سرتیندول و الانزاپین) می‌باشد که تمایل زیادی برای گیرنده 5HT2a دارند.
  • نکته دیگر: به‌طور کلی اثرات داروهای ضدسایکوز بر مسیرهای مزوکورتیکال و مزولیمبیک اعمال می‌شود. همچنین اثر بر ناحیهٔ کمورسپتور محرک، سبب رفع تهوع و استفراغ می‌شود. عوارض این داروها (عوارض اکستراپیرامیدال، هیپرپرولاکتینمی) در نتیجه اثر داروها بر نواحی دیگر مغزی بروز می‌کند. ترکیب ثابت الانزاپین و فلوکستین (symbyax) برای درمان اختلال افسردگی اساسی تأیید شده‌است

موارد منع مصرف

موارد احتیاط

علایم افزایش مصرف
  • علائم مصرف بیش از حد شامل تاکی کاردی، آشفتگی، دیزارتریا، کاهش هوشیاری و اغما است. مرگ پس از مصرف بیش از حد حاد ۴۵۰ میلی‌گرم گزارش شده‌است، اما همچنین بقای بعد از مصرف بیش از حد حاد ۲۰۰۰ میلی‌گرم[24] هم گزارش شده‌است. به‌طور کلی تلفات با غلظت پلاسمایی اولانزاپین بیشتر ازng / ml 1000 رخ داده‌است[25] هیچ آنتی دوت مشخصی برای مصرف بیش از حد الانزاپین شناخته نشده‌است، و حتی به پزشکان توصیه می‌شود برای اطلاعات در مورد درمان چنین موردی با یک مرکز کنترل سم تماس بگیرند.[24] اولانزاپین در مصرف بیش از حد، توکسیک در نظر گرفته می‌شود، توکسیک‌تر از quetiapine , aripiprazole و SSRIs و نسبت به MAOIs و TCAs کمتر توکسیک است.[26]

تداخلات دارویی
  • در صورت مصرف همزمان این دارو با داروهای کاهنده فشار خون، الکل و دیازپام احتمال بروز هیپوتانسیون افزایش می‌یابد.
  • در صورت مصرف همزمان این دارو با کاربامازپین، امپرازول و ریفامپین، کلیرانس الانزاپین افزایش می‌یابد.
  • مصرف همزمان لوودوپا و آگونیستهای دوپامین، باعث بروز اثرات آنتاگونیستی در این داروها می‌گردد.
  • داروها یا عواملی که فعالیت آنزیم CYP1A2 را افزایش می‌دهند، به ویژه دود سیگار، ممکن است میزان کلیرانس اولانزاپین را به میزان قابل توجهی افزایش دهد. برعکس، داروهایی که فعالیت CYP1A2 را مهار می‌کنند (مثال: سیپروفلوکساسین، فلووکسامین) ممکن است کلیرانس اولانزاپین را کاهش دهند.[27] Carbamazepine، یک القاکننده آنزیم شناخته شده، غلظت / دوز سهم اولانزاپین را در مقایسه با اولانزاپین به تنهایی ۳۳ درصد کاهش داده‌است.[28] دیگر القاء کننده آنزیم، ریتونوویر، همچنین به دلیل القای آنزیم‌های CYP1A2 و 5-diphospho-glukuronosyltransferase (UGT)، میزان مواجهه بدن با الانزاپین را کاهش می‌دهد.[28] پروبنسید میزان قرار گرفتن در معرض کل ( ناحیه زیر منحنی، یا AUC) و حداکثر غلظت پلاسما (C حداکثر) اولانزاپین را افزایش می‌دهد.[28] اگرچه متابولیسم اولانزاپین شامل مسیر متابولیک جزئی CYP2D6 است، اما وجود مهار کننده CYP2D6 فلوکستین فاقد تأثیر بالینی در کلیرانس اولانزاپین است.

عوارض جانبی

(البته برخی از این عوارض بسیار نادر هستند و ممکن است در اغلب بیماران هیچ‌گاه رخ ندهند)

اثرات متناقض

اولانزاپین از نظر درمانی برای معالجه بیماری روانی جدی استفاده می‌شود. گاهی اوقات، می‌تواند اثر متضاد داشته باشد و در یک زیر گروه کوچک از افراد، واکنش‌های جدی پارادوکسیکال را برانگیزد و باعث ایجاد تغییرات غیرمعمول در شخصیت، افکار یا رفتار شود. توهم و افکار بیش از حد در مورد خودکشی نیز با استفاده از اولانزاپین مرتبط بوده‌است.[30]

جستارهای وابسته

منابع
  1. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  2. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  3. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  4. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  5. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  6. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  7. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  8. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  9. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  10. Taylor D, Paton C, Kapur S (2015). The Maudsley Prescribing Guidelines in Psychiatry (12th ed.). London, U K: Wiley-Blackwell. p. 16. ISBN 978-1-118-75460-3.
  11. "Olanzapine, Olanzapine Pamoate Monograph for Professionals". Drugs.com. AHFS. Retrieved 24 December 2018.
  12. "The Top 300 of 2020". ClinCalc. Retrieved 11 April 2020.
  13. National Collaborating Centre for Mental Health (25 March 2009). "Schizophrenia: Full national clinical guideline on core interventions in primary and secondary care" (PDF). Retrieved 25 November 2009.
  14. Leucht S, Cipriani A, Spineli L, Mavridis D, Orey D, Richter F, et al. (September 2013). "Comparative efficacy and tolerability of 15 antipsychotic drugs in schizophrenia: a multiple-treatments meta-analysis". Lancet. 382 (9896): 951–62. doi:10.1016/S0140-6736(13)60733-3. PMID 23810019. S2CID 32085212.
  15. Harvey RC, James AC, Shields GE (January 2016). "A Systematic Review and Network Meta-Analysis to Assess the Relative Efficacy of Antipsychotics for the Treatment of Positive and Negative Symptoms in Early-Onset Schizophrenia". CNS Drugs. 30 (1): 27–39. doi:10.1007/s40263-015-0308-1. PMID 26801655. S2CID 35702889.
  16. Pagsberg AK, Tarp S, Glintborg D, Stenstrøm AD, Fink-Jensen A, Correll CU, Christensen R (March 2017). "Acute Antipsychotic Treatment of Children and Adolescents With Schizophrenia-Spectrum Disorders: A Systematic Review and Network Meta-Analysis". Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry. 56 (3): 191–202. doi:10.1016/j.jaac.2016.12.013. PMID 28219485.
  17. Osser DN, Roudsari MJ, Manschreck T (2013). "The psychopharmacology algorithm project at the Harvard South Shore Program: an update on schizophrenia". Harvard Review of Psychiatry. 21 (1): 18–40. doi:10.1097/HRP.0b013e31827fd915. PMID 23656760. S2CID 22523977.
  18. Duggan L, Fenton M, Rathbone J, Dardennes R, El-Dosoky A, Indran S (April 2005). "Olanzapine for schizophrenia". The Cochrane Database of Systematic Reviews (2): CD001359. doi:10.1002/14651858.CD001359.pub2. PMID 15846619.
  19. Harvey RC, James AC, Shields GE (January 2016). "A Systematic Review and Network Meta-Analysis to Assess the Relative Efficacy of Antipsychotics for the Treatment of Positive and Negative Symptoms in Early-Onset Schizophrenia". CNS Drugs. 30 (1): 27–39. doi:10.1007/s40263-015-0308-1. PMID 26801655. S2CID 35702889.
  20. "Bipolar disorder: the assessment and management of bipolar disorder in adults, children and young people in primary and secondary care | 1-recommendations | Guidance and guidelines | NICE". Retrieved 26 July 2016.
  21. "Bipolar disorder: the assessment and management of bipolar disorder in adults, children and young people in primary and secondary care | 1-recommendations | Guidance and guidelines | NICE". Retrieved 26 July 2016.
  22. "Bipolar disorder: the assessment and management of bipolar disorder in adults, children and young people in primary and secondary care | 1-recommendations | Guidance and guidelines | NICE". Retrieved 26 July 2016.
  23. Selle V, Schalkwijk S, Vázquez GH, Baldessarini RJ (March 2014). "Treatments for acute bipolar depression: meta-analyses of placebo-controlled, monotherapy trials of anticonvulsants, lithium and antipsychotics". Pharmacopsychiatry. 47 (2): 43–52. doi:10.1055/s-0033-1363258. PMID 24549862.
  24. "Symbyax (Olanzapine and fluoxetine) drug overdose and contraindication information". RxList: The Internet Drug Index. WebMD. 2007. Archived from the original on 2007-12-14. Retrieved 2007-12-03.
  25. Schwenger E, Dumontet J, Ensom MH (July 2011). "Does olanzapine warrant clinical pharmacokinetic monitoring in schizophrenia?". Clinical Pharmacokinetics. 50 (7): 415–28. doi:10.2165/11587240-000000000-00000. PMID 21651311.
  26. Taylor, D. The Maudsley prescribing guidelines in psychiatry. Wiley-Blackwell.
  27. "Olanzapine Prescribing Information" (PDF). Eli Lilly and Company. 2009-03-19. Retrieved 2009-09-06.
  28. Schwenger E, Dumontet J, Ensom MH (July 2011). "Does olanzapine warrant clinical pharmacokinetic monitoring in schizophrenia?". Clinical Pharmacokinetics. 50 (7): 415–28. doi:10.2165/11587240-000000000-00000. PMID 21651311.
  29. میرسپاسی, زهرا; مزینانی, ربابه; فدایی, فربد; علی‌بیگی, ندا; ناظری آستانه, علی (2014-01-10). "اثر توپیرامات بر کنترل وزن مبتلایان به اختلال دوقطبی نوع یک تحت درمان با لیتیوم و داروهای ضد روان‌پریشی در دوره شیدایی". مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران. 19 (3): 195–201.
  30. Cerner Multum Incorporated (27 September 2011). "Olanzapine". Drugs.com.
  • راهنمای کاربرد داروهای ژنریک ایران، رامین خدّام، چاپ هفتم، ۱۳۸۸، صفحات:۶۹۰ و ۶۹۱
  • داروهای ژنریک ایران و دسته‌بندی داروها، مصطفی صابر، چاپ هفتم، صفحه :۷۴
  • فارماکولوژی کاتزونگ ترور، فصل ۳۸، داروهای آنتی سایکوتیک و لیتیوم (مکانیسم اثر)
  • ویکی انگلیش (تکمیل اطلاعات جدول)
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ الانزاپین موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.