ایزوپروترنول
نامهای تجارتی : Isuprel - Mistometer - Norisodrine (در برخی کشورها با نام Isoprenaline نیز شناخته می‌شود)
 | |
| ایزوپروترنول | |
| نام آیوپاک | ۴-[۱-hydroxy-۲-(isopropylamino)ethyl]benzene-۱٬۲-diol |
|---|---|
| شمارهٔ CAS | ۷۶۸۳-۵۹-۲ |
| فرمول شیمیایی | C11H17NO۳ |
| گروه دارویی | ترکیب آدرنرژیک |
| طبقه بندی درمانی شیمیایی تشریحی | گشاد کننده برونشها، محرک قلبی |
| PubChem | ۳۷۷۹ |
| جرم مولی (گرم بر مول) | ۲۱۱٫۲۵۸ گرم در مول |
| دفع | این دارو و متابولیت‌های آن از راه ادرار دفع می‌شود |
| مکانیسم اثر | اثر برونکودیلاتور از طریق اثر مستقیم بر روی گیرنده‌های Beta۲آدرنرژیک در ریه و اثر محرک قلب از طریق اثر مستقیم بر روی گیرنده‌های Beta۱آدرنرژیک در قلب |
| عوارض جانبی | بی خوابی، سردرد، تپش قلب، دیس ریتمی، تحریک برونش |
| موارد مصرف | گشاد کننده برونش حین عمل جراحی، تحریک قلب در آریتمی‌ها، داروی کمکی در درمان سندرم هیپوپرفوزیون |
| راه استعمال | تزریقی (در برخی ممالک: استنشاقی) |
| اشکال دارویی | آمپول ۰٫۲ میلی گرم در سی سی، آمپول ۱ میلی گرم در سی سی |
| مصرف در بارداری | گروه C |
ایزوپروترنول (به انگلیسی: Isoproterenol)
رده دارویی: ترکیب آدرنرژیک
رده درمانی: گشادکننده برونشها (برونکودیلاتور)، محرک قلبی
اشکال دارویی: آمپول ۰/۲ میلی گرم در سی سی، آمپول ۲ میلی گرم در ۲ سی سی (یا ۱ میلی گرم در ۱ سی سی)
مکانیسم اثر
ایزوپروترنول اثر برونکوودیلاتوری خود را از طریق اثر مستقیم بر روی گیرنده‌های Beta۲آدرنرژیک در ریه و اثر محرک قلب خود را از طریق اثر مستقیم بر روی گیرنده‌های Beta۱آدرنرژیک در قلب اعمال می‌کند.
نکته از فارماکولوژی کاتزونگ: ایزوپروترنول یک آگونیست خالص بتا است که ضربان قلب را افزایش می‌دهد، بر خلاف دارویی مثل اپی نفرین که یک آگونیست خالص آلفا است که ضربان قلب را کاهش می‌دهد.
متاپروترنول نیز یک آگونیست اختصاصی Beta۲ محسوب می‌شود که در درمان تنگی برونشها در آسم کاربرد دارد.
نکته ای دیگر از کاتزونگ: تزریق ایزوپروترنول که یک بتاآگونیست است، سبب کاهش فشار خون دیاستولی و تغییر اندک در فشار خون سیستولی می‌گردد، بنابراین فشار نبض افزایش می یابد. این دارو، فشار دیاستولی را به دلیل کم کردن مقاومت عروقی کاهش می‌دهد و حجم ضربه ای را نیز شدیداً افزایش می‌دهد.
موارد مصرف
- گشادکننده برونش در برونکواسپاسم حین بیهوشی
- محرک قلبی در آریتمی
- داروی کمکی در درمان سندرم هیپوپرفوزیون
- درمان بلوک کامل قلبی بعد از بسته شدن VSD
- درمان برونکواسپاسم در طی حملات حاد و خفیف آسم
- درمان برونکواسپاسم در COPD
- کنترل موقت برادی کاردی مقاوم به آتروپین
طریقه مصرف
- به عنوان گشادکننده برونش در برونکواسپاسم حین عمل بیهوشی:
در بالغین: ۰/۰۱ تا ۰/۰۲ میلی گرم به صورت داخل وریدی، که در صورت نیاز می‌توان این دوز را تکرار کرد.
- به عنوان محرک قلبی در آریتمی:
در بالغین با روش‌های ذیل تجویز می‌شود:
- روش اول: ۰/۰۲ میلی گرم به صورت داخل قلبی تزریق می‌شود و در صورت نیاز، دوز بعدی بر حسب پاسخ بیمار تجویز می‌شود.
- روش دوم:ابتدا ۰/۲ میلی گرم از راه عضلانی تزریق می‌شود و سپس در صورت نیاز ۰/۲ تا ۱ میلی گرم، باز از راه عضلانی تزریق می‌گردد.
- روش سوم: ابتدا ۰/۰۲ تا ۰/۰۶ میلی گرم از راه وریدی تزریق می‌شود و سپس در صورت نیاز ۰/۰۱ تا ۰/۲ میلی گرم از راه وریدی تزریق می‌شود.
- روش چهارم: ۲ میلی گرم ایزوپروترنول در ۵۰۰ سی سی محلول DW۵٪ ریخته می‌شود و با سرعت ۰/۰۰۵ میلی گرم در دقیقه به صورت انفوزیون وریدی تجویز می‌شود.
- روش پنجم: ۰/۲ میلی گرم از راه زیرجلدی تزریق می‌شود و سپس در صورت نیاز ۰/۱۵ تا ۰/۲ میلی گرم از راه زیرجلدی تزریق می‌شود.
- به عنوان داروی کمکی در سندرم هیپوپرفوزیون:
در بالغین: ۲ میلی گرم ایزوپروترنول در ۵۰۰ سی سی محلول DW۵٪ ریخته می‌شود و با سرعت ۰/۰۰۰۵ تا ۰/۰۰۵ میلی گرم در دقیقه به صورت انفوزیون وریدی تجویز می‌شود.
موارد منع مصرف
- حساسیت مفرط نسبت به ایزوپروترنول و سایر سمپاتومیمتیک‌ها.
- دیس ریتمی‌های قلبی، به خصوص در تاکی کاردی
موارد احتیاط
- بیماران مسن
- بیماران دیابتیک
- بیماری‌های کلیه
- بیماری‌های قلب و عروق (شامل: هیپرتانسیون، نارسایی عروق کرونری، آنژین)
- هیپرتیروئیدیسم
- بیماران حساس به سولفیت
تداخلات دارویی
- در صورت مصرف همزمان ایزوپروترنول با سایر داروهای آدرنرژیک، اثرات آدرنرژیک آن تشدید می‌گردد.
- بدنبال مصرف همزمان این دارو با مهارکننده‌های منوآمین اکسیداز، حملات هیپرتانسیون اتفاق می‌افتد.
- داروهای مسدودکننده گیرنده‌های بتا آدرنرژیک، اثرات درمانی ایزوپروترنول را از بین می‌برد.
- مصرف همزمان ایزوپروترنول با سیکلوپروپان و هالوتان، آریتمی ناشی از مصرف این دارو تشدید می‌گردد.
عوارض جانبی
- در سلسله اعصاب مرکزی: عصبی شدن، بی قراری، بی خوابی، اضطراب، ترس، تحریک پذیری، ضعف، سردرد، سرگیجه، ترمور خفیف.
- در قلب و عروق: تپش قلب، تاکی کاردی، آنژین، تغییر در فشارخون، دیس ریتمی
- در دستگاه گوارش: تهوع، استفراغ
- در متابولیک: هیپرگلیسمی
- در سایر قسمت‌ها: تحریک وخیز برونشها، تعریق، برافروختگی، وزوز گوش.
نکته مهم: در صورت ایجاد آنژین، دیس ریتمی‌های بطنی، تورم غدد پاروتید یا بروز هر گونه اشکال تنفسی، مصرف ایزوپروترنول را باید قطع نمود.
منابع
- راهنمای کاربرد داروهای ژنریک ایران، دکتر رامین خدّام، چاپ هفتم،۱۳۸۸، صفحات:۵۱۶ و ۵۱۷
- فرهنگ داروهای ژنریک ایران و دسته‌بندی داروها، دکتر مصطفی صابر، چاپ هفتم، صفحه:۱۸
- فارماکولوژی کاتزونگ-ترور، فصل ۸(داروهای سمپاتومیمتیک)
- مشارکت کنندگان ویکی‌پدیای انگلیسی، بازدید در ۱۲ ماه مهٔ ۲۰۱۰(تکمیل اطلاعات جدول)