ترس
ترس احساسی معمولاً ناخوشایند اما طبیعی است که در واکنش به خطراتِ واقعی و غیر واقعی ایجاد میشود.[1]
ترس بهخودیخود مشکلی ایجاد نمیکند. درواقع مسئله اصلی نحوه واکنش ما در برابر ترس است. ترس را از دلشوره و اضطراب، که معمولاً بدون وجود تهدید خارجی رخ میدهد، باید جدا دانست. علاوه بر این ترس به رفتارهای خاصِّ فرار و اجتناب مربوط است، در حالی که اضطراب، ناشی از تهدیدهایی خواهد بود که مهارناپذیر و غیرقابل اجتناب تلقی میشوند. ترس معمولاً با درد ارتباط دارد. مثلاً کسی که از ارتفاع میترسد، اگر از ارتفاعی بیفتد آسیب جدی خواهد دید یا حتی خواهد مرد. بسیاری از نظریهپردازان، چون جان بی. واتسون و پل اكمن، پیش نهادهاند که ترس یکی از چند احساس بنیادین و فطری است ( نظیر شادمانی و خشم ). ترس از سازوکارهای بقا است و معمولاً در پاسخ به یک محرک منفی خاص روی میدهد.
ریشهشناسی
صورت فارسی میانهٔ این کلمه tirs- است که مادهٔ مضارع بهشمار میآید. صورت ایرانی باستان آن *trsa- است که مادّهٔ آغازی است از ریشهٔ t.rh- به معنی ترسیدن. این ریشه مشتق است از ریشهٔ هندواروپایی *t.rs- (همراه با *ters- و *tres-)که به معنی لرزیدن است.[2]
واژه های هَراس، باک، بیم، مَحابا، رُعب، خوف و واهِمِه مترادف واژه ترس هستند.[3][4]
تفاوت ترس با هراس
باید بین ترس و هراس تفاوت قائل شد. زیرا هراسها ترسهایی هستند که بهطور گسترده با خطرات واقعی آن موقعیت تناسب ندارند، نوعاً فراتر از کنترلِ ارادی هستند، و باعثِ خودداری از موقعیتِ ترسناک میشوند. در واقع هراسها ترسهای بی موردی هستند که در نتیجه تداعی عصبی و ذهنی بوجود آمدهاند مثلا شخصی که از پرواز میترسد قبلا پرواز برای او با یک حادثه و اتفاق ناخوش آیندی مصادف شده که این امر منجر به وجود آمدن یک نوع تداعی عصبی ذهنی در آن شخص شده لذا هر وقت در مورد پرواز فکر کند یا بخواهد با هواپیما پرواز کند دچار این ترس شدید و بیمورد خواهد شد زیرا ذهن او اینگونه برنامهریزی شده که پرواز یعنی مرگ، پرواز یعنی ایجاد حادثه بد و دلخراش.
عکس العملهای رایج در برابر ترس
کسی که میترسد بسته به شرایط، ممکن است یکی از عکسالعملهای زیر را بروز دهد:
- فریاد کشیدن:
فریاد کشیدن عموماً در مردان و جیغ زدن در زنان اولین عکسالعمل در برابر عامل ترس است. فریاد را صدایی با بسامد پایین و شدت صوت بالا و جیغ را صدایی با بسامد بسیار زیاد و شدت معمولی تعریف میکنیم.
صدایی که شدت بالا یا بسامد بالا دارد در اکثر مواقع باعث ترس موجود مهاجم خواهد شد و به سود افراد است. همچنین جیغ کشیدن در جوامع انسانی نوعی درخواست کمک نیز محسوب میشود.
همچنین اگر حیوانی قصد حمله به انسان را داشت پیشنهاد شدهاست انسان از این برتری ذاتی خود استفاده کند، انسانها، میمونها و پرندگان موجوداتی هستند که از این واکنش بیشتر استفاده میکنند.
واق واق سگ هم نوع پیشرفته آن به حساب میآید و وقتی سگ قصد ترساندن مهاجم را دارد از آن استفاده میکند نه وقت حمله. صدای واق واق سگ شدت صوت بسیار بالایی دارد و یکی از مؤثرترین روشها برای ترساندن مهاجم است به همین دلیل توصیه اکید شدهاست از نگهداری سگ در خانهای که زن باردار در آن حضور دارد خودداری کنید.
- حمله آنی:
اگر بهطور ناگهانی با عامل خطرساز مواجه شوید ممکن است بلافاصله به آن حمله ور شوید. این بسیار کارساز است.
- فرار کردن:
فرار کردن از موجود مهاجم اگر سرعت و مهارت دویدن شما بهتر است ایده بسیار خوبی است. همچنین وقتی قدرت کافی برای مقابله با مهاجم را نداشته باشید. اکثر موجودات مانند پرندگان، چهارپایان گیاه خوار و حشرات از این روش استفاده میکنند.
- بیهوش شدن
بیهوش شدن حالتی شبیه مردن است که باعث عدم تحریک غریزه کشتن در مهاجم میشود. در طبیعت معمولاً حیوانات وحشی نظیر خرس و شیر از خوردن حیوانی که قبلاً مرده است خودداری میکنند.
انسانها، دوزیستان و گونههای خاصی از پرندگان این عکسالعمل را دارند.
جستارهای وابسته
- هراسزدگی
- ترس
- شرطی سازی عصبی
پانویس
- (Marks, 1987, p. 5)
- حسندوست، فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی ← ترس
- «جستوجوی ترس». www.vajehyab.com. دریافتشده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۵.
- فارسی (چهارم).
منابع
مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به ترس در ویکیگفتاورد موجود است. |
- حسندوست، محمد؛ زیر نظر بهمن سرکاراتی (۱۳۸۳)، فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، نشر آثار، شابک ۹۶۴-۷۵۳۱-۲۸-۱
- ترس، چرا میترسیم؟ چه چیز ترسناک است؟
- Wikipedia contributors, "Fear," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?oldid=235424674 (accessed September ۱، ۲۰۰۸).
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ ترس موجود است. |