جمعیت‌شناسی بی‌خدایی

تعیین کمیت جمعیتی خداناباوران[1] یا بی‌خدایان (آتئیست‌ها[2])، با دشواری زیادی روبه‌روست. افراد مختلف، بی‌خدایی و واژگان مشابه را متفاوت تعبیر می‌کنند و به این جهت تعیین مرزی میان بی‌خدایی، باورهای غیردینی، ادیان خداناباور و باورهای معنوی دشوار است. علاوه بر این، بسیاری بی‌خدایان به علت جلوگیری از مورد تعقیب و تبعیض قرار گرفتن در برخی کشورها بی‌خدایی خود را اعلام نمی‌کنند.[3]

بخشی از یک مجموعه درباره
خداناباوری
  • مفاهیم
  • تاریخچه
انواع
بحث‌ها بخاطر بی‌خدایی
وجود خدا
افراد
مواضع مرتبط
ندانم‌گرایی
بی‌دینی
طبیعت‌گرایی (فلسفه)
  • رده
  • درگاه دین
  • ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه بی‌خدایی

به این دلیل که از نظر تاریخی، برخی حکومت‌ها به تبلیغ شدید خداناباوری پرداخته‌اند و برخی دیگر آن را به شدت محکوم کرده‌اند، آمار بی‌خدایی می‌تواند در کشورهای مختلف بیشتر یا کمتر از مقدار واقعی گزارش شده باشد. فضای زیادی برای بحث روی دقت آمار و روش تخمین وجود دارد، زیرا امکان گزارش غیرواقعی (عامدانه یا غیرعمدی) این رده افراد بدون وجود ساختار طبقه‌بندی بالا است. همچنین در بسیاری آمارگیری‌ها برای شناسایی دین، برخی افراد خود را ندانم‌گرا یا بی‌خدا می‌نامند، که مسئله را مبهمتر می‌کند زیرا این واژگان متفاوت تعبیر می‌شوند؛ مثلاً برخی خود را ندانم‌گرای بی‌خدا می‌نامند. علاوه بر این، بسیاری از این آمارها افراد بی‌دین را شمارش می‌کنند، نه تعداد واقعی بی‌خدایان، و این دو را در یک گروه می‌گذارند. برای مثال، تحقیقات نشان می‌دهند که باور با سریع‌ترین نرخ رشد در ایالات متحده گروه «بدون دین» است، ولی بی‌دین انواع بی‌خدایان، ندانم‌گرایان و خداباوران را شامل می‌شود.[4][5]

مطالعات و آمار

ویژگی‌های شخصیتی
مایکل نیودو در حال سخنرانی در گردهمایی مجمع خداناباوران. اعضای گروه‌های سکولار معمولاً خود را بی‌خدا می‌دانند، اما بیش‌تر از دیگران علاقه دارند که عقاید غیرمشهور داشته باشند و مفاهیم جدید را تجربه کنند.

لوک گلن استاد روان‌شناسی در دانشگاه گرین ولی در میشیگان است که از مدل عوامل پنجگانه شخصیتی استفاده می‌کند و سعی دارد گروه‌های غیر مذهبی را مستقیماً و نه در نتیجهٔ تحقیق در مورد گروه‌های مذهبی مورد بررسی قرار دهد. گلن در یکی از تحقیق‌هایش نشان می‌دهد که اعضای سازمان‌های سکولار مثل مرکز جستار (Center for Inquiry) ویژگی‌های شخصیتی مشابهی با افراد مذهبی دارند. تحقیقات گلن عنوان می‌کند که اعضای سازمان‌های سکولار در وهلهٔ اول خود را بی‌خدا می‌دانند، اما معمولاً علاقه دارند که به عنوان انسان‌گرا هم شناخته شوند.[6]

گلن می‌گوید اعضای نهادهای سکولار و مذهبی تفاوت چندانی در رویکرد مثبت با منفی‌شان به زندگی ندارند، یعنی بیشتر یا کمتر از مذهبی‌ها شاد نیستند. این اشخاص هم‌چنین مشخصه‌های مشابهی در مورد وجدان اخلاقی دارند. از طرف دیگر، اعضای گروه‌های سکولار نسبت به گروه‌های مذهبی عقاید ناسازگار و غیر محبوب بیشتری دارند و هم‌چنین بیشتر پذیرای عقاید جدید و چالش‌برانگیز هستند. گلن می‌نویسد:

بسیاری از خصوصیات شخصیتی مطلوب که در مورد افراد مذهبی گزارش شده‌است به علت داشتن عقیده نیست، بلکه نتیجهٔ احساس تعلق به یک گروه و پایداری برای آن است.

[6][7]

پیش‌داوری
نوشتار اصلی: تبعیض علیه بی‌خدایان

تبعیض‌های قانونی و اجتماعی علیه بی‌خدایان در برخی مناطق ممکن است منجر به این گردد که برخی از ترس تعقیب، بی‌خدایی خود را پنهان یا انکار کنند. یک تحقیق پژوهشگران دانشگاه مینه‌سوتا در سال ۲۰۰۶ بر روی ۲۰۰۰ خانوار در ایالات متحده آمریکا نشان داد که بی‌خدایان از نظر آمریکایی‌ها جز بی‌اعتمادترین اقلیت‌ها محسوب می‌شوند، آن‌ها حتی کمتر از مسلمانان، مهاجران تازه، همجنسگرایان و دیگر گروه‌ها مورد اعتماد قرار می‌گیرند. بسیاری از پاسخ‌دهندگان به آمارگیری، بی‌خدایی را مترادف بی‌اخلاقی، از جمله رفتار مجرمانه، مادی‌گرایی افراطی و نخبه‌گرایی دانسته‌اند.[8] پژوهشگران همچنین دریافتند که پذیرش یا رد بی‌خدایان تنها به دینداری مخاطب وابسته نیست، بلکه به میزان در معرض تنوع قرار گرفتن، میزات تحصیل و جهت‌گیری سیاسی افراد بستگی دارد. به‌طور کلی افراد باسوادتر، در کناره شرقی و غربی آمریکا، پذیرش بیشتری نسبت به بی‌خدایان نسبت به همتایان غرب میانه خود دارند.[8]

پراکندگی جغرافیایی

اگرچه بی‌خدایان در بسیاری از کشورها در اقلیت هستند، اما حضور بسیار شایعی در اروپا، کانادا، استرالیا، نیوزلند، کشورهای کمونیستی سابق و حال حاضر دارند همچنین به صورت کمرنگ‌تر در ایالات متحده آمریکا و مخروط جنوبی نیز حضور دارند. در سال ۲۰۱۲ مرکز تحقیقاتی پیو به این نتیجه رسید که ۱۶ درصد از جمعیت جهان دارای وابستگی مذهبی نیستند و این دسته سومین گروه عقیدتی بزرگ به‌شمار می‌روند.[9]

طبق آمارها این‌گونه به نظر می‌رسد که جمعیت بی‌خدایان جهان رو به کاهش است. مهم‌ترین دلیل این اتفاق می‌تواند به دلیل نرخ بالای زاد و ولد در جوامع دینی باشد.[10] در سال ۲۰۰۲ در نظرخواهی که توسط وبگاه Adherents.com انجام شد تخمین زده شد که حدود ۱٫۱ میلیارد نفر (۱۴ درصد) از جمعیت جهان «سکولار، بی‌دین، ندانم‌گرا و بی‌خدا» هستند.[11] طبق بررسی انجام شده توسط بی‌بی‌سی در سال ۲۰۰۴ که در ۱۰ کشور صورت گرفت نشان داده شد که نسبت جمعیتی که به خدا باور ندارند در کشورهای مختلف بین ۰٪ (نیجریه) تا ۳۹٪ (بریتانیا) متفاوت است اما به‌طور متوسط این آمار ۱۷٪است. حدود ۸ درصد پاسخ‌دهندگان به‌طور اخص اظهار داشتند که بی‌خدا هستند.[12] بر اساس بررسی که در سال ۲۰۰۴ سیا در اطلاعات‌نامه جهان انجام داد تخمین زده شد ۱۲٫۵ درصد از جمعیت جهان غیرمذهبی بوده و حدود ۲٫۴ درصد بی‌مذهب هستند.[13] در نظرسنجی دیگری که توسط AP/Ipsos در ده کشور انجام شد مردم ایالات متحده آمریکا بیشترین اطمینان را از وجود خدا یا قدرتی بالاتر در خود نشان دادند (۲٪ بی‌خدا و ۴٪ ندانم‌گرا) اما در فرانسه افراد زیادی به این موضوع شک داشتند (۱۹٪ بی‌خدا و ۱۶٪ ندانم‌گرا) در این نظرخواهی بیشترین درصد افراد بی‌مذهب در کره جنوبی بوده (۴۱٪) و کمترین درصد در کشور ایتالیا بوده‌است. (۵٪)[14]

ایران
نوشتار اصلی: خداناباوری در ایران
نوشتار(های) وابسته: بی‌دینی در ایران

بر پایه برخی از آمارهای جدید رسمی (نظرسنجی گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان-گمان-در خرداد ۱۳۹۹)، پس از گذشت چهار دهه از عمر حکومت جمهوری اسلامی ایران، تعداد افراد دین‌ناباور (فرادینی) ایران حدوداً به ۵۰ درصد رسیده‌است و فقط ۳۲ درصد، اسلام‌گرای شیعه هستند.[15][16][17][18]

اروپا و روسیه

طبق نظرسنجی که در سال ۲۰۰۵ توسط یوروستات انجام شد، ۵۲ درصد از شهروندان اتحادیه اروپا اظهار داشتند: «بر این باورند که خدا وجود دارد» و ۲۷ درصد پاسخ دادند که «باور دارند روح و نیروی زندگی وجود دارد» و ۱۸ درصد معتقد بودند «نه خدا، نه روح و نه نیروی زندگی وجود ندارد». نتایج حاصل از این نظرخواهی در کشورهای مختلف به‌طور گسترده‌ای متفاوت بود، به عنوان مثال ۹۵٪ مردم مالت به پرسشی مبنی بر باور به خدا پاسخ مثبت دادند اما درصد کسانی که در استونی به این پرسش پاسخ مثبت دادند تنها ۱۶٪ درصد بودند.[19]

درصد کشورهای اروپایی بر پایه اعتقاد به خدا
درصد کشورهای اروپایی بر پایه عدم اعتقاد به خدا، روح و نیروی زندگی
یوروبارومتر ۲۰۰۵پی‌دی‌اف (۱٫۶۴ MB)
کشورمعتقد به خدامعتقد به روح
یا نیروی زندگی		بی‌اعتقاد به روح
خدا و نیروی زندگی
مالت۹۵٪۳٪۲٪
ترکیه۹۰٪۲٪۱٪
قبرس۹۰٪۷٪۲٪
رومانی۹۰٪۸٪۱٪
یونان۸۱٪۱۶٪۳٪
پرتغال۹۱٪۶٪۳٪
لهستان۸۰٪۱۵٪۱٪
ایتالیا۷۴٪۱۶٪۶٪
ایرلند۷۳٪۲۲٪۴٪
کرواسی۶۷٪۲۵٪۷٪
اسلواکی۶۱٪۲۶٪۱۱٪
اسپانیا۵۹٪۲۱٪۱۸٪
اتریش۵۴٪۳۴٪۸٪
لیتوانی۴۹٪۳۶٪۱۲٪
سوئیس۴۸٪۳۹٪۹٪
آلمان۴۷٪۲۵٪۲۵٪
لوکزامبورگ۴۴٪۲۸٪۲۲٪
مجارستان۴۴٪۳۱٪۱۹٪
بلژیک۴۳٪۲۹٪۲۷٪
فنلاند۴۱٪۴۱٪۱۶٪
بلغارستان۴۰٪۴۰٪۱۳٪
ایسلند۳۸٪۴۸٪۱۱٪
انگلستان۳۸٪۴۰٪۲۰٪
لتونی۳۷٪۴۹٪۱۰٪
اسلوونی۳۷٪۴۶٪۱۶٪
فرانسه۳۴٪۲۷٪۳۳٪
هلند۳۴٪۳۷٪۲۷٪
نروژ۳۲٪۴۷٪۱۷٪
دانمارک۳۱٪۴۹٪۱۹٪
سوئد۲۳٪۵۳٪۲۳٪
جمهوری چک۱۹٪۵۰٪۳۰٪
استونی۱۶٪۵۴٪۲۶٪

بررسی‌های متعدد نشان داده‌اند سوئد یکی از بزرگترین کشورهای بی‌خدای جهان است. ۲۳٪ از شهروندان این کشور اظهار داشتند که «به وجود خدا باور دارند» در حالی که ۵۳٪ بر این باور بودند که «روح یا نیروی زندگی وجود دارد» و ۲۳٪ مردم نیز به خدا، روح و نیروی زندگی کاملاً بی‌اعتقاد بودند. با توجه به این نظرسنجی سوئد در بین ۲۷ کشور اتحادیه اروپا سوئد پس از استونی و جمهوری چک از بیشترین طیف جمعیتی بی‌اعتقاد به خدا برخوردار بود. در سال ۲۰۰۱ در جمهوری چک آماری اطلاعاتی از سرشماری ۱۰ میلیون نفر ارائه شد که در آن شهروندان به صورت ۵۹٪ نامعتقد به مذهب ۳۲٫۲ معتقد به مذهب و ۸٫۸٪ نامعلوم، دسته‌بندی شده بودند.[20]

در بررسی که در تاریخ ۱۷ فوریه ۲۰۰۶ توسط روزنامه نروژی آفتن‌پوستن بر روی ۱۰۰۶ نفر انجام شد ۲۹ درصد از ساکنان نروژ اظهار داشتند که وجود خدا یا یک قدرت بالاتر را باور دارند، ۲۳٪ پاسخ دادند که به قدرتی بالاتر معتقدند بدون این‌که مشخصاً به چیز مشخصی یقین داشته باشند و ۲۶٪ گفتند که نه به خدا و نه هیچ قدرت بالاتری اعتقاد ندارند و ۲۶ درصد پاسخ دادند که به وجود خدا شک دارند؛ با وجود این آمار در دسامبر ۲۰۱۰ اعلام شد که حدود ۷۸ درصد جمعیت نروژ به‌طور رسمی عضو کلیسای پروتستان لوتری هستند.[21]

در فرانسه حدود ۱۲ درصد مردم بیش از یکبار در ماه در مراسم‌های مذهبی شرکت می‌کنند. طبق یک نظرخواهی که در سال ۲۰۰۳ انجام شد ۵۴٪ مردم فرانسه به وجود خدا باور داشتند، ۳۳٪ بی‌خدا و ۱۴٪ ندانم‌گرا بوده و ۲۶٪ نیز اعلام کردند که اپاتئیست هستند.[22] با توجه به مجموع نظرسنجی‌هایی که در این زمینه صورت گرفته‌است حدود ۳۲٪ مردم فرانسه بی‌خدا و ۳۲٪ ندانم‌گرا هستند.[23]

در اسپانیا ۷۵٫۵ درصد مردم معتقد به وجود خدا بوده و ۱۴٫۹ درصد به وجود خدا اعتقادی ندارند و ۷٫۴٪ بی‌خدا هستند. (با توجه به نظرسنجی صورت گرفته در سپتامبر ۲۰۱۱)[24]

آمار بی‌خدایان در روسیه در وضعیت پیچیده‌ای قرار دارد اما طبق نظرسنجی که توسط مرکز لوادا صورت گرفت ۲۲٪ افراد مورد مطالعه به عنوان بی‌مذهب، بی‌خدا و ندانم‌گرا شناخته شدند. ۶۹ درصد افراد مسیحی ارتدکس و ۵ درصد مسلمان بوده اما فقط ۱۰ درصدشان به‌طور منظم و حداقل یکبار در ماه در مراسم مذهبی شرکت می‌کنند.[25]

با توجه به مطالعات انجام شده توسط سیمون گیزبولر، دکتر و محقق علوم سیاسی، بی‌خدایان سوئیس بیشتر چپ‌گرا هستند.[26]

پادشاهی متحده

کودکان بسیاری در انگلستان وجود دارند که هیچ‌گونه اعتقاد مذهبی ندارند و ایده‌های آنان هرچه که باشد، باید بسیار مورد توجه قرار بگیرند.[27]

یک نظرسنجی که در سال ۲۰۰۴ توسط بی‌بی‌سی انجام شد نشان داد تعداد افرادی که به خدا اعتقاد ندارند در بریتانیا حدود ۳۹ درصد است؛[28] در حالی که در همان سال آمار دیگری توسط YouGov منتشر شد که در آن آمار بی‌خدایان ۳۵٪ اعلام شده بود و ۲۱ درصد نیز به عنوان اپاتئیست شناخته شدند.[29] در اوایل سال ۲۰۰۴ اعلام شد که بی‌خدایی در کلاس‌های آموزش دینی انگلستان تدریس خواهد شد.[30] سخنگوی اداره گسترش برنامه درسی در این‌باره اظهار داشت:

بحث‌های قابل ملاحظه‌ای در بریتانیا پیرامون وضعیت مذهب در مدارس و دانشگاه‌ها صورت گرفته‌است. یک مطالعه صورت گرفته در سال ۲۰۰۹ نشان داد که حدود دوسوم از نوجوانان در انگلستان به وجود خدا باور ندارند.[27]

در سرشماری که در سال ۲۰۱۱ در بریتانیا (به استثنای اسکاتلند) انجام شد حدود ۱۴٫۱ میلیون نفر یعنی یک‌چهارم کل جمعیت (به‌طور دقیق ۲۵٪) اظهار داشتند که بی‌مذهب هستند، این آمار نسبت به سال ۲۰۰۱ افزایش ۶٫۴ میلیون نفری داشته‌است. طبق محاسبه انجمن انسان‌گرایی بریتانیا (BHA) تا سال ۲۰۱۸ مسیحیان در بریتانیا در یک اقلیت قرار خواهند گرفت.[31]

نمودار زیر نگرش اجتماعی مردم بریتانیا بین سال‌های ۱۹۸۳ تا ۲۰۰۹ را نشان می‌دهد که بر اساس مسیحی، مذهبیون غیر مسیحی، و غیر مذهبیون دسته‌بندی شده‌اند:[32]

آلمان
نقشه‌ای از گستردگی فرقه‌های مسیحی در ایالت‌های آلمان در سال ۲۰۰۸. اکثریت عقاید به گونه زیر است:
  اعضای کلیسای کاتولیک رم
  اعضای کلیسای انجیل در آلمان (EKD)
  اعضای هر دو کلیسای کاتولیک رم و EKD
  اعضای بزرگترین فرقه در هردو کلیسا
  عمدتاً مذهبی، بزرگترین اقلیت EKD

آلمان شرقی یکی از مناطق با کمترین وابستگی مذهبی در جهان است.[33][34] بی‌خدایی در بین تمام سنین اعم از پیر جوان شایع است اما بیشتر جوانان آلمانی به آن تمایل دارند.[35] سیاست‌های بی‌خدایی در آلمان تنها در چند سال اول حکومت حزب اتحاد سوسیالیستی آلمان وجود داشته و بعد از آن کلیساها به استقلال نسبتاً بالایی در این کشور دست یافتند.[36]

کانادا

یک سرشماری در کانادا نشان می‌دهد که ۱۹ الی ۳۰ درصد جمعیت این کشور دیدگاهی بی‌خدایانه یا ندانم‌گرا دارند.[37] سرشماری کشور کانادا در سال ۲۰۰۱ حاکی از آن است که ۱۶٫۲٪ جمعیت این کشور هیچ‌گونه وابستگی مذهبی ندارند، گرچه آمار دقیقی در خصوص بی‌خدایی به ثبت نرسیده‌است.[38] این رقم در مراکز شهری به گونه چشم‌گیری بالاتر است؛ سرشماری سال ۲۰۰۱ نشان می‌دهد که ۴۲٫۲٪ از ساکنان ونکوور هیچ وابستگی مذهبی ندارند.[39] بررسی نسبتاً جدیدی که در سال ۲۰۰۸ صورت گرفته‌است نشان می‌دهد که ۲۳٪ درصد کانادایی‌ها اذعان کرده‌اند که به وجود خدا اعتقادی ندارند.[40]

ایالات متحده
دسته‌بندی مردم آمریکای شمالی بر اساس بی‌مذهبی و مخالفت با داشتن دین (سال‌های ۱۹۹۱، ۱۹۹۸، ۲۰۰۰، ۲۰۰۱)

یک نظرسنجی صورت گرفته توسط بی‌بی‌سی در سال ۲۰۰۴ نشان داد تعداد مردم آمریکا که به هیچ خدایی اعتقاد ندارند بین ۹–۱۰٪ است.[41] یک نظرسنجی گالوپ در ۲۰۰۸ رقم کوچکتر ۶٪ را در خصوص افرادی که به هیچ خدا یا روح جهانی باور ندارند نشان داد.[42] جدیدترین گزارش ARIS در سال ۲۰۰۹ بیان داشت ۳۴٫۲ میلیون آمریکایی (۱۵٫۰٪) بی‌مذهب هستند، که از آن‌ها ۱٫۶٪ خود را صریحاً بی‌خدا (۰٫۷٪) یا ندانم‌گرا (۰٫۹٪) توصیف می‌کنند که حدوداً دو برابر رقم ۰٫۹٪ گزارش قبلی ARIS در ۲۰۰۱ بود.[43]

در گزارش سال ۲۰۰۸ بیشترین میزان افراد بی‌خدا مربوط به ساکنین ورمانت با ۳۴ درصد بود.[44] طبق مطالعه انجام شده توسط مؤسسه گالوپ در ماه مه سال ۲۰۱۰، حدود ۱۶ درصد آمریکایی‌ها اذعان داشتند که هیچ‌گونه وابستگی مذهبی ندارند.[45] آخرین آمار نشان می‌دهد که عدم رویکرد به مذهب در هر ایالت آمریکا بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۰۸ افزایش یافته‌است.[46] با این وجود تنها ۲ درصد از جمعیت ایالات متحده خود را به عنوان بی‌خدا معرفی می‌کنند.[47]

به‌طور کلی، در قیاس با عموم جمعیت بزرگسال، آمریکایی‌هایی که به بی‌دینی خود اذعان دارند یا خود را بی‌خدا یا ندانم‌گرا قلمداد می‌کنند، بیشتر سفیدپوست و آسیایی هستند تا رنگین‌پوست و اسپانیایی‌تبار.[48] در آمریکا ۵۵٪ افراد بی‌خدا زیر ۳۵ سال سن دارند، در حالی که ۳۰ درصد آن‌ها ۵۰ سال یا بیشتر دارند (در قیاس با ۳۷٪ کل جمعیت). به عنوان یک گروه عقیدتی ندانم‌گرایان از بی‌خداها قدیمی‌تر هستند، گرچه از عموم جمعیت جوان‌ترند.[49] با مقایسه اطلاعات مربوط به سرشماری سال ۲۰۰۱ با سرشماری سال ۱۹۹۰ که توسط سازمان ملی بررسی هویت مذهبی (NSRI) صورت گرفته‌است، آماری به دست می‌آید که نشان می‌دهد سکولاریسم بیشتر در میان جوان‌ترها در آمریکا رواج دارد.[49][50]

طبق بررسی مرکز تحقیقاتی پیو، در ایالات متحده مردان نسبت به زنان گرایش بیشتری به بی‌خدایی دارند.[51] همچنین طبق بررسی همین مؤسسه بیش از ۱۳ میلیون آمریکایی خود را بی‌خدا و ندانم‌گرا می‌دانند (حدود ۶ درصد جمعیت) و همچنین نزدیک ۳۳ میلیون نفر اذعان داشته‌اند که هیچ‌گونه وابستگی مذهبی ندارند (۱۴ درصد کل جمعیت).[52]

آمریکای جنوبی

بی‌دینی در آمریکای جنوبی به مدت ۳۰ سال متوالی افزایش یافته‌است و این وضعیت رو به رشد در دهه اول قرن ۲۱ در تمام کشورها وجود داشته‌است.

برزیل

در پایان قرن بیستم میلادی افراد بی‌مذهب در برزیل حدود ۴ درصد جمعیت را تشکیل می‌دادند که در برآوردهای اخیر این آمار به ۱۰ تا ۱۴ درصد افزایش یافته‌است. این گروه پس از مسیحیان دومین گروه عقیدتی بزرگ در برزیل هستند.[62] با توجه به تحقیقات صورت گرفته اخیر، در برزیل طیف جمعیتی اشخاصی که به مذهب یا خدا اعتقادی ندارند بیشتر متمایل به برزیلی‌های سفیدپوست و آسیایی هستند تا برزیلی‌های آفریقایی‌تبار و پاردو. (در قیاس با عموم جمعیت)[63]

منابع
  1. برابر فارسی واژهٔ «آتئیست»، «خداناباور» است و نه «ناخداباور»؛ زیرا «ناخداباور»، یعنی کسی که به ناخدا، باور دارد. (انصاری سمنانی، مهدی/شیدای سمنانی، مهرداد، هزاران جستار و نکته… دربارهٔ نویسندگی و ویرایش)
  2. دستور خط فارسی (مصوّب فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، جدول شمارهٔ ۳ (راهنمای کتابت همزه)، چاپ نهم ۱۳۸۹.
  3. International Humanist and Ethical Union. "The Fate of Infidels and Apostates under Islam". Iheu.org. Archived from the original on 20 October 2011. Retrieved 2013-03-01.
  4. "American نداردs: The Profile of the No Religion Population" (PDF). American Religious Identification Survey. 2008. Archived from the original (PDF) on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  5. "'No Religion' on the Rise: One-in-Five Adults Have No Religious Affiliation". Pew Forum on Religion & Public Life. 9 October 2012. Archived from the original on 11 مارس 2013. Retrieved 1 Match 2013. Check date values in: |accessdate= (help)
  6. "Center Stage Podcast, Episode 104 - Profiles of the Godless: Results from the Non-Religious Identification Survey, Luke Galen". Centerforinquiry.net. 2011-12-05. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 2012-02-05.
  7. [Personality and social integration factors distinguishing nonreligious from religious groups: The importance of controlling for attendance and demographics, 2011, Luke Galen and Jim Kloet, Archive for the Psychology of Religions]
  8. "Atheists identified as America's most distrusted minority, according to new U of M study". UMN News. Retrieved 2013-03-26.
  9. Goodstein, Laurie (18 December 2012). "Study Finds One in 6 Follows No Religion". The New York Times. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  10. "Worldwide Adherents of All Religions by Six Continental Areas, Mid-1995". Encyclopædia Britannica. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  11. "Major Religions of the World Ranked by Number of Adherents". Adherents.com. 2002. Archived from [adherents.com/Religions_By_Adherents.html the original] Check |نشانی= value (help) on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013. line feed character in |عنوان= at position 29 (help)
  12. "UK among most secular nations". BBC News. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  13. "CIA World Factbook". CIA. Archived from the original on 2 March 2006. Retrieved 1 March 2013.
  14. "AP/Ipsos Poll: Religious Fervor In U.S. Surpasses Faith In Many Other Highly Industrial Countries". June 06, 2005. Archived from the original on 11 مارس 2013. Retrieved 2 March 2013. Check date values in: |تاریخ= (help)
  15. «گزارش نظرسنجی دربارهٔ نگرش ایرانیان به دین». گَمان؛ گروه مطالعات افکارسنجی ایرانیان.
  16. «نتایج یک نظرسنجی حرفه‌ای: حدود نیمی از جامعه ایران اظهار داشته‌اند که از دین‌داری به بی‌دینی رسیده‌اند». رادیو پیام اسرائیل.
  17. «نتایج یک نظرسنجی: نیمی از جامعه ایران از دین‌داری به بی‌دینی رسیده‌اند». اینترنشنال.
  18. «گزارش نظرسنجی دربارهٔ نگرش ایرانیان به دین (پی‌دی‌اف)» (PDF).
  19. "Eurostat poll on the social and religious beliefs of Europeans" (PDF). Archived from the original (PDF) on 11 March 2013. Retrieved 2 March 2013.
  20. "Obyvatelstvo podle náboženského vyznání a pohlaví podle výsledků sčítání lidu v letech 1921, 1930, 1950, 1991 a 2001" (PDF). Archived from the original (PDF) on 11 March 2013. Retrieved 3 March 2013.
  21. "KOSTRA: kirke, 2010". Statistisk sentralbyrå. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 4 March 2013.
  22. "International Religious Freedom Report 2004". U.S. Bureau of Democracy. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 4 March 2013.
  23. "Religious Views and Beliefs Vary Greatly by Country, According to the Latest Financial Times/Harris Poll". Harris Interactive. Archived from the original on 30 January 2012. Retrieved 4 March 2013.
  24. "Barómetro September 2011, Centro de Investigaciones Sociológicas, Page 37" (PDF). Archived from the original (PDF) on 11 March 2013. Retrieved 5 March 2013.
  25. "Религиозная вера в России". Levada.ru. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 5 March 2013.
  26. "Religion, no political values? political attitudes of atheist comparison". Jsri.ro. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 5 March 2013.
  27. "Two thirds of teenagers don't believe in God Nearly two thirds of teenagers don't believe in God, according to a study by Penguin books". The Daily Telegraph. Retrieved 8 March 2013. line feed character in |عنوان= at position 45 (help); |first1= missing |last1= in Authors list (help)
  28. "What The World Thinks of God" (PDF). BBC News. Archived from the original (PDF) on 11 March 2013. Retrieved 7 March 2013.
  29. [hhttp://www.telegraph.co.uk/news/graphics/2004/12/27/nfaith27big.gif "Telegraph YouGov poll"] (GIF). The Daily Telegraph. Archived from the original on 4 March 2006. Retrieved 7 March 2013.
  30. "Children to study atheism at school". Guardian News. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 8 March 2013.
  31. "Census reveals decline of Christianity and rise in foreign born to one in eight". Guardian News. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 8 March 2013.
  32. "Religion by Year". BritSocAt. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 8 March 2013.
  33. "WHY EASTERN GERMANY IS THE MOST GODLESS PLACE ON EARTH". Worldcrunch. Archived from the original on 26 August 2012. Retrieved 10 March 2013.
  34. "East Germany the "most atheistic" of any region". DialogInternational. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 10 March 2013.
  35. "Only the Old Embrace God in Former East Germany". Spiegel Online. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 10 March 2013.
  36. "WHY EASTERN GERMANY IS THE MOST GODLESS PLACE ON EARTH". Worldcrunch. Archived from the original on 26 August 2012. Retrieved 10 March 2013.
  37. "Phil Zuckerman, PhD Professor of Sociology". Pitzer College. Archived from the original on 10 June 2007. Retrieved 10 March 2013. line feed character in |عنوان= at position 20 (help)
  38. "Religion data from the 2001 Canadian census". OCRT. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 10 March 2013.
  39. "Community Highlights for Vancouver". Statistique Canada. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 10 March 2013.
  40. "One in four don't believe in God, poll finds". Thestar.com. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 10 March 2013.
  41. "UK among most secular nations". BBC News. 2004-02-26. Retrieved 2013-03-26.
  42. "Belief in God Far Lower in Western U.S". Gallup.com. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 10 March 2013.
  43. "American Religious Identification Survey". ARIS. Archived from [www.gc.cuny.edu/faculty/research_briefs/aris/key_findings.htm the original] Check |نشانی= value (help) on 11 March 2013. Retrieved 10 March 2013.
  44. "American Religious Identification Survey" (PDF). ARIS. Archived from the original (PDF) on 7 April 2009. Retrieved 10 March 2013.
  45. "In U.S. , Increasing Number Have No Religious Identity". Gallup. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 11 March 2013.
  46. "See how U.S. religious landscape has changed in nearly 2 decades". USA Today. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 11 March 2013.
  47. "Statistics on Religion in America Report - Pew Forum on Religion & Public Life". Pew Forum. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 11 March 2013.
  48. Alexander Kosmin, Barry; Keysar, Ariela (2007). "Who Are America's Atheists and Agnostics". Secularism & secularity: contemporary international perspectives. ISSSC. p. ۳۶. ISBN 0979481600. Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 11 March 2013.
  49. Alexander Kosmin, Barry; Keysar, Ariela (2007). "Who Are America's Atheists and Agnostics". Secularism & secularity: contemporary international perspectives. ISSSC. p. ۳۳. ISBN 0979481600. Retrieved 13 March 2013.
  50. Barry A. Kosmin. "Kosmin". The National Survey of Religious Identification. Archived from the original (PDF) on 3 November 2013. Retrieved 13 March 2013.
  51. "The Stronger Sex". Pew Forum On Religion and Public Life. Retrieved 15 March 2013.
  52. "No Religion' on the Rise: One-in-Five Adults Have No Religious Affiliation". Pew Forum On Religion and Public Life. Retrieved 15 March 2013.
  53. "2006 State-sponsored National Survey on Religion" (PDF). Archived from the original (PDF) on 27 September 2013. Retrieved 1 March 2013.
  54. "Recent national official statistics" (PDF). Archived from the original (PDF) on 26 December 2011. Retrieved 1 March 2013.
  55. "2002 census data" (PDF). Archived from the original (PDF) on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  56. "El 80% de ecuatorianos es católico" (PDF). Archived from the original (PDF) on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  57. "El 80% de los ecuatorianos afirma ser católico, según el INEC". Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  58. "2010 Census data". Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  59. "El Tiempo". Archived from the original on 30 September 2005. Retrieved 1 March 2013.
  60. "1993 census data". Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  61. "2002 census data". Archived from the original on 11 March 2013. Retrieved 1 March 2013.
  62. "How can be the everyday life of a family with no faith". iG web portal citing. Retrieved 17 March 2013.
  63. "Panorama da Religiosidade 2003". Fundação Getúlio Vargas. Retrieved 26 March 2013. line feed character in |عنوان= at position 26 (help)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.