سلفی
سَلَفی به گروهی از مسلمانان اهل سنت گفته می‌شود که به دین اسلام تمسک جسته و خود را پیرو سلف صالح می‌دانند و در عمل و اعتقادات خود از پیامبر اسلام، صحابه و تابعین تبعیت می‌کنند. سلفی‌ها تنها قرآن و سنت را منابع احکام و تصمیمات خود می‌دانند.[1] سلفی گری دو رکن اساسی دارد: یکی بازگشت به شیوهٔ زندگی و مرام سلف صالح و در نهایت سنت حجاز و به خصوص سنت اهل مدینه در ۱۴۰۰ سال پیش، و دوم مبارزه با بدعت، یعنی هر چیزی که سلفی‌ها جدید و خلاف سنت می‌دانند.[2] سلفی‌های معاصر بر معنی خاصی از توحید تأکید زیادی دارند که باعث می‌شود افراد بسیاری «نامعتقد» به آن تلقی گردند.[3] سلفی‌گری دارای ابعاد مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، و سیاسی است و تأثیری بنیادین بر متفکران مسلمان در گوشه و کنار جهان اسلام گذاشته است.
| بخشی از سلسله مقاله‌های سیاسی | |||
| سیاست در اسلام | |||
|---|---|---|---|
| پایه‌ها | |||
|
|||
| موضوع‌ها | |||
| نمودها | |||
|
|||
| جنبش‌ها | |||
|
|||
| نوشتارهای کلیدی | |||
|
اصول دولت و حکومت اسلامی
(محمد اسد) |
|||
| درگاه سیاست (en) | |||
| سلفی‌گری |
|---|
| چهره‌های اصلی |
| نهادها |
| جریان‌ها |
|
| افراد مرتبط |
| ایدئولوژی‌های مرتبط |
در تاریخ معاصر دست کم سه گونه سلفی گری قابل تفکیک است. سلفی گری ظاهرگرا پیرو آرای اهل حدیث و به‌خصوص ابن تیمیه و محمد بن عبدالوهاب است.
سلفی‌گری جدید، رویکردی متمایز از سلفی گری ظاهرگراست که در آغاز قرن بیستم و در واکنش به پیشرفت‌های غرب توسط سید جمال‌الدین اسدآبادی و محمد عبده با هدف آزادسازی امت اسلام از تقلید و جمود و احیای اخلاقی، فرهنگی، و سیاسی بنیان‌گذاری شد. سلفیان بر بازگرداندن تفکر اسلامی به اصل خالص آن، تبعیت از قرآن و سنت، مردود دانستن تفسیرهای جدید، و حفظ اتحاد امت اسلامی تأکید دارند. آنان تقلید را نفی می‌کنند و تلاش می‌کنند سازگاری اسلام و دانش جدید را نشان دهند. مشهورترین گروه‌های الهام گرفته از سلفی‌گری اخوان‌المسلمین و جماعت اسلامی هستند. در اواخر قرن بیستم، این اصطلاح به اصلاح‌گران سنت‌گرا اطلاق می‌گردد.[4]
ایدئولوژی جهادگرایی سلفی الهام‌بخش بسیاری از گروه‌های مسلح مانند القاعده در آغاز قرن ۲۱ بوده‌است. این گروه‌ها دیدگاه‌های سلفی‌گری علمی (سلفی‌گری سنتی) را رد کرده و خشونت را راهی مناسب و ضروری برای مقابله با حملات غرب علیه اسلام می‌دانند.[5] این گروه‌ها متون اسلامی و تاریخ را بازتفسیر نموده و بر آیات نظامی قرآن و تاریخ نظامی اسلام تأکید بسیار دارند.[6] تخمین زده شده‌است که سلفی‌های جهادی کمتر از یک درصد کل جمعیت مسلمانان را تشکیل می‌دهند.[7]
ارتباط نزدیکی با وهابیت و خاندان آل سعود دارد.[8] بیشتر سلفی‌ها در عربستان سعودی (۲۲٫۹٪ جمعیت کشور)، قطر (۴۶٫۸۷٪ جمعیت کشور)، و امارات متحده (۴۴٫۸٪ جمعیت کشور) زندگی می‌کنند.[9] بسیاری از منابع، مانند سازمان اطلاعات داخلی آلمان، سلفی‌گری را سریع‌ترین جنبش اسلامی از نظر گسترش می‌دانند.[10][11][12][13][14]
سلف صالح
سلف یا سلف صالح (عربی: السلف الصالح) به معنی پیشگامان درستکار و عادل است. در اصطلاح خاص اسلامی، سلف به سه گروه زیر اطلاق می‌شود.[15]
- صحابه: (عربی: الصحابه، «یاران پیغمبر اسلام») به معنی کسانی است که محمد را دیده و در زمان حیات او، دین اسلام را پذیرفته‌اند.
- تابعین: (عربی: التابعین، «پیروی کنندگان») به کسانی که زمان حیات محمد را درک نکردند اما صحابه محمد را دیده و در زمان حیات آن‌ها دین اسلام را پذیرفته‌اند، و در حال ایمان مرده‌اند، لفظ تابعی اطلاق می‌شود.
- تابع تابعین: (عربی: تابع التابعین، «پیروی کنندگان از پیروی کنندگان») به کسانی که زمان حیات محمد و صحابه را درک نکردند اما تابعین را دیده و دین اسلام را از تابعین فراگرفته‌اند لفظ تابع تابعین اطلاق می‌شود.
احمد بن حنبل آخرین نسل از سلف صالح دانسته می‌شود. دلیل انتخاب این سه نسل، همراهی با پیامبر و نزدیکی زمانی به او و درک اسلام، و عمل و خدمت به آن توسط آنان دانسته می‌شود. تعریف سلف صالح بر اساس زمان زندگی آن‌ها ممکن است کافی نباشد چون اهل سنت برخی از شخصیت‌های برجسته متاخر مانند ابوحامد غزالی و ابن تیمیه را نیز سلف صالح شمرده‌اند.[16]
بنیان‌های سلفی‌گری
تعریف دقیق سلفی‌گری کاری دشوار است. «سلفی‌گری» نامی است که گروهی از اهل سنت به حرکتی اصلاحی برای بازگرداندن اسلام به اصل آن اطلاق می‌کنند. برای آنکه از خالص‌بودن اسلام‌شان مطمئن گردند، سلفی‌های معاصر بر معنی خاصی از توحید تأکید زیادی دارند که باعث می‌شود افراد بسیاری «نامعتقد» به آن تلقی گردند. آنان همچنین تعریف بسیار مفصلی از بدعت دارند که باعث می‌شود اعمال دینی قابل قبول بسیار محدود شود. آنان به تأثیرات منابع دانش غیر از کتب مذهبی در کسب معلومات مذهبی بسیار با احتیاط می‌نگرند.[17]
خاستگاه اولیه
پس از مرگ عثمان و درگیری‌هایی که پس از آن در میان مسلمانان رخ داد، مناقشاتی در مورد مباحث کلامی پدید آمد و گروه‌هایی پدید آمدند که تلاش کردند این مناقشات را به کمک قیاس، فلسفه، و برداشت شخصی از قرآن حل کنند. برخی از این گروه‌ها خطری را متوجه برداشت ارتودوکس از توحید کردند. اختلافات در نظرهای مسلمانان باعث به‌وجود آمدن روندی فکری شد که مسلمانان را دعوت به اسلام ساده و برداشتی که براساس قرآن و حدیث سلف صالح بود کند. احمد بن حنبل، پایه‌گذار چهارمین مذهب اهل سنت، از مهم‌ترین تبیین کنندگان این رویهٔ فکری بود که بعدها سلفی‌گری را به‌وجود آورد. ابن حنبل قرآن را بر عقل برتری می‌داد (و تناقضی میان قرآن و عقل نمی‌دید) و تاویل و کلام را رد می‌کرد. او قوانین سختی را برای اجتهاد وضع کرد و استفاده از قیاس را محدود کرد. بعدها ابن تیمیه، از فقهای مکتب حنبلی، در تحول سلفی‌گری تأثیر فراوانی داشت. او به مخالفت با بدعت پرداخت، به ویژه نوآوری‌های صوفیان.[18]
قدیمی‌ترین افکار سلفی مربوط به احمد بن حنبل (۱۸۶–۲۴۱ ق) است. در قرن هشتم هجری ابن تیمیه (۶۶۱–۷۲۸ق) افکار خود را برمبنای تفکرات احمد بن حنبل سامان داد اما علی‌رغم فعالیت‌های فراوان نتیجه خاصی در برنداشت.[19][20] در قرن دوازدهم هجری محمد بن عبدالوهاب (۱۱۱۵–۱۲۰۰) افکار ابن تیمیه را در قالب نویی عرضه کرد و فرقه وهابیت را پایه‌گذاری کرد.[21]
در قرن ۱۸، محمد بن عبدالوهاب براساس آموزه‌های ابن حنبل و ابن تیمیه شروع به ایجاد حکومتی کرد که براساس حکومت پیامبر شبیه‌سازی شده بود. عثمان بن فودی در نیجریه، احمد سربندی، شاه ولی‌الله دهلوی، و سید احمد شهید در شبه قارهٔ هند نیز حرکت‌هایی مشابه انجام دادند. همهٔ این‌ها از خالص کردن دین، اصلاح اخلاقی و اجتماعی، و اتحاد میان مسلمانان دم می‌زدند.[22]
سلفی‌گری جدید
بنیان‌گذاری سلفی‌گری معاصر به سید جمال‌الدین اسدآبادی و محمد عبده در اوایل قرن بیستم نسبت داده می‌شود. سلفی‌گری دارای ابعاد مذهبی، فرهنگی، اجتماعی، و سیاسی است و تأثیری بنیادین بر متفکران مسلمان در گوشه و کنار جهان اسلام گذاشته است.[23]
سلفی‌گری جدید در آغاز قرن بیستم و در واکنش به پیشرفت‌های غرب توسط سید جمال‌الدین اسدآبادی و محمد عبده با هدف آزادسازی امت اسلام از تقلید و جمود و احیای اخلاقی، فرهنگی، و سیاسی بنیان‌گذاری شد. آنان ریشه‌های بدبختی را نه در تعلیمات اسلام، بلکه در نفوذ تعلیمات خارج از اسلام، نفاق جامعهٔ مسلمانان، و استبداد می‌دیدند. عبده اهداف سلفیه را چنین برمی‌شمرد:
تا تفکر را از بند تقلید برهاند و دین را همانگونه که مسلمانان اولیه قبل از پدیدآمدن نفاق می‌فهمدیدند بفهمد و دریافت علم دین را به منابع اولیهٔ آن بازگرداند و با معیار عقل بشری بسنجد.
سلفیه اصلاح سیاسی را برای احیای جامعهٔ اسلامی ضروری می‌دیدند و استعمار اروپایی رنگ ملی نیز به جنبش‌های آنان داده بود. گروه‌های امروزی سلفی بیش از آنکه به تفکرات مدرن سلفی‌گری جدید نزدیک باشند، بیشتر ادامه‌دهندهٔ روش سلفی‌گری قدیمی هستند.[24]
ایدئولوژی جهادگرایی سلفی
ایدئولوژی سلفی–جهادی الهام بخش بسیاری از گروه‌های مسلح مانند القاعده در آغاز قرن ۲۱ بوده‌است. این گروه‌ها دیدگاه‌های سلفی‌گری علمی (سلفی‌گری سنتی) را رد کرده و خشونت را راهی مناسب و ضروری برای مقابله با حملات غرب علیه اسلام می‌دانند. هدف آنان پاک‌کردن جامعهٔ اسلامی از رفتارهای غیراسلامی است. ریشه‌های این دیدگاه را ممکن است در حرکت‌های رادیکال جهادی در دههٔ ۱۹۸۰ میلادی در مصر پیدا کرد.[25] عربستان سعودی نیز به دلیل فعالیت‌های محمد بن عبدالوهاب نقش کلیدی در گسترش اسلام‌گرایی دارد.[26]
رابطه با وهابیت
حامد الگار سه عنصر را بین وهابیت و سلفی‌گری مشترک می‌داند:
- اینکه همه بالندگی‌های پس از دو یا سه نسل اول اسلام (که به آن سلف صالح اطلاق می‌شود) را بی‌ارزش می‌دانند.
- تصوف را مردود می‌دانند.
- پایبندی به یکی از مذاهب چهارگانه اهل سنّت را ضروری نمی‌دانند.
به علاوه وی به دو ویژگی اشاره می‌کند که سلفی‌ها را از وهابی‌ها متفاوت کرده‌است:
- اینکه سلفی‌ها به جای توسل به زور به متقاعد کردن دیگر مسلمانان به پیوستن به گروهشان روی می‌آورند.
- سلفی‌ها نسبت به بحران‌های سیاسی و اجتماعی-اقتصادی پیش روی جهان اسلام آگاهی دارند.[27]
رابطه با شیعیان
اگرچه برخی از گروه‌های سلفی مانند وهابیان مخالف روابط دوستانه با شیعیان هستند، برخی از آنان مانند اخوان المسلمین از تقریب مذاهب اسلامی حمایت می‌کنند.[28] در دیدگاه جهادگرایی سلفی، شیعیان و صوفیان مسلمان نیستند و برای نابودی‌شان نشانه می‌روند.[29]
جستارهای وابسته
پانویس
- Shahin, “Salafīyah”, Oxford.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۱ اکتبر ۲۰۱۹.
- Lauziere، THE CONSTRUCTION OF SALAFIYYA، 369–389.
- Esposito, “Salafi”, ODI.
- Meijer, Yūsuf al-'Uyairī and the Making of a Revolutionary Salafi Praxis, 422–459.
- Karagiannis، Defining and Understanding the Jihadi-Salafi Movement، 188–198.
- Livesey, Bruce. "The Salafist Movemnet". PBS. Retrieved 29 July 2014.
- Lauziere، THE CONSTRUCTION OF SALAFIYYA، 369–389.
- Izady، Mehrdad (2014). «Demography of Religion in the Gulf». Colombia University. دریافت‌شده در 2014/07/30. تاریخ وارد شده در
|بازبینی=را بررسی کنید (کمک)en - British National Party (Sat, 16/06/2012). "Who are the Salafi". Archived from the original on ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۴. Retrieved 9 June 2014.
Salafism is the fastest growing Islamic movement in the world.
Check date values in:|date=(help) - Barby Grant. "Center wins NEH grant to study Salafism". Arizona State University. Retrieved 9 June 2014.
It also reveals that Salafism was cited in 2010 as the fastest growing Islamic movement on the planet.
- Simon Shuster (3 Aug 2013). "Comment: Underground Islam in Russia". Slate. Retrieved 9 June 2014.
It is the fastest-growing movement within the fastest-growing religion in the world.
- CHRISTIAN CARYL (September 12, 2012). "The Salafi Moment". FP. Retrieved 9 June 2014.
Though solid numbers are hard to come by, they're routinely described as the fastest-growing movement in modern-day Islam.
- "Uproar in Germany Over Salafi Drive to Hand Out Millions of Qurans". AFP. 2012-04-16. Retrieved 9 June 2014.
The service [German domestic intelligence service] said in its most recent annual report dating from 2010 that Salafism was the fastest growing Islamic movement in the world...
- Shahin, “Salafīyah”, Oxford.
- Shahin, “Salafīyah”, Oxford.
- Lauziere، THE CONSTRUCTION OF SALAFIYYA، 369–389.
- Shahin, “Salafīyah”, Oxford.
- ابن کثیر، البدایة، ج۱۳، ص۲۵۵
- ابن تیمیه، مجموعة التفسیر شیخ الاسلام ابن تیمیة، ج۱، ص۳۶۰، بمبئی، ۱۳۷۴ق/۱۹۵۴م
- جزیرة العرب فی القرن العشرین ص ۳۴۱
- Shahin, “Salafīyah”, Oxford.
- Shahin, “Salafīyah”, Oxford.
- Shahin, “Salafīyah”, Oxford.
- Meijer, Yūsuf al-'Uyairī and the Making of a Revolutionary Salafi Praxis, 422–459.
- Lacroix and Holoch, Awakening Islam, 1.
- Algar, Hamid (2002). Wahhabism: A Critical Essay. Oneonta, NY: Islamic Publications International.
- فرمانیان کاشانی، سلفیه و تقریب، ۱۳۱–۱۵۰.
- Figueira, Salafi Jihadi Discourse, 7.
منابع
- فرمانیان کاشانی، مهدی (۱۳۸۹). «سلفیه و تقریب». هفت آسمان (۴۷): ۱۳۱–۱۵۰.
- Lauziere, Henri (2010). "THE CONSTRUCTION OF SALAFIYYA: RECONSIDERING SALAFISM FROM THE PERSPECTIVE OF CONCEPTUAL HISTORY". International Journal of Middle East Studies. Cambridge University Press (CUP). ۴۲ (۰۳): ۳۶۹–۳۸۹. Unknown parameter
|ماه=ignored (help) - Shahin, Emad el-Din (2014). "Salafīyah". The Oxford Encyclopedia of the Islamic World. Oxford Islamic Studies Online.
- Esposito, John, ed. (2014). "Salafi". The Oxford Dictionary of Islam. Oxford Islamic Studies Online.
- Meijer, Roel (2007). "Yūsuf al-'Uyairī and the Making of a Revolutionary Salafi Praxis". Die Welt des Islams. Brill Academic Publishers. 47 (3): 422–459. Unknown parameter
|ماه=ignored (help) - Lacroix, S.; Holoch, G. (2011). Awakening Islam. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-04964-2.
- Karagiannis, Emmanuel (2014). "Defining and Understanding the Jihadi-Salafi Movement". Asian Security. Informa UK Limited. 10 (2): 188–198. Unknown parameter
|ماه=ignored (help) - Figueira, D. (2011). Salafi Jihadi Discourse of Sunni Islam in the 21st Century: The Discourse of Abu Muhammad Al-Maqdisi and Anwar Al-Awlaki. iUniverse. ISBN 978-1-4620-0899-5.
پیوند به بیرون
- سبحانی، جعفر (۱۳۹۰). «سلف و سلفی گری - ۱». درسهایی از مکتب اسلام (۶۰۸): ۸–۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۴–۰۷–۲۷. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک) - سبحانی، جعفر (۱۳۹۰). «سلف و سلفی گری (۲)». درسهایی از مکتب اسلام (۶۰۹): ۷–۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۴–۰۷–۲۷. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=را بررسی کنید (کمک)
- "Salafiyya". [[دانشنامه اسلام|Encyclopaedia of Islam]] (Second ed.). Brill Online. 2014. Unknown parameter
|ویراستاران=ignored (help); URL–wikilink conflict (help) - Wiktorowicz, Quintan (2006). "Anatomy of the Salafi Movement". Studies in Conflict & Terrorism. Informa UK Limited. ۲۹ (۳): ۲۰۷–۲۳۹. doi:10.1080/10576100500497004. Retrieved ۲۰۱۴–۰۷–۲۷. Unknown parameter
|ماه=ignored (help); Check date values in:|تاریخ بازبینی=(help) - Meijer, R. (2009). Global Salafism: Islam's New Religious Movement. Columbia/Hurst Series. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-80038-9.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
