سیاست در افغانستان

سیاست در افغانستان شامل شورای وزیران، والی‌ها، شورای ملی با یک رئیس‌جمهور است که به عنوان رئیس کشور و فرمانده کل قوا فعالیت می‌کند. ساختار حکومتی افغانستان ریاستی به شکل جمهوری اسلامی[1] و دموکراسی نیابتی[1] است. رئیس‌جمهور رئیس دولت محسوب می‌شود که در حال حاضر محمد اشرف غنی رئیس‌جمهور این کشور است. در قانون اساسی که در ۱۴ جدی/دی ۱۳۸۲ تصویب شد، بر اصل تفکیک قوا تأکید شده، اما رئیس‌جمهور به نوعی، رئیس هر سه قوه مجریه، مقننه، قضایی نیز است. رئیس‌جمهور در افغانستان با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود و هر شخص می‌تواند فقط برای دو بار رئیس‌جمهور افغانستان شود. رئیس‌جمهور افغانستان دو معاون دارد که همزمان با وی انتخاب می‌شوند. حکومت یا قوه اجرائیه افغانستان به سه بخش شورای وزیران، والی‌ها، ولسوال‌ها تقسیم شده‌است.[2] قوه مقننه یا شورای ملی که در قانون اساسی به عنوان عالی‌ترین مرجع قانونگذاری تعریف شده، از دو مجلس نمایندگان (ولسی جرگه) و مجلس سنا (مشرانو جرگه) تشکیل شده‌است. اعضای مجلس نمایندگان که ۲۵۰ نفر است، با رأی مستقیم مردم انتخاب می‌شود.[1] اعضای مجلس سنا انتصابی هستند. دیوان عالی (ستره محکمه) عالی‌ترین ارگان قضایی در کشور است که در رأس قوه قضائیه قرار دارد. دیوان عالی افغانستان ۹ عضو دارد که تمامی آن توسط رئیس‌جمهور و با تأیید مجلس نمایندگان تعیین می‌شود.[1] گردهمایی بزرگ افغانستان (لویه جرگه) در قانون اساسی به عنوان عالی‌ترین مظهر اراده مردم تعریف شده و تنها نهادی است که حق تعدیل قانون اساسی را دارد.[1] شوراهای ولایتی، شوراهای ولسوالی و شهرداری‌ها از دیگر ارگان‌های محلی در افغانستان هستند که نقش نظارتی، مشورتی و اجرائی طبق صلاحیت‌هایی که در قانون برایشان تعریف شده دارد.[2]

جمهوری اسلامی افغانستان

سیاست و حکومت افغانستان

ارکان نظام جمهوری اسلامی افغانستان
دولت
رئیس‌جمهوران
معاونان رئیس جمهور
قوه قانون گذاری
قوه قضایی
فهرست‌های سیاست و حکومت

انتخابات‌

در ماده هشتم قانون اساسی افغانستان، دولت مکلف شده شده‌است که سیاست خارجی خود را بر مبنای حفظ استقلال، منافع ملی، تمامیت ارضی، حسن هم‌جواری، احترام متقابل و تساوی حقوق تنظیم کند.[3] در نزدیک دو دههٔ گذشته سیاست افغانستان تحت تأثیر کشورهای ناتو، به ویژه ایالات متحده آمریکا، در تلاش برای تثبیت و دموکراتیزه کردن کشور بوده‌است. طبق قانون اساسی در افغانستان باید هفت انتخابات برگزار شود که شامل انتخابات ریاست جمهوری، مجلس نمایندگان، شوراهای ولایتی، شوراهای ولسوالی‌ها/فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها، شوراهای شهرداری‌ها و روستا می‌شود. اما تا کنون فقط برای ریاست جمهوری (۱۳۸۳ – ۱۳۸۸ – ۱۳۹۳ - ۱۳۹۸)، مجلس نمایندگان (۱۳۸۴ – ۱۳۸۹ – ۱۳۹۷) و شوراهای ولایتی (۱۳۸۴–۱۳۸۸ - ۱۳۹۳) انتخابات برگزار شده‌است.[4] متصدی انتخابات در افغانستان کمیسیون مستقل انتخابات است که ۹ عضو دارد و از سوی رئیس‌جمهور تعیین می‌شود.[5]

خلاصه تاریخ
تاریخ افغانستان
مرتبط:
آریانا · خراسان
خلاصهٔ تاریخ افغانستان
عصر سنگ در مناطق شمالی هندوکش (صدهزار تا چهارهزار سال پیش از میلاد)
عصر برنز و فرهنگ نیا-ایلامی در نیمروز (۱۸۰۰-۳۳۰۰ پ.م.)
عصر برنز و تمدن دره سند در مُندیگک قندهار (۱۸۰۰-۳۲۰۰ پ.م.)
عصر برنز و تمدن آمودریا در شمال افغانستان (۱۸۰۰–۲۱۰۰ پ.م.)
عصر برنز جدید و عصر آهن و ورود اقوام ایرانی‌تبار (۷۰۰-۱۷۰۰ پ.م.)
مادها (۷۲۸-۵۵۰ پ.م.)
هخامنشیان (۵۵۰–۳۳۰ پ.م.)
سلوکیان (۳۳۰-۱۵۰ پ.م.)
مائوریا (۳۰۵-۱۸۰ پ.م.)
دولت یونانی باختر (۲۵۶-۱۲۵ پ.م.)
دولت یونانی هند (۱۸۰-۱۳۰ پ.م.)
اشکانیان (۱۶۰ پ.م.-۲۲۵ م.)
هندوسکاها (سکاها) (۲۰-۹۰ پ.م.)
پادشاهی سورن/پَهلَوها (۲۰ پ.م.-۷۵ میلادی)
کوشانیان (۱۳۵ پ.م.-۲۴۸ م.)
ساسانیان (۲۳۰–۵۶۵ م.)
ساسانیان کوشانی (۲۴۸–۴۱۰)
کیداریان (۳۲۰–۴۶۵)
هپتالیان (۴۱۰–۵۵۷)
کابل‌شاهان (۵۶۵–۸۷۹)
خلفای راشدین (۶۴۲–۶۴۱ میلادی)
امویان (۶۶۱–۷۵۰)
عباسیان (۷۵۰–۸۲۱)
طاهریان (۸۲۱–۸۷۳)
صفاریان (۸۶۳–۹۰۰))
سامانیان (۸۷۵–۹۹۹)
غزنویان (۹۶۳–۱۱۸۷)
سلجوقیان (۱۰۳۷–۱۱۹۴)
غوریان (۱۱۴۹–۱۲۱۲)
خوارزمشاهیان (۱۰۷۷–۱۲۳۱)
ایلخانان (۱۲۵۸–۱۳۵۳)
کرتیان (۱۲۴۵–۱۳۸۱)
چغتائیان (۱۳۳۰-۱۳۸۱)
تیموریان (۱۳۷۰–۱۵۰۶)
گورکانیان (۱۵۰۱–۱۷۳۸)
صفویان (۱۵۱۰–۱۷۰۹)
هوتکیان (۱۷۰۹–۱۷۳۸)
افشاریان (۱۷۳۸–۱۷۴۷)
دُرانی‌ها (۱۷۴۷–۱۸۲۶)
بارکزایی‌ها (۱۸۲۶–۱۹۷۳)
جمهوری افغانستان (۱۹۷۳–۱۹۷۸)
جمهوری دموکراتیک (۱۹۷۸–۱۹۹۲)
دولت اسلامی (۱۹۹۲–۱۹۹۶)
امارت اسلامی (۱۹۹۶–۲۰۰۱)
دولت موقت (۲۰۰۱-۲۰۰۲)
دولت انتقالی (۲۰۰۲-۲۰۰۴)
افغانستان (۲۰۰۴–)
جنگ شوروی در افغانستان
۱۹۸۹–۱۹۹۲
۱۹۹۲–۱۹۹۶
۱۹۹۶–۲۰۰۱
۲۰۰۱–امروز

کتاب ·  رده:تاریخ افغانستان ·  درگاه

اطلاعات بیشتر: تاریخ افغانستان

اداره دولت در افغانستان از لحاظ تاریخی شامل مبارزات قدرت‌ها، کودتاها، و انتقال متزلزل قدرت است. این کشور تا کنون توسط نظام‌های مختلف حکومتی از جمله پادشاهی، جمهوری، حاکمیت دینی، دیکتاتوری، کمونیستی اداره شده‌است. هرچند افغانستان از لحاظ قدمتی تاریخی، کشوری کهن به حساب می‌آید اما به عنوان یک کشور و یک ملت دارای تاریخ جدیدی است. میرویس خان هوتک که از قبیله غلجایی بود، در سال ۱۷۰۹ میلادی سلطه گرگین خان گرجی را در قندهار پایان می‌دهد و سلسله هوتکیان را تشکیل می‌دهد.[6] پسر وی محمود افغان پس از فوت پدرش توانست با حمله به اصفهان، شاه حسین صفوی را وادار به تسلیم کند و قدرت را در دست بگیرد.[7] حکومت هوتکیان دوام چندانی نداشت و چند سال بعد توسط نادر شاه افشار سقوط کرد.[8] احمدشاه درانی یکی از فرماندهان با نفوذ نادرشاه افشار، پس از فوت وی در سال ۱۷۴۷ اعلان تشکیل دولتی مستقلی در جغرافیای که اکنون در مرزهای ایران، افغانستان و پاکستان قرار دارد، کرد.[9] انگلستان پس از جنگ دوم افغان و انگلیس در بین سال‌های ۱۸۷۸ تا ۱۸۸۰به پیروزی کوچکی دست یافت و توانست معاهده گندمک با محمد یعقوب خان را به امضا برساند. در ماده سوم معاهده گندمک آمده‌است که: «امیر افغانستان و ملحقات آن متعهد است که در روابط با حکومت‌های خارجی پابند مشوره با حکومت بریتانیا بوده و با این حکومات عهدی نبندد و سلاح برضد شان نبردارد». طبق این معاهده افغانستان استقلال سیاسی خود را از دست داد و عبدالرحمن‌خان با انگلیسی‌ها در این مسئله مجدداً به توافق رسید.[10] امان‌الله پس از کشته شدن پدرش حبیب‌الله خان در ۲ حوت/اسفند ۱۲۹۸ در یک سخنرانی آزادی و استقلال کامل افغانستان و لغو تمامی پیمان‌نامه‌ها با دولت انگلیس را اعلان کرد. وی همچنین با ارسال نامه‌های متعدد به مقامات انگلیسی و کشورهای دیگر اعلان استقلال افغانستان به‌طور یکجانبه را اعلان نمود. مقامات انگلیسی در جواب نامه‌های امان‌الله، استقلال افغانستان را به رسمیت نشناخت و امان‌الله خان که دید مقامات انگلیسی از طریق دیپلماتیک استقلال افغانستان را به رسمیت نمی‌شناسد اعلان جهاد کرد. جنگ سوم افغانستان و انگلیس در ۱۳ ثور/اردیبهشت ۱۲۹۸ در مناطق شرقی افغانستان آغاز شد. پس از آغاز جنگ مناسبات بین دولت افغانستان و انگلیس قطع شد و سفیران یکدیگر را از کشورهای خود اخراج کردند. پس از مدتی دو طرف مخاصمه خواستار آتش‌بس شدند. سرانجام یک هیئت از سوی افغانستان با نماینده انگلیس در راولپندی ملاقات کرد و در ۸ اوت ۱۹۱۹ طی یک قرارداد، دولت انگلیس، افغانستان را به عنوان یک دولت مستقل به رسمیت شناخت و در ۲۲ نوامبر ۱۹۲۱ «معاهده افغان انگلیس» در کابل به امضا رسید و طی این معاهده استقلال داخلی و خارجی افغانستان تضمین شد.[11] پس از امان‌الله خان، حبیب‌الله کلکانی، محمد نادر شاه و محمد ظاهرشاه پادشاهان افغانستان بودند. محمد داوود خان از طریق کودتا نظام پادشاهی را در افغانستان برچید و نظام جمهوری را روی کار آورد. حکومت جمهوری محمد داوود خان نیز از طریق کودتای ۷ ثور ۱۳۵۷ سرنگون و خود وی نیز کشته شد و قدرت در اختیار حزب دموکراتیک خلق قرار گرفت.[12] مردم افغانستان در اوایل حکومت دموکراتیک خلق در افغانستان دست به قیام‌های متعددی زدند که بعدها با ورود نیروهای شوروی به افغانستان منجر به بروز جنگ در افغانستان شد.[13]

هرچند شوروی نیروهای خود را در سال ۱۹۸۹ از افغانستان خارج کرد اما مجاهدین افغانستانی به جنگ علیه حکومت محمد نجیب‌الله ادامه دادند و در سال ۱۹۹۲ وی را مجبور به استعفا کردند.[13] پس از محمد نجیب‌الله قدرت به دست مجاهدین افتاد و دولت اسلامی افغانستان به رهبری برهان‌الدین ربانی ربانی روی کار آمد که به دلیل اختلافات میان رهبران مجاهدین در دولت اسلامی، جنگ‌های داخلی افغانستان میان احزاب شروع شد.[14]

حامد کرزی در کنار فضل هادی شینواری و دیگران، پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۳. آخرین شاه افغانستان، محمد ظاهرشاه در گوشه راست تصویر نشسته‌است.

ائتلاف شمال و دولت طالبان
نوشتار‌های اصلی: دولت اسلامی افغانستان و امارت اسلامی افغانستان

در ۶ مهر/میزان ۱۳۷۵ دولت اسلامی افغانستان به رهبری برهان‌الدین ربانی بدست نیروهای طالبان سقوط کرد.[15] دولت امارت اسلامی افغانستان از طرف سازمان ملل به رسمیت شناخته نشد و به جای آن دولت اسلامی را به عنوان دولت در تبعید به رسمیت شناخت. سازمان همکاری اسلامی صندلی افغانستان را در این سازمان خالی گذاشت تا مشکلات با حل و فصل بین نیروهای متخاصم از طریق مذاکرات حل شود. طالبان تا قبل از سقوط در سال ۱۳۸۰ حدود ۹۰٪ افغانستان را تحت کنترل داشت و تنها سه کشور عربستان سعودی، امارات متحده عربی و پاکستان دولت طالبان را به رسمیت شناختند. ۱۰٪ دیگر خاک افغانستان در اختیار نیروهای ائتلاف شمال بود.[16]

اقدام نظامی ایالات متحده و متحدانش
نوشتار‌های اصلی: عملیات آزادی بلندمدت و جنگ در افغانستان (۲۰۰۱ تاکنون)

پس از آنکه طالبان از تحویل دادن اسامه بن لادن به حکومت ایالات متحده آمریکا بخاطر دخالت و نقش داشتن وی در حملات ۱۱ سپتامبر در نیویورک و واشینگتن، دی.سی.، امتناع کرد، یک ائتلاف بین‌المللی به رهبری ایالات متحده تشکیل شد و طی عملیاتی که عملیات آزادی بلندمدت، شناخته می‌شد با حملات هوایی در شمال و حملات نیروهای ائتلاف شمال در زمین، حکومت طالبان را در ۲۶ عقرب/آبان ۱۳۸۰ سرنگون کرد.[15]

کنفرانس بن
نوشتار اصلی: کنفرانس بن

در ۶ قوس/آذر ۱۳۸۰، تعدادی از رهبران و سیاستمداران برجسته افغانستانی، تحت نظر سازمان ملل برای تصمیم‌گیری در خصوص حکومت پس از طالبان در آلمان گردهم آمدند.[17] این گردهمایی منجر به تصویب توافقنامه‌ای برای تشکیل دولت موقت برای شش ماه و متشکل از ۳۳ عضو، به رهبری یک رئیس‌جمهور موقت شد تا پس از آن در یک گردهمایی، دولت انتقالی افغانستان تشکیل شود و قدرت را به مدت ۲ سال در اختیار بگیرد و پس از تصویب قانون اساسی انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شود. بعضی از مفاد توافقنامه بن پس از تصویب قانون اساسی منقضی شد اما با این حال، این توافقنامه راه را برای تشکیل نظام دموکراتیک در افغانستان فراهم کرد.[18][19][20]

آیساف و نیروهای امنیتی افغانستان
اطلاعات بیشتر: نیروهای امنیت ملی افغانستان

شورای امنیت سازمان ملل متحد اجازه تشکیل نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت (آیساف) را برای کمک به تأمین امنیت مردم افغانستان را داد. اعضای نیروهای مسلح ایالات متحده آمریکا و ناتو که به افغانستان فرستاده شده بودند، شروع به آموزش نیروهای مسلح و پولیس ملی این کشور کردند و در مبارزات علیه شورشیان و در بازسازی افغانستان شرکت داشتند.[21]

قانون اساسی جدید و انتخابات ملی
اطلاعات بیشتر: قانون اساسی افغانستان و انتخابات در افغانستان

ساختار دولت انتقالی در ۲۰ جوزا/خرداد ۱۳۸۱ اعلام شد. در گردهمایی بزرگ اضطراری، دولت انتقالی افغانستان تشکیل شد که موظف بود ظرف ۱۸ ماه قانون اساسی جدید را تصویب و در ۲۴ ماه یک انتخابات سراسری برای تشکیل دولت برگزار کند. شورای ملی بعدها جایگزین گردهمایی بزرگ (لویه جرگه) شد.[20][22]

بر اساس توافق بن، کمیسیون تشکیل قانون اساسی برای مشورت با مردم و تشکیل پیش‌نویس قانون اساسی تأسیس شد. جلسه اول گردهمایی تصویب قانون اساسی در ۲۳ قوس/آذر ۱۳۸۲ برگزار شد.[21] طبق قانون اساسی جدید یک دولت جدید متشکل از سه قوه که شامل قوه مجریه (حکومت)، قوه مقننه (شورای ملی) که شامل دو مجالس نمایندگان و سنا است و قوه قضائیه تشکیل شد.[23]

انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۳ در ۱۷ میزان/مهر ۱۳۸۳ برگزار شد و بیش از ۱۰ میلیون شهروند افغانستان برای رأی دهی ثبت نام کردند. بسیاری از کاندیداهای انتخاباتی مخالف حامد کرزی سعی داشتند انتخابات را تحریم کنند؛ زیرا آن‌ها از بی نظمی ترس داشتند، با این حال کرزی این بیانیه را به رسانه‌ها تحویل داد:

شورای ملی افغانستان در ۱۳۸۵.

"اکنون برای تحریم انتخابات دیر شده‌است، هنگامی که میلیون‌ها شهروند افغانستان از خانه‌هایشان بیرون آمده و در برف و باران رای دادند… ما باید به اراده مردم احترام بگذاریم. من بسیار خوشحال هستم که با کمک خداوند در سراسر کشور مردم با شوق و اشتیاق به پای صندوق‌های رای رفتند و رای دادند. این نشان از درک سیاسی مردم افغانستان و اراده آنها برای داشتن آینده‌ای از صلح و آرامش است."[24]

— حامد کرزی ،  ۱۸ میزان/مهر ۱۳۸۳

کمیسیون مستقل انتخابات شواهدی از تقلب پیدا کرد، اما تصریح کرد که بر نتیجه انتخابات تأثیری نداشته و حامد کرزی با کسب ۵۵٫۴٪ آراء کل برنده این انتخابات شد.[25] دوره اول ریاست جمهوری حامد کرزی در ۱۷ قوس/آذر ۱۳۸۳ شروع شد. این اولین انتخابات ریاست‌جمهوری در افغانستان بود.[26]

در ۲۷ سنبله/شهریور ۱۳۸۴ انتخابات مجلس برگزار شد؛ شورای ملی افغانستان پس از اعلام نتایج انتخابات افتتاح شد. در قوس/آذر همان سال، صبغت‌الله مجددی به عنوان رئیس مجلس سنا با ۱۰۲ کرسی و یونس قانونی نیز به عنوان رئیس مجلس نمایندگان با ۲۴۹ کرسی تعیین شدند.[27][28]

قوه اجرائیه
ارگ در کابل محل زندگی و کار رئیس‌جمهور افغانستان

در قانون اساسی افغانستان قدرت زیادی به رئیس‌جمهور محول شده‌است؛ رئیس‌جمهور به عنوان رئیس کشور، فرمانده کل قوا نیروهای مسلح شناخته می‌شود. هر چند در قانون اساسی افغانستان، بر اصل قوا تأکید شده اما رئیس‌جمهور به نوعی رئیس هر سه قوه مجریه، مقننه و قضائیه است.[2] رئیس‌جمهور می‌تواند والیان هر ولایت و اعضای هیئت دولت افغانستان را با تأیید مجلس نمایندگان انتخاب کند.[29][30] رئیس‌جمهور از طریق انتخابات و به همراه دو معاون انتخاب می‌شود، هر فرد می‌تواند فقط برای دو بار رئیس‌جمهور شود.[1][29]

ریاست جمهوری حامد کرزی
رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا جرج دابلیو بوش همراه حامد کرزی در کابل در ۱۰ حوت/اسفند ۱۳۸۴. روابط افغانستان با آمریکا پس از سال ۲۰۰۱ و در دولت حامد کرزی بهبود یافته‌است.

حامد کرزی از جدی/دی ۱۳۸۰ تا ۲۸ جوزا/خرداد ۱۳۸۱ به عنوان رئیس دولت موقت فعالیت کرد. وی سپس از ۲۸ جوزا/خرداد ۱۳۸۱ تا ۱۷ قوس/آذر ۱۳۸۳ به عنوان رئیس‌جمهور دولت انتقالی فعالیت کرد و در سال ۱۳۸۳ و با اعلان نتایج انتخابات، به‌طور رسمی رئیس‌جمهور افغانستان شد.[31]

دوره اول

ایالات متحده کشور مقدم در بازسازی و دموکراتیزه کردن افغانستان است. روابط افغانستان و آمریکا در اواخر سال ۱۳۸۰ و به‌خصوص پس از تشکیل دولت حامد کرزی بهبود یافته‌است. روابط خارجی افغانستان با دیگر کشورهای عضو ناتو و کشورهای منطقه در این دوره بهبود یافته‌است.[32]

پس از پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۳ و با خارج کردن بسیاری از رهبران ائتلاف شمال از کابینه خود، تصور می‌شد که کرزی در سال ۱۳۸۴ راه اصلاح طلبانه‌تر را دنبال می‌کند اما وی ثابت کرد که بسیار محتاط است. از زمان تصدی دولت جدید در سال ۱۳۸۳، اقتصاد افغانستان به سرعت در حال رشد است و درآمد دولت سالانه افزایش می‌یابد، هرچند هنوز هم به شدت وابسته به کمک‌های خارجی است. در طول حکومت حامد کرزی، نارضایتی عمومی در خصوص فساد و تلفات غیرنظامیان در مبارزه با شورشیان افزایش یافت.[21][31]

دوره دوم

سه ماه پس از انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان سال ۱۳۸۸، حامد کرزی به‌طور رسمی برنده این انتخابات شد.[33][34] دولت اوباما از کرزی خواست تا افراد بیهوده و فاسد را در کابینه دولت خود قرار ندهد، این در حالی بود که افراد بانفوذ و قدرتمند که به پیروزی وی در انتخابات کمک کرده بودند، خواستار جایگاهی در دولت وی بودند.[35] به گفته تحلیلگران فهرست وزیرانی که حامد کرزی به پارلمان ارائه کرده بود «دلگرم کننده نبوده» اما منعکس‌کننده سیاست واقعی بود. اندکی بیش از نیمی از وزیران دولت دوم حامد کرزی در سمت قبلی خود باقی مانده بودند یا در دولت قبلی وی حضور داشتند.[36] در جدی/دی ۱۳۸۸ مجلس نمایندگان افغانستان ۱۷ تن از وزیران پیشنهادی حامد کرزی را رأی عدم اعتماد دادند و فقط ۷ نماینده توانستند رأی تأیید صلاحیت را از پارلمان کسب کنند. رابطه رئیس‌جمهور آمریکا باراک اوباما با کرزی در ابتدا بسیار بزرگ نبود اما پس از مرگ اسامه بن لادن و ترور بردارش احمد ولی کرزی کمی بهبود یافت. باراک اوباما در بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ دو سفر رسمی به افغانستان داشت. پس از آنکه کرزی از امضاء توافق‌نامه امنیتی میان افغانستان و آمریکا امتناع کرد، در اوایل ۲۰۱۳ روابط دوباره کاهش یافت.[31]

ریاست جمهوری اشرف غنی

پس از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۹۳ محمداشرف غنی به عنوان رئیس‌جمهور و عبدالله عبدالله به عنوان رئیس اجرائیه طی یک توافق تعیین شد و یک روز بعد، دولت جدید توافقنامه امنیتی دوجانبه میان آمریکا و افغانستان را امضا کرد.[37]

نکات اصلی توافقنامه تشکیل دولت وحدت ملی
  • برگزاری گردهمایی بزرگ اضطراری برای تعدیل قانون اساسی.
  • اصلاح نظام انتخاباتی
  • توزیع شناسنامه‌های الکتریکی
  • ایجاد پست ریاست اجرائیه
  • طی توافق‌نامه تشکیل دولت وحدت ملی ۱۳ وزیر از ۲۵ وزیر کابینه از طرف اشرف غنی و ۱۲ وزیر دیگر از سوی عبدالله تعیین می‌گردد.[38] رئیس‌جمهور، ریاست کابینه را بر عهده خواهد داشت. کابینه طبق توافق‌نامه متشکل از رئیس‌جمهور و معاونان وی، ریاست اجرائیه و معاونان وی، وزیران و مشاور ارشد رئیس‌جمهور می‌باشد. ریاست اجرائیه نیز ریاست شورای وزیران را بر عهده خواهد داشت.[39][40]

هیئت کنونی دولت افغانستان
منصب شخص حزب از
ریاست جمهوری
رئیس‌جمهور محمداشرف غنی ۲۹ دلو (بهمن) ۱۳۹۸
معاون اول رئیس‌جمهور امرالله صالح ۲۹ دلو (بهمن) ۱۳۹۸
معاون دوم رئیس‌جمهور سرور دانش ۲۹ دلو (بهمن) ۱۳۹۸
ریاست شورای عالی مصالحه
رئیس شورای عالی مصالحه عبدالله عبدالله ۲۸ ثور (اردیبهشت) ۱۳۹۹
معاون اول عنایت‌الله بابر فرهمند ۲۸ ثور (اردیبهشت) ۱۳۹۹
معاون دوم اسدالله سعادتی ۲۸ ثور (اردیبهشت) ۱۳۹۹
وزرا
وزیر دفاع اسدالله خالد ۲ جدی/دی ۱۳۹۷
وزیر امور خارجه محمد حنیف اتمر ۱۶ حمل (فروردین) ۱۳۹۹
وزیر امور داخله مسعود اندرابی ۲۲ دلو/بهمن ۱۳۹۷
وزیر مالیه عبدالهادی ارغندیوال ۱۲ حمل (فروردین) ۱۳۹۹
وزیر اقتصاد کریمه حامد فاریابی ۲۴ سنبله (شهریور) ۱۳۹۹
وزیر عدلیه فضل احمد معنوی ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
وزیر اطلاعات و فرهنگ محمد طاهر زهیر ۲۴ جوزا (خرداد) ۱۳۹۹
وزیر معارف رنگیه حمیدی ۲۴ جوزا (خرداد) ۱۳۹۹
وزیر تحصیلات عالیه عباس بصیر ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
وزیر تجارت و صنایع نثار احمد فیضی غوریانی ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
وزیر انرژی و آب خان محمد تکل ۱ دلو (بهمن) ۱۳۹۸
وزیر ترانسپورت قدرت‌الله ذکی ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
وزیر امور زنان حسینه صافی ۶ سرطان (تیر) ۱۳۹۹
وزیر ارشاد، حج و اوقاف محمدقاسم حلیمی ۱۶ اسد (مرداد) ۱۳۹۹
وزیر صحت عامه احمدجواد عثمانی ۱۳ اسد (مرداد) ۱۳۹۹
وزیر زراعت، آبیاری و مالداری انور الحق احدی ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
وزیر معادن و پترولیم هارون چخانسوری ۲۴ جوزا (خرداد) ۱۳۹۹
وزیر مخابرات و تکنولوژی معلوماتی معصومه خاوری ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
وزیر احیا و انکشاف دهات مجیب الرحمان کریمی ۲۸ اسد (مرداد) ۱۳۹۹
وزیر کار، امور اجتماعی، شهدا و معلولین بشیراحمد ته ینج ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
وزیر امور سرحدات و قبایل محب‌الله صمیم ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
وزیر شهرسازی و اراضی محمود کرزی ۱۲ جوزا (خرداد) ۱۳۹۹
وزیر امور مهاجرین و عودت‌کنندگان نور رحمان اخلاقی ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
وزیر وزارت دولت در امور صلح سعادت منصور نادری ۱۰ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹
رئیس اداره امنیت ملی احمد ضیا سراج ۱۸ سنبله (شهریور) ۱۳۹۸
مشاور امنیت ملی حمدالله محب ۴ شهریور/سنبله ۱۳۹۷
رئیس بانک مرکزی اجمل احمدی ۱۴ جوزا (خرداد) ۱۳۹۹
تا تاریخ عقرب (آبان) ۱۳۹۹. منبع: کابینه افغانستان

قوه مقننه
نوشتار اصلی: شورای ملی افغانستان
فوزیه گیلانی، یکی از چندین نماینده زن در پارلمان افغانستان.

طبق ماده ۸۱ قانون اساسی افغانستان شورای ملی جمهوری اسلامی افغانستان به حیث عالی‌ترین ارگان تقنینی در افغانستان تعریف شده‌است. از زمان استقلال افغانستان تا کنون هفده دوره شورای ملی در افغانستان تشکیل شده‌است. پس از سقوط حکومت طالبان اولین دوره شورای ملی در سال ۱۳۸۴ تشکیل شد و دو دوره دیگر شورای ملی به ترتیب در سال‌های ۱۳۸۹ و ۱۳۹۸ آغاز بکار کردند.[41] طبق قانون انتخابات افغانستان هر ولایت یک حوزه انتخاباتی است که کرسی‌های پارلمان بنا به نسبت جمعیت هر ولایت بین آنان تقسیم شده‌است. رای‌دهندگان تنها یک رأی غیرقابل انتقال دارند.[42]

مجلس سنا ۱۰۲ عضو دارد. یک سوم اعضای این مجلس توسط رئیس‌جمهور، یک سوم دیگر توسط شوراهای ولایتی و یک سوم باقی مانده دیگر توسط شوراهای محلی انتخاب می‌شود.[43]

وظایف شورای ملی

وظایف شورای ملی افغانستان در ۹۰ قانون اساسی شرح داده شده‌است. طبق این ماده قانون شورای ملی وظایف همچون تصویب، تعدیل یا لغو قوانین یا فرامین تقنینی، تصویب برنامه‌های توسعه‌ای، تصویب بودجه دولتی و اجازه اخذ یا اعطای قرضه، ایجاد، تعدیل یا الغای واحدهای اداری، تصدیق معاهدات و میثاقهای بین‌المللی یا فسخ الحاق افغانستان به آن.[44][45] در قانون اساسی مجلس نمایندگان سه وظیفه خاص دارد که شامل: استیضاح وزرا، اتخاذ تصمیم راجع به برنامه‌های توسعه‌ای و بودجهٔ دولتی، تأیید یا رد مقرری‌ها مطابق به احکام قانون اساسی.[44][46]

مجلس نمایندگان

اعضای مجلس نمایندگان (ولسی جرگه) توسط مردم و از طریق انتخابات آزاد و برای یک دوره پنج ساله انتخاب می‌شود، در فرد می‌تواند بدون محدودیت برای هر تعداد دوره مجلس خود را کاندید کند. اعضای مجلس نمایندگان به تناسب جمعیت هر حوزه تقسیم شده تعداد آنان حداکثر به ۲۵۰ نماینده می‌رسد.[47] حداقل ۲۷٪ از سهمیه کرسی‌های پارلمان به زنان اختصاص داده شده و کوچی‌ها ۱۰ نماینده و سیک‌های افغانستان نیز ۱ نماینده در مجلس نمایندگان دارند.[48] اعضای مجلس نمایندگان از طریق انتخابات تک رأی غیرقابل انتقال انتخاب می‌شوند. با توجه به سهمیه هر حوزه انتخاباتی، نمایندگانی که بیشترین آراء را در حوزه انتخاباتی خود کسب کنند به مجلس راه می‌یابند.[42]

مجلس سنا

اعضای مجلس سنا ۱۰۲ تن است که تمامی آنان انتصابی می‌باشند. یک سوم اعضای مجلس سنا را شوراهای ولایتی (برای ۴ سال) - یک سوم دیگر را شوراهای ولسوالی (برای ۳ سال) و یک سوم باقی مانده توسط رئیس‌جمهور (برای ۵ سال) انتخاب می‌شود. رئیس‌جمهور باید ۲ تن را به نمایندگی از معیوبین و معلولین، ۲ تن از کوچی‌ها تعیین کند و نیمی از افراد منتصب از طرف رئیس‌جمهور را باید از بین زنان انتخاب شوند.[49] افراد انتصابی عضویت خود را در شوراهای دیگر از دست می‌دهد و طبق قانون شخص دیگری جایگزین آنان می‌شود.[31] به دلیل آنکه تا کنون در افغانستان انتخابات شوراهای ولایتی برگزار نشده‌است، شوراهای ولایتی به جای شوراهای ولسوالی نماینده برای مجلس سنا انتخاب می‌کند.[29]

جدول سهمیه‌بندی
سهمیه هر ولایت در دو مجلس شورای ملی افغانستان
نام ولایت مجلس نمایندگان سهمیه زنان

در مجلس نمایندگان

 مجلس سنا نام ولایت مجلس نمایندگان سهمیه زنان

در مجلس نمایندگان

 مجلس سنا
اروزگان ۳ ۱ ۲ فاریاب ۹ ۳ ۲
بادغیس ۴ ۱ ۲ فراه ۵ ۱ ۲
بامیان ۴ ۱ ۲ قندوز ۹ ۲ ۲
بدخشان ۹ ۲ ۲ قندهار ۱۱ ۳ ۲
بغلان ۸ ۲ ۲ کابل ۳۳ ۹ ۲
بلخ ۱۱ ۳ ۲ کاپیسا ۴ ۱ ۲
پروان ۵ ۲ ۲ کنر ۴ ۱ ۲
پکتیا ۵ ۱ ۲ لغمان ۴ ۱ ۲
پکتیکا ۴ ۱ ۲ لوگر ۴ ۱ ۲
پنجشیر ۲ ۱ ۲ ننگرهار ۱۴ ۴ ۲
تخار ۹ ۲ ۲ نورستان ۲ ۱ ۲
جوزجان ۵ ۱ ۲ نیمروز ۲ ۱ ۲
خوست ۵ ۱ ۲ میدان وردک ۵ ۲ ۲
دایکندی ۴ ۱ ۲ هرات ۱۷ ۵ ۲
زابل ۳ ۱ ۲ هلمند ۸ ۲ ۲
سرپل ۵ ۱ ۲ کوچی ۱۰ ۳ ۲
سمنگان ۴ ۱ ۲ معلولین ---- --- ۲
غزنی ۱۱ ۳ ۲ سیک ۱ --- ---
غور ۶ ۲ ۲
منابع:[50][51]

قوه قضائیه
اطلاعات بیشتر: دیوان عالی افغانستان

قوه قضائیه در قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان به عنوان رکن مستقل دولت جمهوری اسلامی افغانستان تعریف شده‌است.[52] قوه قضائیه افغانستان، متشکل از دیوان عالی (ستره محکمه)، دادگاه‌های استیناف و دادگاه‌های ابتدایی است.[53] دیوان عالی (ستره محکمه) بالاترین نهاد قضایی کشور است و در رأس قوه قضائیه قرار دارد.[52][54] اعضای دیوان عالی که نه نفر است، توسط رئیس‌جمهور منصوب و با تأیید پارلمان تعیین می‌شود.[55][56] دادگاه‌های پایین‌تر از دیوان عالی کشور از دادگاه‌های ابتدایی و دادگاه‌های استیناف تشکیل شده‌است. دادگاه‌های استیناف تصمیمات و رای‌های دادگاه‌های پایین‌تر که مورد اعتراض قرار گرفته را مورد بررسی قرار داده و می‌تواند تمامی تصمیمات و قرارهای محاکم ابتدائی را تصحیح، نقض، تعدیل، تأیید یا لغو کند.[57] در صورت درخواست تجدید نظر می‌توان تصمیمات دادگاه‌های استیناف را به دیوان عالی فرستاد. دادگاه‌های ابتدائی در تمامی شهرها وجود دارد و دارای شاخه‌های متعددی دارند که همه پرونده‌های اصلی را مورد آزمایش قرار می‌دهد. شاخه‌ها شامل بخش‌های جنایی، مدنی، مذهبی، اداری، کار و خانواده و نظامی هستند. دادگاه‌های دادرسی در پایین‌ترین سطوح در نهاد قانون‌گذاری کشور قرار دارد که موارد کمی و کیفی را مورد بررسی قرار می‌دهند.[58]

ادارات محلی

ولایت
اطلاعات بیشتر: ولایت‌های افغانستان و فهرست والیان افغانستان

طبق ماده یکصد و سی و ششم قانون اساسی، اداره جمهوری اسلامی افغانستان بر اساس واحدهای ادارات مرکزی و ادارات محلی بر اساس قانون تنظیم می‌گردد. واحد ادارهٔ محلی ولایت است.[59] دولت با حفظ اصل مرکزیت برای تسریع و بهبود امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و سهم‌گیری بیشتر مردم در توسعه ملی برخی صلاحیت‌های لازم را بر اساس قانون در اختیار ادارات محلی قرار می‌دهد.[60] در راس هر ولایت یک والی قرار دارد که توسط رئیس‌جمهور تعیین می‌گردد.[61]

شوراهای ولایتی

هر ولایت افغانستان یک شورای ولایتی دارد که اعضا آن توسط انتخابات آزاد و با رأی مردم برای مدت ۴ سال تعیین می‌گردد.[62] شوراهای ولایتی به منظور تأمین اهداف توسعه دولت و بهبود امور به نحوی که در قانون تصریح گردیده در مسائل مربوط به ولایت مشورت می‌دهد و وظایف خود را در همکاری با اداره محلی اجرا می‌کند.[63][64]

تعداد اعضا شوراهای ولایتی
اعضای شوراهای ولایتی[64]
ولایت تعداد کل ولایت تعداد کل ولایت تعداد کل
اروزگان ۹ جوزجان ۱۵ قندهار ۱۵
بادغیس ۹ خوست ۱۵ کابل ۳۳
بامیان ۹ دایکندی ۹ کاپیسا ۹
بدخشان ۱۵ زابل ۹ کنر ۹
بغلان ۱۵ سرپل ۱۵ لغمان ۹
بلخ ۱۹ سمنگان ۹ لوگر ۹
پروان ۱۵ غزنی ۱۹ ننگرهار ۱۹
پکتیا ۱۵ غور ۱۵ نورستان ۹
پکتیکا ۹ فاریاب ۱۵ نیمروز ۱۹
پنجشیر ۹ فراه ۹ وردک ۱۵
تخار ۱۵ قندوز ۱۵ هرات ۱۹
هلمند ۱۹

شوراهای ولسوالی

شوراهای ولسوالی و روستاها طبق ماده یکصد و چهلم قانون اساسی برای تنظیم امور و تأمین اشتراک فعال مردم در ادارهٔ محلی مطابق با احکام قانون تشکیل می‌شود. اعضای این شوراها از طریق انتخابات و از طرف مردم محل برای مدت ۳ سال انتخاب می‌گردد. سهم‌گیری کوچی‌ها در این شوراها مطابق به احکام قانون تنظیم می‌گردد.[65]

شاروالی/شهرداری

شاروالی‌ها برای اداره امور شهری مطابق ماده یکصد و چهل و یکم قانون اساسی تشکیل می‌شود. شاروال/شهردار و اعضای شاروالی/شهرداری از طریق انتخابات آزاد تعیین می‌شود.[66]

انتخابات
نوشتار اصلی: انتخابات در افغانستان

بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، هفت انتخابات سراسری باید برگزار شود که شامل انتخابات‌های ریاست جمهوری، مجلس نمایندگان، شوراهای ولایتی، شوراهای ولسوالی‌ها/فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها، شوراهای شهرداری‌ها و روستا است. اما تا کنون فقط برای ریاست جمهوری، مجلس نمایندگان و شوراهای ولایتی انتخابات برگزار شده و برای چهار مورد دیگر انتخابات برگزار نشده‌است.[67]

ریاست جمهوری ۱۳۸۳
نوشتار اصلی: انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۸۳)

اولین انتخابات ریاست جمهوری در ۱۸ میزان/مهر ۱۳۸۳ برگزار شد و حامد کرزی توانست حداکثر آراء را برای پیروزی در این انتخابات کسب کند.[68][69][70][71][72][73]

ریاست جمهوری ۱۳۸۸
نوشتار(های) وابسته: انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۸۸)

انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان در سال ۱۳۸۸ با کاهش مشارکت مردم نسبت به انتخابات ریاست‌جمهوری دوره قبل روبرو شد.[74] برخی از نامزدهای مخالف حامد کرزی از وجود تقلب سخن گفتند.[75] ناظران اتحادیه اروپا در مورد سلامت حدود یک و نیم میلیون رأی که بیش از یک میلیون از این آرا، مربوط به حامد کرزی می‌شد اعلام تردید کردند.[76] رای‌گیری این انتخابات، همزمان با انتخابات شوراهای ولایتی در تاریخ ۲۹ اسد/مرداد ۱۳۸۸ برگزار شد. اما در طول یک دوره طولانی، شمارش آراء و بررسی تقلب، حل نشده باقی ماند.[77]

دو ماه بعد، تحت فشار آمریکا و متحدانش، دور دوم رأی دهی در ۱۶ عقرب/آبان بین حامد کرزی و رقیب اصلی او عبدالله عبدالله اعلام شد. در ۱۰ عقرب/آبان عبدالله عبدالله اعلان کرد که بنا به دلایل آنکه خواسته‌هایش برای تغییرات در کمیسیون مستقل انتخابات به وجود نیامده است و برگزاری «انتخابات شفاف امکان‌پذیر نیست» از ادامه حضور در کارزارهای انتخاباتی انصراف می‌دهد و در فردای آن ۱۱ عقرب/آبان مقامات کمیسیون مستقل انتخابات، دور دوم را لغو کرد و حامد کرزی به عنوان رئیس‌جمهور افغانستان برای ۵ سال دیگر اعلان شد.[78][79]

ریاست جمهوری ۱۳۹۳
جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در تاریخ ۲۱ سرطان/تیر ۱۳۹۳ با کاندیداهای پیشتاز انتخابات ۱۳۹۳، عبدالله عبدالله در سمت چپ و محمداشرف غنی در سمت راست در سفارت آمریکا در کابل. در حال حل و فصل و توافق بر سر انتخابات.
نوشتار(های) وابسته: انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۹۳)

سومین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در حمل/فروردین و جوزا/خرداد ۱۳۹۳ برگزار شد که در نتیجه آن محمداشرف غنی به عنوان سیزدهمین رئیس‌جمهور افغانستان تعیین شد.

عبدالله عبدالله در دور اول انتخابات با کسب ۴۵٪ آراء پیشتاز بود اما در دور دوم اوضاع برعکس شد و اینبار اشرف غنی توانسته بود اکثریت رای‌ها را کسب کند. در دور دوم یک میلیون رأی بیشتر از دور نخست به صندوق‌ها ریخته شده بود و اعتراض تیم عبدالله را برانگیخت. عبدالله با اعلام تقلب در انتخابات خواستار مداخله سازمان ملل شد و ارتباط خود را با کمیسیون انتخابات قطع کرد و نتایج اولیه انتخابات که آراء اشرف غنی ۱۳٪ بیشتر از وی بود را نپذیرفت و اعلان کرد که نزدیک ۲٫۵ میلیون رأی ساختگی است. بعدها با مشارکت جان کری و توافق دو نامزد قرار شد که با هماهنگی دو ستاد بازشماری آراء صورت بگیرد و آراء ناپاک جدا شوند و پس از آن دولت وحدت ملی تشکیل شود و برنده به عنوان رئیس‌جمهور و نفر دوم به عنوان رئیس شورای وزیران انتخاب شود و اعضای کابینه بین دو تیم تقسیم شود.[80] چند ساعت پس از این توافق‌نامه کمیسیون مستقل انتخابات، اشرف غنی را به عنوان پیروز انتخابات اعلام کرد.[81]

ریاست جمهوری ۱۳۹۸
نوشتار(های) وابسته: انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۹۸)

چهارمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان در ۶ میزان (مهر) ۱۳۹۸ برگزار شد. در این انتخابات ۱۸ تن خود را نامزد کرده بودند، اما ۵ تن در ادامه انتخابات کنار رفتند.[82][83][84] کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان در ۲۹ دلو (بهمن) ۱۳۹۸، محمد اشرف غنی را با کسب ۵۰٫۶۴ درصد آراء برنده این انتخابات اعلان کرد.[85][86] اما تیم ثبات و همگرایی به رهبری عبدالله عبدالله این نتایج را نپذیرفت و اعلان تشکیل همه‌شمول کرد.[87][88] هر دو نامزد مدعی پیروزی این انتخابات، در ۱۹ حوت (اسفند) ۱۳۹۸ مراسم سوگند یاد کردند.[89][90] چندین ماه پس از برگزاری انتخابات، محمد اشرف غنی و عبدالله عبدالله در ۲۹ ثور (اردیبهشت) ۱۳۹۹ موافقت‌نامه‌ای زیر نام «توافق‌نامهٔ سیاسی» را امضا کردند. بر اساس این توافق‌نامه محمد اشرف رئیس‌جمهور و عبدالله عبدالله رئیس شورای عالی مصالحه تعیین شدند.[91][92][93]

پارلمانی ۱۳۸۴
نوشتار اصلی: انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۸۴)

اولین انتخابات پارلمانی در نظام جدید در ۲۷ سنبله/شهریور ۱۳۸۴ برگزار شد. نتایج اولیه این انتخابات در ۱۷ میزان/مهر و نتایج نهایی در ۲۱ عقرب/آبان همان سال اعلام شد. از آنجایی که تمامی نامزدها توسط حزب ثبت نشده بودند و به عنوان غیر حزبی انتخاب شده بودند، تجزیه و تحلیل بر اساس حزب امکان‌پذیر نبود. مشارکت در این انتخابات حدود ۵۰٪ تخمین زده می‌شود.[94]

  خلاصه نتایج انتخابات ۲۷ سنبله/شهریور ۱۳۸۴ مجلس نمایندگان نتایج انتخابات
کاندیدا کرسی
بی‌طرف ۲۴۹
کل ۲۴۹

پارلمانی ۱۳۸۹
نوشتار(های) وابسته: انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۸۹)

دومین انتخابات پارلمانی پس از سقوط حکومت طالبان در ۲۷ سنبله (شهریور) ۱۳۸۹ برگزار شد. در این دوره انتخابات ۲۵۴۱ تن خود را نامزد کرده بودند. نتایج نهایی بحث‌برانگیز این انتخابات پس از دو ماه در ۳ قوس/آذر ۱۳۸۹ اعلام شد که در نهایت، یک چهارم کل آراء که یک میلیون و سیصد هزار رأی از مجموع پنج میلیون و ششصد هزار رأی در سراسر کشور می‌شد باطل اعلام شد. اسامی ۲۴ تن نیز که در رای‌گیری به پیروزی رسیده بودند به خاطر نقض قوانین انتخاباتی حذف شده بود. برخی نامزدهای معترض راه‌ها و شاهراه‌های کشور را بستند و عده‌ای دیگر از نامزدها خواستار برگزاری انتخابات مجدد شدند که از سوی کمیسیون رد شد. یکی از جنجالی‌ترین اتفاقات این دوره در اختیار گرفتن ۱۱ کرسی حوزه غزنی بدست هزاه‌ها بود و حتی حامد کرزی خواستار برگزاری مجدد انتخابات در این ولایت شد اما کمیسیون انتخابات این خواسته معترضان را رد کرد.[95][96]

پارلمانی ۱۳۹۷
نوشتار(های) وابسته: انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۹۷)

سومین انتخابات مجلس افغانستان پس از ۳ سال تأخیر در سال ۱۳۹۷ برگزار شد. پس از انتخابات جنجال‌برانگیز سال ۱۳۹۳ ریاست جمهوری، حول اصلاحات قانون انتخابات منجر به تأخیر در برگزاری این انتخابات شد. اعضای راه یافته در این دوره از انتخابات دوره هفدهم مجلس را در افغانستان تشکیل می‌دهد.[97] انتخابات در روز ۲۸ و ۲۹ میزان/مهر ۱۳۹۷، در ۳۲ ولایت افغانستان برگزار شد. انتخابات در قندهار یک هفته دیرتر به دلیل نگرانی از نبود امنیت پس از ترور عبدالرازق اچکزی، فرمانده پولیس این ولایت برگزار شد.[98] اما هیچ راهکاری برای برگزاری انتخابات در غزنی پیدا نشد و کمیسیون مستقل انتخابات نیز اعلان نکرد که انتخابات در این ولایت کی برگزار می‌شود.[99] در این انتخابات حدود ۴ میلیون نفر شرکت کردند.[100]

شوراهای ولایتی ۱۳۸۴

انتخابات شوراهای ولایتی و مجلس نمایندگان افغانستان قرار بود همزمان با انتخابات ریاست‌جمهوری در سال ۱۳۸۳ برگزار شود، اما بنابر دلایل نامعلومی این انتخابات یک سال به تعویق افتاد و در سنبله/شهریور ۱۳۸۴ برگزار شد. تعداد کل نمایندگان شوراهای ولایتی ۴۲۰ نماینده از ۳۴ ولایت افغانستان بود که ۲۹۶ تن آنان را مردان و ۱۲۴ تن دیگر را زنان تشکیل می‌داد.[101] پیش‌بینی شده بود که تعداد تخمینی رای‌دهندگانی که در این انتخابات شرکت کرده بودند به شش میلیون نفر و درصد مشارکت به حدود ۵۰ درصد برسد.[102]

شوراهای ولایتی ۱۳۸۸

انتخابات شوراهای ولایتی سال ۱۳۸۸ همزمان با انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ برگزار شد. در این انتخابات بیش از ۳۳۰۰ تن خود را کاندید کرده بودند.[103] در این انتخابات در مجموع پنج میلیون و ۷۸۶ هزار و ۱۱۷ برگه رأی وارد صندوق‌ها شده بود که از این میان ۵ میلیون و ۵۷۰ هزار ۸۹۸ برگه رأی صحیح و ۲۱۵ هزار و ۲۰۱۹ برگه رأی باطل اعلام شده بود.[104]

شوراهای ولایتی ۱۳۹۳
نوشتار(های) وابسته: انتخابات شوراهای ولایتی افغانستان (۱۳۹۳)

همزمان با انتخابات ریاست جمهوری افغانستان در سال ۱۳۸۳، انتخابات شوراهای ولایتی نیز برگزار شد. مردم افغانستان در ۱۹٬۷۸۴ محل رأی دهی به نامزدان شوراهای ولایتی رأی دادند. در این انتخابات ۲٬۵۹۱ تن خود را نامزد کرده بودند که در این میان ۲۹۶ تن از نامزدها را زنان تشکیل می‌داد. پس از بررسی ۶ میلیون و ۹۷۹ هزار و ۹۲ رای، کمیسیون مستقل انتخابات شش میلیون و ۲۳۳ هزار و ۵۱ رأی را معتبر اعلام کرد و در نتیجه ۴۵۸ تن توانستند برای ۳۴ شورای ولایتی انتخاب شوند که در این میان ۹۷ تن از آنان را زنان تشکیل می‌داد.[105][106]

سیاست خارجی
باراک اوباما رئیس‌جمهور آمریکا و حامد کرزی رئیس‌جمهور افغانستان، پس از امضای توافق‌نامه شراکت استراتژیک در ۲ مه ۲۰۱۲ در حال تبادل اسناد هستند.

افغانستان در ابتدای تأسیس روابط محدودی با کشورهای همسایه داشت. در زمان امان‌الله خان و پس از استقلال افغانستان دیپلماسی مدرن در افغانستان شکل گرفت و وزارت خارجه تأسیس و محمود طرزی به عنوان اولین وزیر خارجه افغانستان انتخاب شد.[107] امان‌الله خان با سفر به ایران، مصر، اتحاد جماهیر شوروی و شماری از کشورهای اروپایی نخستین گام‌ها را برای سیاست خارجی معاصر افغانستان برداشت. افغانستان در جنگ‌های جهانی اول و دوم سیاست بی‌طرفی را اتخاذ کرد.[108] محمد نادر خان که پس از سرنگونی حکومت حبیب‌الله کلکانی در سال ۱۳۰۷ به قدرت رسید، در دوره حکومت‌داری چهار ساله خود، سیاست امان‌الله خان را ادامه داد و روابط خوبی با انگلیس و شوروی داشت.[108] پس از نادرخان، محمدظاهر شاه در دوره چهل‌ساله‌اش به عقیده بسیاری توانست بی‌طرفی اش را در سیاست خارجی حفظ کند، هرچند شماری از قدرت‌های منطقه، ظاهرشاه را بی‌طرف نمی‌دانستند. ظاهرشاه سفرهای زیادی به کشورهای مختلف از جمله آمریکا داشت تا توجه آنان را به افغانستان جلب کند. وی در دههٔ اخیر سلطنت خود تلاش کرد در کنار گسترش روابط به روس‌ها، روابط کابل را با ایران و پاکستان هم بهتر بسازد. محمدنادر خان که در ۲۶ سرطان ۱۳۵۲ در برابر پادشاهی کودتا کرد و قدرت را در دست گرفت، تغییراتی را در سیاست خارجی افغانستان ایجاد کرد. وی در دوره پنج ساله خود، قراردادهای نظامی و تجاری با کشورهای آلمان، ایتالیا و آمریکا امضا کرد و افغانستان برای نخستین‌بار در یک ائتلاف منطقه‌ای با کشورهای منطقه مانند ایران، ترکیه و عراق شرکت کرد. در دوره داوودخان روابط افغانستان و پاکستان همچنان تیره بود و چند باری بر سفارت پاکستان در کابل حمله شد. حکومت پاکستان نیز در اقدام مشابه کنسولگری‌های کویته و پیشاور را بست. در سال ۱۳۵۷ قدرت به دست جمهوری دموکراتیک خلق افتاد، در این دور بیش از یک دهه سیاست خارجی افغانستان دنباله رو به شرق وابسته به جماهیر شوروی بود و الگوی چپی بر سیاست خارجی افغانستان حاکم بود. در دوره مجاهدین نیز سیاست خارجی تدوین نشده بود و تنها چند کشور منطقه چون هند، ایران و کشورهای آسیای میانه و ترکیه با افغانستان روابط سیاسی داشتند.[108] در دوره طالبان نیز تنها سه کشور امارات متحده عربی، عربستان سعودی و پاکستان امارت اسلامی را به رسمیت شناختند. پس از سقوط حکومت طالبان و تصویب قانون اساسی که ماده هشتم آن دولت مکلف شده بود که سیاست خارجی بر مبنای حفظ استقلال، منافع ملی، تمامیت ارضی، حسن هم‌جواری، احترام متقابل و تساوی حقوق تنظیم کند اما از انجام این ماده قانون طفره رفته و شرایط برای اتخاذ تصمیمات شخصی مهیا شد.[109] هرچند رنگین دادفر سپنتا وزیر خارجه دولت اول حامد کرزی تلاش‌هایی را برای تدوین اصول سیاست خارجی انجام داد اما با دادن رأی منفی پارلمان به طرح وی، کار تدوین اصول سیاست خارجی به کنار گذاشته شد.[110][111] در دورهٔ ریاست جمهوری حامد کرزی، افغانستان با هم پیمان اصلی‌اش یعنی آمریکا روابط پرتنشی را سپری کرد؛ روابط نیک و نزدیک افغانستان با آمریکا در اواخر حکومت‌داری حامد کرزی به سمت تنش رفت تا آنجایی که کرزی از امضای پیمان راهبری با آمریکا امتناع کرد. در دوره اشرف غنی روابط کابل با واشینگتن و امضای پیمان امنیتی دو جانبه گسترش یافت اما امضای توافق‌نامه صلح دوحه و چگونگی گفت‌وگو با طالبان و رهایی هزاران زندانی طالب، بار دیگر روابط دو طرف را تیره ساخت.[108] افغانستان هم‌اکنون افغانستان ۴۶ سفارتخانه در کشورهای مختلف دارد. ۳۷ کشور نیز در کابل سفارتخانه‌های خود را باز کرده‌اند.[112][113]

احزاب سیاسی
نوشتار اصلی: فهرست حزب‌ها در افغانستان

نزدیک به ۶۳ حزب رسمی در افغانستان در حال فعالیت هستند و برخی از مطرح‌ترین آن‌ها شامل لیست زیر است:

  • حزب سوسیال دموکرات افغانستان (افغان ملت): یکی از احزاب مطرح سیاسی در افغانستان است، این حزب مرام پشتونوالی دارد و در سال ۱۳۴۴ و در زمان ظاهر شاه تأسیس شده‌است. این حزب در سال ۱۳۸۳ به‌طور رسمی در وزارت عدلیه ثبت شده‌است.[114] رهبری این حزب بر عهده انور الحق احدی می‌باشد و در انتخابات ۱۳۸۸ از حامد کرزی[115][116] و در انتخابات سال ۱۳۹۳ از محمد اشرف غنی حمایت کردند.[117]
  • حزب اسلامی: یکی از احزاب قدرتمند در افغانستان می‌باشد که در سال ۱۳۴۸ توسط گلبدین حکمتیار تأسیس شد و طرفداران فراوانی در میان قوم پشتون دارد. گلبدین حکمتیار رهبر این حزب در دولت اسلامی افغانستان سمت نخست‌وزیری را داشت. این حزب همواره با نظام‌های حاکم در حال جنگ بوده و پس از سقوط طالبان نیز به عنوان یک مخالف جنگید. اما در میزان/مهر ۱۳۹۵ گلبدین حکمتیار، رهبر حزب توافق صلح با اشرف غنی را امضا کرد.[118] چند تن از اعضای این حزب پس از سقوط طالبان از حزب اصلی جدا شدند و این حزب را در سال ۱۳۸۴ به رهبری عبدالهادی ارغندیوال ثبت کردند.[114] حزب اسلامی شاخه ارغندیوال در سال ۱۳۸۸ از حامد کرزی و در انتخابات ۱۳۹۳ از عبدالله عبدالله حمایت کردند.[114] محمد خان معاون اول ریاست اجرائی کشور، به نمایندگی از حزب اسلامی شاخه ارغندیوال در حکومت حضور دارد. هم‌اکنون بین گلبدین حکمتیار و عبدالهادی ارغندیوال بر سر رهبری این حزب اختلاف وجود دارد. این حزب در سال ۱۳۸۳ به نام ارغندیوال ثبت شده اما پس از توافقنامه صلح حکمتیار و دولت افغانستان برخی افراد حزب خواهان رهبری این حزب بدست حکمتیار هستند.[119][120][121]
  • جمعیت اسلامی افغانستان: یکی از احزاب با نفوذ در افغانستان است که در سال ۱۳۵۵ توسط برهان‌الدین ربانی تأسیس شد. برهان‌الدین ربانی رهبر این حزب پس از سقوط حکومت حزب دموکراتیک خلق افغانستان و پس از دوره شش‌ماهه صبغت‌الله مجددی به عنوان رئیس‌جمهور افغانستان تعیین شد و در زمان حکومت طالبان، سازمان ملل وی را به عنوان رئیس‌جمهور دولت در تبعید به رسمیت می‌شناخت.[114] وی در ۲۱ جدی/دی ۱۳۸۰ قدرت را به کرزی واگذار کرد.[31] رهبری این حزب پس از ترور برهان‌الدین در ۲۹ سنبله/شهریور ۱۳۹۰ به فرزندش صلاح‌الدین ربانی سپرده شد.[122]
  • محاذ ملی اسلامی افغانستان: این حزب در سال ۱۳۵۷ توسط پیر سید احمد گیلانی تأسیس شد. این حزب از حامیان حامد کرزی بود و در انتخابات ۱۳۹۳ از اشرف غنی حمایت کرد.[123][124] پس از درگذشت پیر سید احمد گیلانی در سال ۲ بهمن/دلو ۱۳۹۵ رهبری این حزب به فرزندش سید حامد گیلانی سپرده شد.[125]
  • تنظیم دعوت اسلامی افغانستان: این حزب توسط عبدالرب رسول سیاف تأسیس شد و توانستن در سال ۱۳۸۴ مجوز فعالیت را از وزارت عدلیه افغانستان اخذ کند. رسول سیاف در انتخابات ۱۳۹۳ شرکت کرد و توانست ۷٫۰۴٪ آراء را کسب کند.[126]
  • حزب وحدت اسلامی افغانستان: این حزب در سال ۱۳۶۸ و با ائتلاف ۸ حزب و تنظیم شیعه مذهب و هزاره تأسیس شد. محمد اکبری اولین رهبر این حزب بود و پس از آن عبدالعلی مزاری در نخستین کنگره حزب در سال ۱۳۷۰ تعیین شد. این حزب در سنبله/شهریور ۱۳۷۳ و پس از اختلافات میان مزاری و اکبری منشعب شد. پس از کشته شدن مزاری در سال ۱۳۷۳ رهبری این حزب بر عهده کریم خلیلی است.[127] پس از سقوط طالبان، کریم خلیلی رهبر این حزب در دوره‌های اول و دوم ریاست جمهوری حامد کرزی به عنوان معاون دوم در دولت حضور داشت. در انتخابات ۱۳۹۳ کریم خلیلی از اشرف غنی حمایت کرد و سرور دانش به نمایندگی از این حزب هم‌اکنون در دولت وحدت ملی حضور دارد. این حزب از زمان تشکیل تا کنون به ۵ حزب انشعاب یافته‌است.[114] انشعابات حزب وحدت اسلامی:
  • جنبش ملی اسلامی افغانستان: این حزب در سال ۱۳۷۰ توسط عبدالرشید دوستم تأسیس شد و بیشتر طرفداران این حزب را مردمان ازبک‌ها و ترکمن‌های افغانستان تشکیل می‌دهد. عبدالرشید دوستم رهبر این حزب در انتخابات سال ۱۳۸۳ توانست ۱۰٪ کل آراء را کسب کند.[132] در انتخابات ۱۳۹۳، دوستم در تیم اشرف غنی حضور یافت و هم‌اکنون در سمت معاون اول ریاست جمهوری افغانستان فعالیت می‌کند.[114]
  • حزب انسجام ملی افغانستان: این حزب در سال ۱۳۸۶ به رهبری صادق مدبر تأسیس شده‌است. بیشتر طرفداران این حزب را مردمان هزاره تشکیل می‌دهد.
  • حرکت اسلامی افغانستان: این حزب در سال ۱۳۵۸ به رهبری محمدآصف محسنی تأسیس شد. پس از سقوط طالبان، محمد آصف محسنی از فعالیت‌های سیاسی این حزب کناره‌گیری کرد. پس از کناره‌گیری محسنی درون حزب انشعاباتی صورت گرفت و این حزب به دو شاخه سید محمدعلی جاوید و سید حسین انوری تقسیم شد. شاخه سید محمدعلی جاوید مدتی تحت رهبری وی فعالیت می‌کرد اما مدتی بعد، عبدالغنی کاظمی رهبری آن را بر عهده گرفت. شاخه انوری نیز پس از درگذشت وی در ۱۵ سرطان/تیر ۱۳۹۵ دچار اختلافات و انشعابات شد.[114]
  • حزب کنگره ملی افغانستان: این حزب در سال ۲۰۰۴ توسط لطیف پدرام تأسیس شد. برجسته‌ترین خواسته این حزب، فدرالیسم شدن افغانستان است.[133] رهبر این حزب با حضور در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۳ توانست در جایگاه پنجم قرار بگیرد.[132]
  • حزب جبهه ملی نجات افغانستان: این حزب در سال ۱۳۵۷ در پاکستان شکل گرفت و رهبری آن بر عهده صبغت‌الله مجددی بود. صبغت‌الله مجددی پس از سقوط دولت محمد نجیب‌الله بر اساس توافقنامه پیشاور برای دو ماه ریاست کشور را برای دوره‌ای موقت بر عهده داشت.[134] حامد کرزی رئیس‌جمهور پیشین افغانستان، در گذشته عضویت این حزب را در اختیار داشت. صبغت‌الله مجددی، رهبر این حزب، پس از سقوط طالبان در دوره‌ای رئیس مجلس سنا افغانستان بود و در انتخابات ریاست جمهوری‌های گذشته از حامیان حامد کرزی و اشرف غنی به حساب می‌آمد.[114][135][136]

مشارکت‌های بین‌المللی

افغانستان عضو سازمان‌های زیر است:

منابع
  1. «قانون اساسی افغانستان». وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰۱۸-۱۰-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  2. «ساختار سیاسی افغانستان چقدر دموکراتیک است؟». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۱۴.
  3. ماده هشتم قانون اساسی افغانستان
  4. «انتخابات شوراهای محلی افغانستان کی برگزار می‌شود؟». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۱۴.
  5. محمدی، زینب. «همه چیز در مورد انتخابات افغانستان». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۱۴.
  6. «پیام آفتاب - میرویس هوتک». پایگاه خبری پیام آفتاب. ۲۰۱۸-۰۴-۳۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۲.
  7. «پیام آفتاب - شاه محمود افغان (هوتک)». پایگاه خبری پیام آفتاب. ۲۰۱۸-۱۲-۲۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۲.
  8. غبار، میر غلام محمد. افغانستان در مسیر تاریخ. ۲. صص. ۳۴۹.
  9. غبار، میر غلام محمد. افغانستان در مسیر تاریخ. ۲. ص. ۵۳.
  10. غبار، میرغلام محمد. افغانستان در مسیر تاریخ. ۲. ص. ۶۴۰.
  11. «خبرگزاری فارس - افغانستان چگونه به استقلال رسید». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۲-۰۸-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۲۴.
  12. «نگاهی به زندگی داوود خان». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۱۲.
  13. «روز شمار: اشغال افغانستان از سوی اتحاد جماهیر شوروی». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۱۲.
  14. «‮ربانی:از اتهام 'جنایتکار جنگی' تا فرشته صلح‬». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۱۲.
  15. پیکان، وحید. «آن روز 'ورود طالبان به کابل' مهمترین خبر جهان بود». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  16. "Map of areas controlled in Afghanistan '96". CNN. Archived from the original on 11 April 2019. Retrieved 1 June 2019.
  17. «سالروز سقوط طالبان در کابل». دویچه وله دری. ۱۲ نوامبر ۲۰۰۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  18. «افغانستان؛ از کنفرانس بن تا امروز». بی‌بی‌سی فارسی. ۹ خرداد ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۸.
  19. «افغانستان؛ دستاوردها و چالشهای 'نشست بن'». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ آذر ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۸.
  20. «پس از موافقتنامه بن؛ نگاهی به آنچه گذشت». دویچه وله. ۲۰۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۱۹.
  21. «پیام آفتاب - سقوط طالبان و تشکیل دولت حامد کرزی». پایگاه خبری پیام آفتاب. ۲۰۱۶-۰۱-۲۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  22. «چگونگی تصویب قانون اساسی». وبگاه رسمی سرور دانش. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۸.
  23. "ساختار دولت جمهوری اسلامی افغانستان". elections.pajhwok.com (به dr). Archived from the original on 10 April 2019. Retrieved 2019-06-02.
  24. "Polls Closed in Afghan Elections | 10. اکتبر 2004". DW.COM. Archived from the original on 17 November 2020. Retrieved 22 May 2019.
  25. "Karzai declared Afghan president". BBC. 3 November 2004. Archived from the original on 7 November 2011. Retrieved 28 October 2018.
  26. «نخستین انتخابات افغانستان؛ آمار و اطلاعات». BBC News فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۲.
  27. «صبغت الله مجددی به سمت رئیس مجلس سنا در افغانستان برگزیده شد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۲.
  28. «یونس قانونی؛ رئیس مجلس نمایندگان». BBC News فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۲.
  29. "ساختار دولت جمهوری اسلامی افغانستان". آژانس خبری پژواک (به dr). Archived from the original on 10 April 2019. Retrieved 28 October 2018.
  30. «قانون اساسی افغانستان». وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۸.
  31. «حکومت سیزده ساله کرزی». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  32. میران، هادی (۲۰۱۹-۰۲-۱۵). «خروج نیروهای ایالات متحده یا پایان دموکراسی در افغانستان؟» (به انگلیسی). بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۲.
  33. Tavernise, Sabrina; Landler, Mark; Cooper, Helene (20 October 2009). "With New Afghan Vote, Path to Stability Is Unclear". The New York Times. Archived from the original on 14 August 2018. Retrieved 28 October 2018.
  34. Farmer, Ben (20 October 2009). "Hamid Karzai agrees to run-off amid fears of more violence and fraud". The Daily Telegraph. Archived from the original on 3 October 2018. Retrieved 28 October 2018.
  35. "Afghanische Regierung: Karzai hält an seinen Vertrauten fest". Der Spiegel. 19 December 2009. Archived from the original on 3 February 2016. Retrieved 22 May 2019.
  36. Rubin, Alissa J. (19 December 2009). "Afghan Cabinet Nominations Show Little Change". The New York Times. Archived from the original on 24 September 2018. Retrieved 28 October 2018.
  37. Walsh, Declan; Ahmed, Azam (30 September 2014). "Mending Alliance, U.S. and Afghanistan Sign Long-Term Security Agreement". The New York Times. Archived from the original on 23 September 2018. Retrieved 28 October 2018.
  38. داوی، اکمل. «کابینه نو افغانستان – ۱۳ وزیر از غنی، ۱۲ از عبدالله». صدای امریکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۱۰.
  39. «متن موافقتنامه تشکیل دولت وحدت ملی در افغانستان». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۱۰.
  40. متن کامل توافق‌نامه حکومت وحدت ملی (PDF). ۱۳۹۳.
  41. «آغازبکارهفدهمین دوره مجلس نمایندگان افغانستان/تحلیل». parstoday. ۷ اردیبهشت ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹.
  42. «نکاتی‌که باید دربارهٔ نظام انتخاباتی افغانستان بدانید» (به انگلیسی). بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۸-۱۰-۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۳۰.
  43. آروین، ایوب. «شورای ملی افغانستان اختیارات و ساختار». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۲.
  44. آروین، ایوب (۲۲ دی ۱۳۸۸). «شورای ملی افغانستان اختیارات و ساختار». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۸.
  45. قانون اساسی افغانستان. صص. ماده نودم.
  46. قانون اساسی. صص. ماده نود و یکم.
  47. ماده چهل و هشتم قانون انتخابات
  48. ماده هشتادم قانون اساسی افغانستان (PDF). صص. صفحه ۴۲.
  49. ماده هشتاد و چهارم قانون اساسی افغانستان (PDF). صص. صفحه ۴۳.
  50. «سهمیه کرسی‌های ۳۴ ولایت در انتخابات پارلمانی». شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۱.
  51. «نکاتی‌که باید دربارهٔ نظام انتخاباتی افغانستان بدانید». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۸-۱۰-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۱.
  52. ماده یکصد و شانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان
  53. «ماده دوم قانون تشکیلات و صلاحیت‌های قوه قضائیه افغانستان» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۹.
  54. «ماده شانزدهم قانون تشکیلات و صلاحیت‌های قوه قضائیه افغانستان» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۹.
  55. ماده صد و شانزدهم قانون اساسی افغانستان.
  56. ماده یکصد و هفدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان
  57. «ماده سی و سوم قانون تشکیلات و صلاحیت‌های قوه قضائیه افغانستان» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۹.
  58. «فصل چهارم قانون تشکیلات و صلاحیت‌های قوه قضائیه افغانستان» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۹.
  59. ماده یکصد و سی و ششم قانون اساسی افغانستان (PDF). صص. صفحه ۷۲.
  60. ماده یکصد و سی و هفتم (PDF). صص. صفحه ۷۳.
  61. «شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان - اطلاعات عمومی». www.afghanpaper.com. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۲.
  62. ماده یکصد و سی و هشتم قانون اساسی افغانستان (PDF). صص. صفحه ۷۳.
  63. ماده یکصد و سی و نهم قانون اساسی افغانستان (PDF). صص. صفحه ۷۳.
  64. محمدی، زینب. «جایگاه شوراهای ولایتی در افغانستان». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۱-۱۱.
  65. ماده یکصد و چهلم قانون اساسی افغانستان (PDF). صص. صفحه ۷۲.
  66. ماده یکصد و چهل و یکم قانون اساسی افغانستان (PDF). صص. صفحه ۷۴.
  67. «انتخابات شوراهای محلی افغانستان کی برگزار می‌شود؟». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۹.
  68. "Joint Electoral Management Body – Profile, J. Ray Kennedy". Archived from the original on 3 September 2009.
  69. Andrew North (July 24, 2004). "Afghan candidate list published". BBC News. Archived from the original on 16 November 2018. Retrieved 2010-01-25. Zakim Shah, the chairman of the joint electoral management body, said 23 people had met the Monday deadline to register for the October poll.
  70. Simon Jeffreys (August 11, 2004). "Rumsfeld visits Afghanistan for talks". The Guardian. Archived from the original on 4 January 2019. Retrieved 2010-01-25.
  71. "Afghan presidential poll on October 9". Daily Times. July 10, 2004. Archived from the original on June 6, 2011. Retrieved 2010-01-25. But parliamentary polls, which were meant to have been held at the same time, will be delayed until April, Zakim Shah, the chairman of the Joint Electoral Management Body (JEMB), said in an announcement on state-run Kabul TV.
  72. "18 out of 23 candidates qualified for Afghan presidential race". Xinhua News Agency. August 10, 2004. Archived from the original on 3 March 2016. Retrieved 2010-01-25.
  73. Adam Jay (November 3, 2004). "Karzai confirmed as Afghan president". The Guardian. Archived from the original on 4 January 2019. Retrieved 2010-01-25.
  74. «تاریخ بدنام انتخابات افغانستان – پیک». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۳.
  75. «واکنش نامزدهای ریاست جمهوری افغانستان پس از انتخابات». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۳.
  76. «آرای حامد کرزی در انتخابات 'زیر پنجاه درصد رفت'». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۳.
  77. "Karzai Campaign Declares Victory". RadioFreeEurope/RadioLiberty. Archived from the original on 21 April 2019. Retrieved 22 May 2019.
  78. Cooper, Helene; Zeleny, Jeff (2 November 2009). "Obama Warns Karzai to Focus on Tackling Corruption". The New York Times. Archived from the original on 2018-10-13. Retrieved 2018-10-28.
  79. "Obama calls Afghan election 'messy' but upholds its final outcome -". web.archive.org. 5 November 2009. Archived from the original on 2009-11-05.
  80. «متن موافقتنامه تشکیل دولت وحدت ملی در افغانستان». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  81. «کمیسیون انتخابات دکتور اشرف غنی را به حیث برنده انتخابات اعلام کرد». آژانس خبری باختر. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  82. «چه کسانی داوطلب ورود به ارگ شده‌اند» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۰۱-۲۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۲۱.
  83. «انتخابات افغانستان؛ آمار تخمینی: میزان مشارکت پایین بوده‌است» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۰۹-۲۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۰۸.
  84. «در میدان رقابت برای تصدی کرسی ریاست جمهوری در انتخابات روز شنبه تنها سیزده نامزد باقی مانده‌اند». هشت صبح. ۲۰۱۹-۰۹-۲۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۲۷.
  85. dailyetilaatroz (۲۰۲۰-۰۲-۱۸). «کمیسیون انتخابات اشرف غنی را رئیس‌جمهور منتخب اعلام کرد». روزنامه اطلاعات روز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۸.
  86. «کمیسیون: اشرف غنی برنده شد – عبدالله: خودم برنده‌ام». هشت صبح. ۲۰۲۰-۰۲-۱۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۹.
  87. dailyetilaatroz (۲۰۲۰-۰۲-۱۸). «عبدالله اعلام کرد که ثبات‌وهمگرایی «حکومت همه‌شمول» را تشکیل می‌دهد». روزنامه اطلاعات روز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۸.
  88. «اشرف غنی برنده انتخابات افغانستان اعلام شد، عبدالله: ما پیروزیم، دولت دیگری تشکیل می‌دهیم». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۱۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۹.
  89. dailyetilaatroz (۲۰۲۰-۰۳-۰۹). «عبدالله عبدالله نیز به‌عنوان «رئیس‌جمهور» سوگند یاد کرد». روزنامه اطلاعات روز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مارس ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۱۴.
  90. dailyetilaatroz (۲۰۲۰-۰۳-۰۹). «اشرف غنی به‌عنوان «رئیس‌جمهور منتخب» سوگند یاد کرد». روزنامه اطلاعات روز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مارس ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۱۴.
  91. «پایان ۵ ماه جنجال؛ موافقت‌نامه بین غنی و عبدالله امضا شد». BBC News فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژوئیه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۷.
  92. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «توافقنامه تقسیم قدرت میان غنی و عبدالله امضا شد | DW | 17.05.2020». DW.COM. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژوئن ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۷.
  93. «توافق‌نامه غنی و عبدالله؛ اختلاف چه بود و چگونه حل شد؟». BBC News فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۷.
  94. Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | Afghanistan parliamentary election turnout lower than expected". Refworld. Archived from the original on 2 June 2019. Retrieved 2019-06-02.
  95. «اعلام نتایج نهایی انتخابات پارلمانی افغانستان». رادیو فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۲۱.
  96. «نتایج نهایی انتخابات پارلمانی افغانستان اعلام شد». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۲۱.
  97. «انتخابات ولسی جرگه در ۲۸ میزان سال جاری برگزار می‌شود». خبرگزاری افق. ۲۰۱۸-۰۴-۰۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  98. «برگزاری انتخابات پارلمانی پس از یک هفته تأخیر در قندهار | DW | 27.10.2018». دویچه وله دری. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  99. «آغاز سومین دوره انتخابات مجلس افغانستان با سه سال تاخیر». شبکه العالم. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  100. «پایان انتخابات افغانستان؛ چهار میلیون رای با ۳۲ کشته» (به انگلیسی). بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۸-۱۰-۲۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  101. «نتایج انتخابات پارلمانی وشوراهای ولایتی افغانستان». آریایی. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۴ آوریل ۲۰۱۹.
  102. «گزارش روز انتخابات - انتخابات ولسی جرگه و شوراهای ولایتی سال ۱۳۸۴–۲۹ سنبله ۱۳۸۴» (PDF). دفتر مشترک تنظیم انتخابات. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۵ مارس ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۴ آوریل ۲۰۱۹.
  103. «نتایج انتخابات شورای ولایتی 30 ولایت اعلان گردید». رادیو آزادی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  104. «نتایج اولیه انتخابات شوراهای ولایتی». شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  105. «نتایج نهایی انتخابات شوراهای ولایتی افغانستان اعلام شد». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  106. «نتایج انتخابات شوراهای ولایتی افغانستان اعلام شد | DW | 25.10.2014». دویچه وله دری. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  107. «از علامه محمود طرزی، اولین وزیر خارجه کشور تجلیل شد - آوا». خبرگزاری صدای افغان (آوا). ۲۰۰۸-۰۸-۲۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۰۴.
  108. «نگاهی به سیاست خارجی افغانستان در صد سال گذشته». طلوع‌نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۲۱.
  109. «قانون اساسی افغانستان». وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۰۴.
  110. «افغانستان سیاست خارجی خود را تدوین کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ ثور ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ ژانویه ۲۰۱۹.
  111. «وزارت امور خارجه؛ سیاست‌گذار، اجراکننده یا هیچ‌کدام!». روزنامه اطلاعات روز. ۲۰۱۵-۱۲-۱۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۰۴.
  112. «Ministry of Foreign Affairs Afghanistan – Diplomatic Missions – Foreign Missions». web.archive.org. ۲۰۰۷-۱۰-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۲.
  113. «Ministry of Foreign Affairs Afghanistan – Afghan Diplomatic Missions». web.archive.org. ۲۰۰۸-۰۵-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۲.
  114. «9 حزب مشهور افغانستان؛ جریان‌هایی که بیش‌تر در زمان جهاد علیه شوروی شکل گرفته‌اند | خبرنامه». خبرنامه. ۲۰۱۷-۰۱-۳۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  115. «شماری از اعضای افغان ملت از اشرف غنی احمدزی حمایت کردند». ۸ صبح. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  116. «انورالحق احدی؛ رهبر حزب سوسیال دموکرات افغانستان». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  117. «سه حزب سیاسی از اشرف غنی احمدزی نامزد ا نتخابات حمایت می‌کنند». آژانس خبری پژواک. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  118. «توافق‌نامه صلح اجرایی شد؛ حزب اسلامی دیگر دشمن نیست | خبرنامه». خبرنامه. ۲۰۱۶-۰۹-۲۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  119. «اختلاف‌ها میان حزب اسلامی به رهبری حکمتیار و ارغندیوال | طلوع‌نیوز». طلوع‌نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  120. «آتش اختلاف بین ارغندیوال و حکمتیار و دودی که به چشم دیگران رفت!». خبرگزاری آریانا نیوز. ۲۰۱۷-۱۱-۲۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  121. «خبرگزاری رشد، اختلاف بین حکمتیار و ارغندیوال شروع شد». خبرگزاری رشد. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  122. «اعضای رهبری جمعیت اسلامی برگزیده شدند | طلوع‌نیوز». طلوع‌نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  123. «خبرگزاری فارس - اعلام حمایت «حزب محاذ ملی» افغانستان از نامزدی «اشرف غنی احمدزی»». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۴-۰۲-۱۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  124. «حمایت احزاب"حرکت انقلاب اسلامی"و"محاذ ملی افغانستان" از اشرف غنی احمد زی». شفقنا افغانستان. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  125. «پرس وپال: گفتگوی ویژه با سید حامد گیلانی رهبر حزب محاذ ملی». طلوع‌نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  126. «خبرگزاری فارس - هر کدام از کاندیداهای ریاست جمهوری افغانستان چقدر رای آوردند؟». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۴-۰۵-۱۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  127. «پیام آفتاب - حزب وحدت اسلامی افغانستان». پایگاه خبری پیام آفتاب. ۲۰۱۸-۰۳-۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  128. «پیام آفتاب - حزب وحدت ملی اسلامی افغانستان». پایگاه خبری پیام آفتاب. ۲۰۰۷-۱۲-۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  129. «پیام آفتاب - حزب وحدت اسلامی ملت افغانستان». پایگاه خبری پیام آفتاب. ۲۰۰۷-۱۲-۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  130. «پیام آفتاب - حزب اقتدار ملی افغانستان». پایگاه خبری پیام آفتاب. ۲۰۰۷-۱۱-۱۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  131. «داکتر سید علی کاظمی، رهبر حزب اقتدار ملی افغانستان:بازگشایی پرونده حادثه بغلان‌سبب تقویت وحدت ملی خواهد شد – هفته نامه اقتدار ملی». هفته‌نامه اقتدار ملی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  132. «نتایج نهایی شمارش آراء انتخابات افغانستان». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  133. فانی، عنایت. «لطیف پدرام: تنها راه حل افغانستان فدرالیسم است». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  134. «پیام آفتاب - حضرت صبغت الله مجددی». پایگاه خبری پیام آفتاب. ۲۰۱۴-۱۲-۰۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  135. «مجددی: دربارهٔ حمایت از کرزی 'استخاره کردم'». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  136. «بنابر نتیجه استخاره از اشرف غنی حمایت می‌کنم». شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۲۸.
  137. "Afghanistan becomes member of World Trade Organization (WTO)". Pajhwok Afghan News. 2015-12-17. Archived from the original on 10 November 2018. Retrieved 2018-11-10.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سیاست در افغانستان موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.