عبدالعلی مزاری

عبدالعلی مزاری (۵ جوزا/خرداد ۱۳۲۶ چارکنت بلخ - ۲۲ حوت/اسفند ۱۳۷۳ غزنی افغانستان) از رهبران مجاهدین افغانستان و بنیان‌گذار حزب وحدت اسلامی افغانستان است[1]. عبدالعلی مزاری رهبر حزب وحدت، یکی از کسانی بود که تلاش می‌کرد تا دیگر هویت قومی قوم هزاره در افغانستان جرم نباشد[2][3].

عبدالعلی مزاری
عبدالعلی مزاری
رهبر و بنیانگذار حزب وحدت اسلامی افغانستان
مشغول به کار
۱۹۸۹ – مارس ۱۹۹۵
اطلاعات شخصی
زاده۵ جوزا ۱۳۲۶
چارکنت، ولایت بلخ، افغانستان
درگذشته۲۲ حوت ۱۳۷۳ (خورشیدی) (۴۷ سال)
شهر غزنی، افغانستان
ملیتافغانستان
حزب سیاسیحزب وحدت اسلامی افغانستان
فرزندانزینب مزاری
پیشهسیاستمدار
دیناسلام
قومیتهزاره
لقب(ها)بابه مزاری
شهید وحدت ملی افغانستان
مجسمهٔ مزاری در بامیان
تابلوی هنری اثر علی بابا اورنگ ۱۳۷۶ شیراز

زندگی‌نامه

عبدالعلی مزاری در سال ۱۳۲۶ خورشیدی در روستای نانوایی چارکنت از توابع ولایت بلخ متولد شد. پدرش حاجی خداداد زراعت پیشه و مالدار بود. حاجی خداداد اصلاً از منطقه سرخجوی ولسوالی ورس به شمال افغانستان مهاجرت کرده بود. کودکی مزاری در دوران پادشاهی محمد ظاهرشاه و صدارت محمد داوود خان سپری شد. دورانی که مردم هزارستان به رهبری ابراهیم بیگ شهرستانی معروف به گاوسوار، قیام بزرگی ضد حکومت را پشت سر گذاشته و سید اسماعیل بلخی مشهور به علامه بلخی هم به همراه یارانش قیامی مسلحانه را آغاز کرده بود[4].

تحصیلات

دروس ابتدایی را زمستان‌ها در مدرسهٔ نانوایی فرا گرفت. سپس به صورت تمام وقت تعلیمات دینی را در مدرسه چارکنت و مزارشریف ادامه داد. اما اوایل بهار ۱۳۵۱ش برای ادامه تحصیل از افغانستان خارج شد و پس از سفر به عراق و زیارت عتبات عالیات در نجف و کربلا، در حوزه علمیه قم اقامت کرد؛ چرا که در نگاه مزاری، قم تنها محل تحصیل درس‌های رایج حوزوی نبود، بلکه علاوه بر آن، قم و محیط تحصیلی آن، کانون مبارزات مخفی نیز به حساب می‌آمد و این سویه، جذابیت ویژه‌ای برای وی داشت[4]. وی هنگامی که در ایران حضور داشت از سوی دستگاه‌های امنیتی حکومت پادشاهی دستگیر و زندانی شد[5].

فعالیت‌های سیاسی و جهادی

با کودتای ۷ اردیبهشت ۱۳۵۷، مزاری بار دیگر از افغانستان به نجف و سپس به سوریه رفت و از آنجا به پاکستان رفته باز به افغانستان بازگشت؛ و در حرکت‌های مقاومت ملی علیه ارتش شوروی در افغانستان شرکت کرد[6]. پدر، برادران، خواهر و جمع زیادی از خانواده وی در زمان جنگ شوروی در افغانستان کشته شدند.[5] عبدالعلی مزاری تا زمان فروپاشی دولت تحت حمایت شوری سابق در افغانستان، (سال ۱۳۷۱ خورشیدی) به عنوان یکی از رهبران مقاومت علیه حضور بیگانگان و دولت کمونیستی افغانستان، به نبرد ادامه داد[7].

حزب وحدت اسلامی افغانستان

حزب وحدت اسلامی افغانستان در سال ۱۳۶۸ و با اتحاد هشت گروه، جریان و حزب شیعه تشکیل شد[8]. عبدالعلی مزاری به عنوان یکی از نمایندگان سازمان نصر افغانستان، میثاق وحدت را در ۲۵ سرطان/تیر ۱۳۶۸ را امضا کرد[8]. مزاری در ابتدا، سخنگوی این حزب و در کنگره اول به سمت ریاست شورای مرکزی آن رسید[5]. مزاری در کنگره دوم این حزب به رهبری حزب وحدت اسلامی افغانستان منصوب شد[5]. با ورود مجاهدین به کابل، عبدالعلی مزاری نیز از بامیان به مزار شریف و از آنجا به کابل رفت و در غرب پایتخت کشور مستقر شد.

ترور
مقبره عبدالعلی مزاری، مزار شریف

در اواخر سال ۱۳۷۳ جنبش نوظهور طالبان تا نزدیکی کابل پیشروی کردند. ظهور طالبان تمام معادلات قدرت در افغانستان و مخصوصاً در کابل و اطراف آن را دگرگون نمود. مزاری در آغاز با فرستادن بخشی از زبده‌ترین نیروهای خویش به ولایت غزنی به مقاومت در برابر پیشروی طالبان پرداخت. نیروهای اعزامی حزب وحدت در آغاز موفق شدند مواضع طالبان را در اطراف شهر غزنی متصرف شوند. اما به دنبال عدم همکاری نیروهای محلی آنان نتوانستند جبهه‌ای مؤثر ضد طالبان در غزنی فعال سازند[9].

با شکست طرح فعال ساختن جبهه در ولایت غزنی، مزاری مذاکرات با طالبان را که از چندی پیش آغاز شده بود جدی‌تر دنبال نمود[10]. در همان زمان در تلاش بود تا به توافقاتی با دولت ربانی نیز دست یابد. با کنار رفتن حزب اسلامی و مستقر شدن طالبان در چهار آسیاب غرب کابل در محاصره کامل قرار گرفت. مزاری تلاش نمود تا با یکی از دو طرف به توافق برسد اما تمامی حزب‌های موجود در افغانستان از کمک به مزاری خودداری کردند و حتی با گروه طالبان همکاری کردند که این عمل باعث شد طالبان پیشروی گسترده‌ای در کابل داشته باشند. تلاش‌ها در راستای توافق با دولت و پیشنهاد دفاع مشترک بی‌نتیجه بود. در آخرین روزهای مقاومت غرب کابل، نیروهای دولتی و طالبان حملات بسیار شدیدی را از مناطق مختلف بالای غرب کابل از زمین و هوا آغاز کردند. در این جنگ‌ها بر خلاف گذشته از یکسو حزب وحدت در محاصره و تمام راه‌های برون رفت از آن وضعیت را از دست داده بود و از سوی دیگر در برابر حملات دولت تنها دفاع می‌کرد. حزب اسلامی کاملاً از خطوط اول عقب‌نشینی کرده بود و نیروهای جنبش نیز کارایی سابق خود را نداشتند[11]. با وخیم شدن اوضاع در اطراف کابل، بسیاری تلاش داشتند تا مزاری از کابل بیرون شده و به هزاره‌جات برود اما وی در پاسخ این درخواست‌ها گفت:

«من از آمدن طالبان یا وقوع جنگ در غرب کابل هراس ندارم، در نهایت امر، اگر حتی طالبان بر این منطقه مسلط شوند، جز عده‌ای افراد سرشناس، به کس دیگری متعرض نمی‌شوند و جان و مال و ناموس مردم در امان می‌ماند، من یقین دارم که اگر خیلی هم وضعیت خراب شود، مردم کابل من را در سموچ‌های خانه‌هایشان نگاه (نگه‌داری) می‌کنند، اما اگر من فعلاً غرب کابل را ترک کنم، روحیهٔ مردم ضعیف می‌شود، نظامی‌ها ناامید می‌شوند، خط‌ها می‌شکند و قبل از آنکه طالب داخل منطقه شود، نیروهای شورای نظار و سیاف در اینجا می‌آیند و فاجعه افشار تکرار می‌شود. من با خدای خود عهد کرده‌ام که کشته شوم، اما نبینم که فاجعهٔ افشار بالای مردم ما تکرار می‌شود.»[12]

سرانجام با وجود تلاش‌های مداوم سیاسی و مقاومت نظامی، حزب وحدت اسلامی در غرب کابل شکست خورد و «مزاری» در ۲۲ حوت ۱۳۷۳ در حالی‌که برای مذاکره با سران طالبان راهی چهار آسیاب بود توسط طالبان دستگیر شد.در. بعد از ظهر روز دوشنبه ۲۲ حوت ۱۳۷۳ بدن تیرباران شده عبدالعلی مزاری به همراه ابوذر غزنوی عضو شورای مرکزی، استاد اخلاصی عضو شورای مرکزی و مسئول کمیتهٔ امنیت، آقای قائمی عضو شورای مرکزی و مسئول کمیته مالی، آقای ابراهیمی عضو شورای مرکزی، سیدعلی علوی محافظ و همرزم عبدالعلی مزاری، قوماندان جان محمد یکی از فرماندهان برجستهٔ غند دوم پیادهٔ حزب وحدت اسلامی و سه تن دیگر در حومه شهر غزنی به مردم داده شد. مزاری از بالگرد پرت شد. بر اثر تیرباران شدید این افراد، پیکر آنان به سختی قابل شناسایی بود[13]. مردم محلی در میان برف زمستان جنازه وی را تا به یکاولنگ بامیان بر سر دوش بردند و از آنجا توسط هلیکوپتر به مزارشریف منتقل گردید و در هفتم حمل ۱۳۷۴ با حضور عدهٔ زیادی از مردم به خاک سپرده شد.[14] هوادارانش، مقبره بزرگی در نزدیکی زیارتگاه روضه سخی در شهر مزار شریف برای او بر پا کردند. با اشغال مزار شریف بدست طالبان مقبره او را منفجر کردند[15].

هر سال هواداران بابه مزاری سالگرد اورا را در شهر کابل بطور باشکوهی تجلیل میکنند.

با وجود گذشت بیش از دو دهه از مرگ مزاری هوادارانش در کشورهای مختلف جهان در برج حوت (اسفند) مراسم‌های گرامیداشت برگزار می‌کنند و در کنار بررسی و مرور کارنامه مزاری به شرایط روز مردم هزاره و کشور افغانستان می‌پردازند[16] در ۲۱ حوت ۱۳۹۴ طی فرمان محمد اشرف غنی ریاست جمهوری اسلامی افغانستان، عبدالعلی مزاری ملقب به «شهید وحدت ملی افغانستان» شد و روز ۲۲ حوت به نام وی در تقویم رسمی کشور درج گردید.[17].

تبر و باغ گل سرخ

تبر و باغ گل سرخ عنوان کتابی است که در رثای عبدالعلی مزاری توسط جمعی از طرفداران و یاران او در سه جلد به چاپ رسید. جلد اول و دوم این کتاب در سال ۱۳۷۴ و سال ۱۳۷۵ در کشور ایران به چاپ رسید. این دو جلد توسط محمدشریف سعیدی گردآوری شد و با حمایت کانون فرهنگی نویسندگان افغانستان به چاپ رسید. اشعار شاعران فرهیخته‌ای همچون محمدبشیر رحیمی، محمدشریف سعیدی، بشیر بختیاری و هفتاد تن دیگر در این جلد منتشر شده‌است[18]. جلد سوم این کتاب در سال ۱۳۸۷ به کوشش سلمان علی زکی و علی‌اکبر شریفی توسط دبیرخانهٔ فراخوان سراسری سومین مجموعهٔ شعر تبر و باغ گل سرخ منتشر شد. قرار بود این جلد به‌صورت پی‌دی‌اف در اختیار عموم قرار گیرد، اما با همکاری مالی مردم، کتاب به چاپ رسید[19].

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

منابع
  1. «مدرسه که رفتم معنی نداشتن پدر را حس کردم». خبرگزاری فارس.
  2. 10 (۲۰۱۸-۰۳-۱۴). «تجلیل از شهید مزاری برای نخستین بار در ارگ ریاست جمهوری افغانستان». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۲۲.
  3. «متن بیانیه استاد سرور دانش معاون دوم رئیس‌جمهور در مراسم بیست و سومین سالیاد شهادت استاد مزاری - روزنامه افغانستان». www.dailyafghanistan.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۲۲.
  4. زندگینامه رهبر شهید استاد مزاری، نشریه سراج، مرکز فرهنگی اجتماعی سراج، ۱۳۷۴.
  5. هفته‌نامه امروز ما - شماره سوم - ۵ حمل ۱۳۷۴
  6. ویژه‌نامه شاهد یاران-چاپ تهران-شماره ۵۹ بخش ستاره درخشان
  7. ویژه نامهٔ شاهد یارانhttp://www.shahedmag.com/official/shahed/toc.asp?magID=5237&No=5-چاپ بایگانی‌شده در ۲۰ اوت ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine تهران-شماره 59 بخش ستارهٔ درخشان
  8. http://daryanet.ir (۵ قوس ۱۳۹۷). «دولت اسلامی و شیعیان افغانستان». مجمع جهانی شیعه‌شناسی. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۲۷.
  9. بخش اخبار شامگاهی رادیو بی‌بی‌سی ۱۳۷۳/۹/۱۲
  10. ۲- رمز عبور ۴، ویژه نامه ضمیمه روزنامهٔ “ایران”:
  11. Jawedan | جاودان - شهید عبدالعلی مزاری
  12. نشریه امروز ما - شماره هفتم - ۴ اسد ۱۳۷۴ - صفحه: ۲۶
  13. هفته نامه امروز ما - شماره سوم - ۵ حمل ۱۳۷۴.
  14. ویژه‌نامه شاهد یاران-شماره ۵۹-صفحات ۲۷–۲۰
  15. http://babamazari.info/archives/16 بابه مزاری | زندگی‌نامه، تصاویر و سخنرانی ها
  16. بی‌بی‌سی، ایوب آروین. «عبدالعلی مزاری؛ نگاهی به رهبر حزب وحدت اسلامی بعد از بیست سال». BBC Persian. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۰۵.
  17. «رئیس‌جمهوری افغانستان لقب 'شهید وحدت ملی' را به عبدالعلی مزاری داد». BBC Persian. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۰۵.
  18. م-تاتارخانی (۲۶ اسد ۱۳۸۸). «انتشار دفتر سوم کتاب تبر و باغ گل سرخ». دریافت‌شده در ۱۸ تیر ۱۳۸۹.
  19. admin. «کتاب جدید 'تبر و باغ گل سرخ' در کابل رونمایی شد | خبرگزاری شیعیان افغانستان | Afghanistan - Shia News Agency». دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۲۲.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.