تاجیک‌ها

تاجیک (تاجیکی: Тоҷик‎)، تاجِک، تاژیک، فارسیوانان تاجیک یا فارس‌های تاجیک نامی عمومی است بر اقوام ایرانی‌تبار[12] و فارسی‌زبان که در آسیای مرکزی و افغانستان زندگی می‌کنند اطلاق می‌شود. وطن اجدادی تاجیک‌ها ایران است و امروزه در تاجیکستان، افغانستان و جنوب ازبکستان نیز زندگی می‌کنند.

تاجیک
Тоҷикон
Tajiks
کل جمعیت
تقریباً ۲۰ — ۲۸ میلیون (تخمین‌های مختلف)
مناطق با جمعیت چشمگیر
 افغانستان۱۱٬۵۵۰٬۰۰۰–۱۵٬۵۵۰٬۰۰۰ (۲۰۱۴)
۲۷–۳۳٪[1]
 تاجیکستان۶٬۷۸۷٬۰۰۰ (۲۰۱۴)[2]
 ازبکستان
    		۱٬۴۲۰٬۰۰۰ (۲۰۱۲, ٰرسمی)
دیگر تخمین‌های غیررسمی ۸ – ۱۱ میلیون[3][4][5]
 پاکستان۳۰۰٬۰۰۰–۱٬۲۰۰٬۰۰۰
 روسیه۲۰۱٬۰۰۰[6]
 ایالات متحده آمریکا۵۲٬۰۰۰[7]
 قرقیزستان۴۷٬۵۰۰[8]
 چین۳۹٬۶۴۲[9]
 کانادا۱۵٬۸۷۰[10]
 اوکراین۴٬۲۵۵[11]
زبان‌ها
زبان فارسی (فارسی افغانستان و فارسی تاجیکی)
دوم: زبان پشتو، زبان روسی، زبان ازبکی
دین
غالباً اسلام
بخشی از مجموعه مباحث درباره
تاجیک‌ها
تاریخ و فرهنگ
جمعیت


در ایران تعداد بسیار زیادی از تاجیک ها در منطقه ورامین واقع در جنوب شرق استان تهران ساکن هستند.تاجیک ها از قدیمی ترین اقوام ورامین و ایران هستند که هنوز هم نام خانوادگی بیش تر این مردم همان تاجیک باقی مانده است. تشکیل خلق تاجیک از دوران ساسانیان بوده و همه تاریخ شناسان اعتقاد دارند تاجیک ها یکی از قدیمی ترین ساکنان ورامین هستند[13][14][15]

تاجیک ها همچنین در قسمت‌هایی از فارس، اصفهان و قسمت‌هایی از شمال غربی هرمزگان نیز به سر می‌برند.

مردم تاجیک از نظرِ زبان، فرهنگ و تاریخ بسیار نزدیک به فارسی‌زبانان ایران‌ هستند. تاجیک‌های چین با وجود اینکه به نام تاجیک شناخته می‌شوند به زبان‌های ایرانی شرقی صحبت می‌کنند و از تاجیک‌های فارسی‌زبان متمایزاند.[16][17]

نام‌های دیگر برای مردمِ تاجیک، فارسی، پارسیوان یا پارسیبان و دهقان (به تاجیکی: Деҳқон) است.[18] دهقان در قدیم به ایرانی اصیلِ صاحبِ ملک و زمین اعم از ده‌نشین و شهرنشین اطلاق می‌شده و مقابلِ تازی و بری پنداشته می‌شده که چادرنشین و بدوی بودند.[19]

خاستگاه واژهٔ تاجیک و کاربرد آن

خاستگاه واژهٔ تاجیک نامعلوم است. شرح و بیان معنای این واژۀ تاریخی در چند مقالهٔ علمی تحلیل و بررسی شده‌است. در این‌جا دیدگاه‌های چند تن از دانشمندان به‌طور فشرده در مورد تاریخ واژهٔ «تاجیک» درج شده‌است:

  • تاجیک نام قبایل «داها» بوده، پارت‌ها و اشکانیان «دئی»، «تاجیک» و «دجیک» خوانده می‌شدند.
  • تاجیک نامی است که ترک‌ها بر ایرانیان نهادند.[20]
  • تاجیک از «تای» است و هم‌ریشه با واژۀ یونانی «تگاس» به معنای «ددیک».
  • تاجیک از ریشۀ «تژی» در زبان سکایی است.
  • تاجیک هم‌ریشه است با نام مردم ایرانی «تات»[21]
  • تاجیک صفت منسوب است از واژۀ «تاج»، نام یک قبیله.
  • تاجیک صفت منسوب است از نام قبیلۀ عربی «طای».
  • تاجیک صورت دیگری از «تازیک» و «تاژیک» به معنای «عرب» است.
  • واژۀ «تاچی» یا «تائوچی» در زبان چینی به معنای ایرانی است. ترک‌ها هم از چینی‌ها این نام را گرفتند.[22]

براساس چند پژوهش خاورشناسان تاریخ تشریح واژهٔ «تاجیک» در نیمۀ اول سدۀ ۱۹ میلادی مورد توجه دانشمندان غرب قرار داشته‌است. گروهی از دانشمندان بر این باورند که «تاجیک» واژهٔ ایرانی شرقی است که شاید توسط باشندگان آسیای میانه بر عرب‌های فاتح منطقه اطلاق می‌شده‌است، ریشهٔ این واژه به طایفهٔ عربی «طای» (تازی) برمی‌گردد و این واژه از سدۀ یازدهم میلادی به بعد به مردم ایرانی مشرقی اطلاق می‌شود براساس شکل فارسی میانۀ واژهٔ تاجیک یا تازیک به معنای «عرب» نام تاجیک را نیز به عرب نسبت داده‌اند. اما این همگونی یا شباهت آوایی در ربط دادن نام این دو مردم مختلف را گروه دیگر دانشمندان با آوردن دلیل‌ها رد می‌کنند. در لغتنامهٔ انگلیسی آکسفورد تاجیک را «یک پارسی» و کسی که نه عرب و نه ترک باشد، تعریف شده‌است.

بهار در سبک‌شناسی آورده‌است: ایرانیان از قدیم به مردم اجنبی «تاچیک» یا «تاژیک» می‌گفته‌اند، چنانکه یونانیان «بربر» و اعراب «اعجمی» یا «عجم» گویند. این لفظ در زبان فارسی دری نو، «تازی» تلفظ شد و رفته‌رفته خاص اعراب گردید، ولی در توران و فرارود لهجهٔ قدیم باقی و به اجانب «تاچیک» می‌گفتند و پس از اختلاط ترکان آلتایی با فارسی‌زبانان آن سامان، لفظ «تاچیک» به همان معنی داخل زبان ترکی شد و فارسی‌زبانان را «تاجیک» خواندند و این کلمه بر فارسیان اطلاق گردید و ترک و تاجیک گفته شد.[23]

به‌هر صورت، اثبات این که واژهٔ تاجیک پیش از تسخیر آسیای میانه توسط ترکان کاربرد داشته بسیار مشکل است و این که از سدۀ پانزدهم میلادی به بعد باشندگان ایرانی منطقه خود را تاجیک می‌نامیدند، تا خودشان را ترک‌ها تمیز دهند. همچنان که شاعر میر علیشیرنوایی هم این را گفته‌است.

در ادبیات ترکی-فارسی فاتحان تیمور و بابر، واژهٔ تاجیک به منشیان و دبیران فارسی‌زبانی اطلاق می‌شده،که به زبان عربی تحصیل کرده‌اند. در دورهٔ صفوی، «تاجیک» به مدیران و نجیب‌زادگان دربار اطلاق می‌شده که به جنبش قزلباش مرتبط بودند.

به گفتۀ میرزا شکورزاده، پژوهشگر تاجیک و نویسندهٔ کتاب «تاجیکان در مسیر تاریخ»، براساس پژوهش‌ها مردم پارسی‌گوی در بسیاری از نقاط آسیای میانه، ایران و افغانستان و حتی کشمیر و کاشغر خود را «تاجیک» معرفی کرده‌اند. واژۀ «تاجیک» در ادبیات کلاسیکی فارسی زیاد کاربرد شده و کاربرد آن غالباً در برابر ترک و عرب صورت گرفته‌است:

مثلاً سعدی می‌گوید:

شاید که به پادشاه بگویند، ترک تو بریخت خون تاجیک.

و یا جامی اشاره‌ای دارد دربارهٔ علیشیر نوایی که:

او که یک ترک بود و من تاجیک، هردو داشتیم خویشی نزدیک.

و باز سعدی در جای دیگر می‌گوید که:

نگار ترک و تاجیکم کند صد خانه ویرانه، به آن چشمان تاجیکانه و مژگان ترکانه. .

موطن تاجیکان
تاجیک‌های ازبکستان
دختران تاجیکِ هرات، غرب افغانستان

تاجیکان گروه‌های عمدهٔ قومی در افغانستان در شهرهای کابل، هرات و ولایات بدخشان، پروان، پنجشیر، کاپیسا، سمنگان، سرپل، تخار،اند. در ازبکستان بیشترین جمعیت شهرهای سمرقند و بخارا را تشکیل می‌دهند و به‌شمار زیاد در ولایت‌های قشقه‌دریا و سرخان‌دریا در جنوب و در امتداد سرحدات شرقی ازبکستان با تاجیکستان و همچنین در درۀ فرغانه (در ولایت‌های فرغانه و نمنگان) زندگی می‌کنند. در گذشته تاجیک‌ها در مناطق وسیع‌تری از آسیای میانه سکنی داشتند، ولی به سبب تهاجم گستردهٔ ترکان از شمال و شرق به این منطقه جابه‌جا شدند.

امروزه تاجیکان حدود ۷۹٫۹٪ تا ۸۴٫۴٪ جمعیت تاجیکستان و بنابر منابع مختلف ۲۷٪ تا ۳۲٪ [24] یا۲۳ یا ۳۵٪ یا ۳۷٪ یا ۳۹٪ از جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. براساس آمار رسمی ازبکستان تاجیک‌ها ۵٪ جمعیت کل این کشور را شامل‌اند. اما آمارهای غیررسمی تعداد تاجیک‌های این کشور را میان ۸ تا ۱۱ میلیون (۲۵٪ تا ۳۵٪) تخمین می‌زنند.[3][4][5] استان‌های سمرقند، بخارا، سرخان‌دریا، قشقه‌دریا، نمنگان، فرغانه و سیردریا از مناطق تاجیک‌نشین ازبکستان‌اند. برخلاف آمار رسمی فارسی‌زبانان ازبکستان (تاجیک‌ها) ۳۰ تا ۴۰ درصد برآورد شده‌اند.[25][26][27][3][4][5] نمایه‌های رسمی سرشماری کشور ازبکستان شمار تاجیکان این کشور را پیرامون ۵ درصد کل جمعیت اعلام کرده‌اند و این نمایه‌ها به همین شکل بدون چون و چرا از سوی بیشتر غربیان دانشگاهی، روزنامه‌نگار و نویسندگان راهنماهای مسافرتی تکرار شده‌اند. در همین حال تاجیک‌ها در سراسر ازبکستان بر این پافشاری دارند که این نمایه بیشتر به ۲۵ تا ۳۰ درصد نزدیک است و بر این که تاجیک‌ها ۷۰ درصد باشندگان (جمعیت) سمرقند، پایتخت پیشین و دومین شهر بزرگ ازبکستان و بیش از ۹۰ درصد مردم بخارا را تشکیل می‌دهند تأکید می‌کنند. بیشتر مردم منطقۀ کوهستانی شمال خاوری تاشکند، آنسوی سد چورووک تاجیک‌اند، همچنین مردم بخش‌هایی از درۀ فرغانه، استان جیزَّخ، سرخان‌دریا و کشک‌دریا. استادان دانشگاه دولتی سمرقند کل جمعیت تاجیک ازبکستان را ۶ تا ۷ میلیون نفر (۱۸٪ تا ۲۱٪) برآورد می‌کنند. این شمار دو برابر یا بیش از دو برابر جمعیت تاجیکان در جمهوری تاجیکستان است.[28][29] پان‌ترکیسم از اواخر سدۀ نوزدهم یکی از عناصر اصلی در جعل جمهوری بخارا بود. در تمام نقاطی که ساکنانش پارسی (تاجیک) بودند مدارس به زبان ترکی جغتایی ایجاد شد و دانش آموزان تاجیک به اجبار به این مدارس می‌رفتند.[30]

براساس آخرین سرشماری اتحاد جماهیر شوروی که در سال ۱۹۸۹ انجام شد ۴٬۲۱۵٬۳۷۲ نفر از اهالی این کشور خود را تاجیک معرفی کرده‌اند. از این تعداد ۳٬۱۷۲٬۴۲۰ نفر در جمهوری تاجیکستان، ۹۳۳٬۵۶۰ نفر در ازبکستان، ۳۸٬۲۰۸ نفر در روسیه، ۳۳٬۵۱۸ نفر در قرقیزستان، ۲۵٬۵۱۴ نفر در قزاقستان، ۴٬۴۴۷ نفر در اوکراین، ۳٬۱۴۹ نفر در ترکمنستان بوده‌اند.[31]

بدخشان، تخار، کاپیسا، بلخ، جوزجان، پروان، کابل، بغلان، پنجشیر، و هرات مناطق هستند که تاجیک‌ها در آن سکنی دارند. البته تاجیک‌ها در بسیاری از ولایات افغانستان زندگی می‌کنند.

ویژگی‌های ظاهری
حماسه کوهستانی نخستین بانوی زیبای سال مسلمان انگلستان یک افغان تاجیک است.

از دیدگاه ظاهری، بیشتر تاجیکان متعلق به نژاد مدیترانه‌ای هستند که شاخه‌ای از نژاد سفید (قفقازی) محسوب می‌شود. با این که اکثر تاجیک‌ها دارای مو و چشمان تیره با پوست گندم‌گون تا سپید هستند، رنگ مو و چشمان روشن در میان آنان کمیاب نیست، به ویژه در مناطق کوهستانی مانند بدخشان. برخی از تاجیک‌های آسیای میانه دارای آمیزهٔ ترکی-مغولی هستند، در حالیکه تاجیک‌های کوهستان‌نشین مناطق دورافتاده بیشتر به باشندگانی می‌مانند که پیش از تازش و مهاجرت ترکان و مغولان می‌زیسته‌اند. همچنین اقلیت کمی از تاجیک‌های افغانستان نیز دارای آمیزهٔ ترکی و یونانی هستند. برخی پژوهش‌های ژن‌شناسی نشان داده است که اقوام ترک و تاجیکی که در امتداد جادۀ ابریشم سکونت دارند، از نگاه شجره‌شناسی زیست‌شناسی از هم چندان تفاوتی ندارند و از نگاه ژن‌شناسی، تفاوت میان این دو گروه قومی کمتر از یک درصد است.[32]

گفته می‌شود در حدود ۱۰٪ از تاجیک‌ها موی بلوند دارند، که بیشتر در ناحیۀ زرافشان و پامیر فراوانند.[33]

زبان

نوشتار اصلی: فارسی (پارسی)

زبان تاجیک‌ها فارسی است. این زبان در کشورهای افغانستان، تاجیکستان، ازبکستان، ایران و چین صحبت می‌شود. فارسی لهجه‌های محلی و منطقه‌ای دارد. مثلاً فارسی بدخشی، فارسی دوشنبه‌گی، فارسی فرغانی، فارسی سمرقندی، مشهدی، تهرانی، اصفهانی، هراتی، کابلی، پنجشیری، فارسی هزارگی و ... .

لهجهٔ هزارگی پارسی ویژهٔ مردم هزاره است که آن‌ها نظر به منطقه لهجه‌های محلی خود را دارند.

آنچه فارسی دری خوانده می‌شود، گونهٔ ادبی و رسمی فارسی است که در سراسر قلمرو فارسی تقریباً یکسان است. فارسی‌زبانی هندواروپائی از شاخهٔ هندوایرانی و زیرشاخهٔ زبان‌های ایرانی است. فارسی تاجیکی زادهٔ زبان فارسی است که همراه با دری از لهجه‌های شرقی فارسی محسوب می‌شوند.

در تاجیکستان، زبان روسی نیز در امور دولتی و تجاری به‌طور گسترده کاربرد می‌شود.

دین

اکثریت تاجیکان پیرو مذهب سنی اسلام هستند، اگر چه اقلیت‌های کوچک اسماعیلی و شیعۀ دوازده امامی نیز در دسته‌های پراکنده وجود دارند. افزون‌بر این، جوامع کوچک یهودی (مشهور به یهودیان بخارایی) از دوران باستان در شهرهای سمرقند و بخارا، و به تعداد کمتر در شهرهای هرات و کابل و جاهای دیگر زیسته‌اند. در سدۀ بیستم یهودیان تاجیک به کشورهای اسرائیل و ایالات متحده آمریکا مهاجرت می‌کنند، اگر چه بیشتر این مهاجران پیوندهای خود با زادگاهشان را حفظ کرده‌اند. با توجه به ظهور مسیونرهای (مبلغان) مسیحی در آسیای میانه از زمان فروپاشی شوروی، جمعیت تاجیکان مسیحی تقریباً وجود دارد.

تحولات اخیر

فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و جنگ‌های داخلی در افغانستان باعث احیای ملی‌گرایی تاجیکان در منطقه شده‌است. به ویژه تاجیکستان نقطهٔ کانونی این حرکت بوده. دولت تاجیکستان با آگاهی تمام کوشیده‌است تا میراث امپراتوری سامانیان، نخستین حکومت تاجیک مسلط بر منطقه را پس از حملهٔ تازیان دوباره زنده کند.

در سال‌های ۱۹۲۴ میلادی سمرقند و بخارا دو شهر عمدهٔ تاجیک‌نشین با سیاست‌های شوروی پیشین از تاجیکستان جدا گشته و به ازبکستان پیوست. دولت ازبکستان با سیاست فارسی‌ستیزی خود همچنان محدودیت‌های آموزشی و رسانه‌ای سختی ضد زبان فارسی پیاده کرده‌است.

حذف پسوند روسی از نام خانوادگی

به گفته رستم شاهمراد، وزیر دادگستری تاجیکستان، حدود ۱۹ هزار نفر از ساکنان این کشور در شش‌ماهۀ نخست سال ۲۰۱۴ میلادی نشانه (پسوند) روسی را از نام خانوادگی خود حذف کردند و در شناسنامه‌های خود، صاحب نام‌های سنتی شدند. «اُف» و «آوا» نشانه‌های زبان روسی است که در انتهای نام‌های مردانه و زنانۀ شهروندان تاجیکستان وجود دارد. امام علی رحمان رئیس‌جمهوری تاجیکستان نیز سال‌ها پیش نشانۀ روسی را از نام خانوادگی خود حذف کرد.[34]

تاجیک‌ها در چین

امیر حکومت کاشغریه که تقریباً ایالت سین کیانگ امروزی را در بر می‌گرفته تاجیکی به نام محمد یعقوب بیگ بوده‌است. تاجیکان یکی از ۵۶ قومیت رسماً شناخته شده در جمهوری خلق چین هستند. این گروه با ۴۱٬۰۲۸ نفر جمعیت (سرشماری سال ۲۰۰۰) دارند. بیشتر آن‌ها در شهرستان خودمختار تاجیک‌نشین تاش‌قُرغان در استان سین‌کیانگ زندگی می‌کنند. شهری در دروازۀ غربی چین و در کنار قله‌های مرتفع قسمت شرقی فلات پامیر که در دهۀ ۱۹۵۰ ساخته شد و بقیۀ آن‌ها هم در جنوب سین‌کیانگ پراکنده هستند.[35] برخی از پژوهش‌ها آنان را مجموعه‌ای از چندین گروه قومی ایرانی شرقی می‌پندارند که منسوب به تاجیک‌های تاجیکستان می‌باشند.

جستارهای وابسته

منابع
  1. Country Factfiles.  — Afghanistan, page 153. // Atlas. Fourth Edition. Editors: Ben Hoare, Margaret Parrish. Publisher: Jonathan Metcalf. First published in Great Britain in 2001 by Dorling Kindersley Limited. London: دورلینگ کیندرزلی، 2010, 432 pages. شابک ‎۹۷۸۱۴۰۵۳۵۰۳۹۶ "Population: 28.1 million
    Religions: Sunni Muslim 84%, Shi'a Muslim 15%, other 1%
    Ethnic Mix: Pashtun 38%, Tajik 25%, Hazara 19%, Uzbek, Turkmen, other 18%"
  2. «TAJIKISTAN». CIA. دریافت‌شده در ۲۳ فوریه ۲۰۱۹.
  3. Richard Foltz (1996). "The Tajiks of Uzbekistan". Central Asian Survey. 15 (2): 213–216. doi:10.1080/02634939608400946.
  4. Karl Cordell, "Ethnicity and Democratisation in the New Europe", Routledge, 1998. p. 201: "Consequently, the number of citizens who regard themselves as Tajiks is difficult to determine. Tajikis within and outside of the republic, Samarkand State University (SamGU) academic and international commentators suggest that there may be between six and seven million Tajiks in Uzbekistan, constituting 30% of the republic's 22 million population, rather than the official figure of 4.7%(Foltz 1996;213; Carlisle 1995:88).
  5. Lena Jonson (1976) "Tajikistan in the New Central Asia", I.B.Tauris, p. 108: "According to official Uzbek statistics there are slightly over 1 million Tajiks in Uzbekistan or about 3% of the population. The unofficial figure is over 6 million Tajiks. They are concentrated in the Sukhandarya, Samarqand and Bukhara regions."
  6. Russian 2010 Census results; see also Ethnic groups in Russia
  7. This figure only includes Tajiks from Afghanistan. The population of people from Afghanistan the United States is estimated as 80,414 (2005). United States Census Bureau. "US demographic census". Archived from the original on 12 February 2020. Retrieved 2008-01-23. Of this number, approximately 65% are Tajiks according to a group of American researchers (Barbara Robson, Juliene Lipson, دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در ایست بی، Mariam Mehdi). Robson, Barbara and Lipson, Juliene (2002) "Chapter 5(B)- The People: The Tajiks and Other Dari-Speaking Groups" بایگانی‌شده در ۲۰۱۰-۰۱-۲۷ توسط Wayback Machine The Afghans – their history and culture Cultural Orientation Resource Center, Center for Applied Linguistics, Washington, D.C. , OCLC 56081073.
  8. "Ethnic composition of the population in Kyrgyzstan 1999–2007" (PDF). Retrieved 2012-06-11.
  9. "塔吉克族". www.gov.cn. Retrieved 6 December 2016.
  10. This figure only includes Tajiks from Afghanistan. The population of people with descent from Afghanistan in Canada is 48,090 according to Canada's 2006 Census. Tajiks make up an estimated 27% of the population of Afghanistan. The Tajik population in Canada is estimated from these two figures. Ethnic origins, 2006 counts, for Canada.
  11. State statistics committee of Ukraine – National composition of population, 2001 census (Ukrainian)
  12. C.E. Bosworth, B.G. Fragner (1999). "TĀDJĪK". Encyclopaedia of Islam (CD-ROM Edition v. 1.0 ed.). Leiden, The Netherlands: Koninklijke Brill NV.
  13. «ستون معرفی اقوام». ماهنامه سراسری آبرومند. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۳۱.
  14. «پورتال گردشگری تاریخی شهرستان ورامین » قوم تاجیکهای مقیم ورامین». varnahistory.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۳۱.
  15. salehun. «قوم تاجیکهای مقیم ورامین». ورامین. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۳۱.
  16. Felmy, Sabine (1996). The voice of the nightingale: a personal account of the Wakhi culture in Hunza. کراچی: انتشارات دانشگاه آکسفورد. p. 4. ISBN 0-19-577599-6.
  17. Arlund, Pamela S. (2006). An Acoustic, Historical, And Developmental Analysis Of Sarikol Tajik Diphthongs. Ph.D Dissertation. The University of Texas at Arlington. p. 191.
  18. دانشنامۀ ایران، سرواژهٔ 'تاجیک'.
  19. لغتنامۀ دهخدا، سرواژهٔ 'دهقان'.
  20. مؤسسۀ لغت‌نامۀ دهخدا و مرکز بین‌المللی آموزش زبان‌ فارسی دانشگاه تهران
  22. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۴.
  23. سبک‌شناسی، بهار، جلد ۳، صفحۀ ۵۰، حاشیهٔ ۱
  24. Country Profile: Afghanistan". Library of Congress Country Studies on Afghanistan. August 2008. Retrieved October 10, 2010.
  25. Carlson, "Uzbekistan: Ethnic Composition and Discriminations", Harvard University, August 2003
  26. The Tajiks of Uzbekistan, Central Asian Survey (1996), 15(2), 213-216
  27. Svante E. Cornell, "Uzbekistan: A Regional Player in Eurasian Geopolitics?" بایگانی‌شده در ۵ مه ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine, European Security, vol. 20, no. 2, Summer 2000.
  28. https://www.azargoshnasp.net/recent_history/pan_turkist_philosophy/tajikanbadbakhtuzbekistan.htm
  29. http://www.iranboom.ir/ketab-khaneh/forozesh/forozesh2/3266-tajikhaye-jomhori-ozbakestan.html
  30. http://tajikam.com/index.php?option=com_content&task=view&id=68
  31. Национальный состав населения по республикам СССР 1989 года Институт демографии Национального исследовательского университета "Высшая школа экономики"
  32. دوشنبه، اسفندیار آدینه از. «پژوهش تازه ژن شناسی: ترک و تاجیک یکی هستند». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۳۱.
  33. Around the Roof of the World. Nicholas Shoumatoff, Nina Shoumatoff (2000). University of Michigan Press. p.9. ISBN 0-472-08669-3
  34. ۱۹ هزار تاجیک نشانۀ روسی را از نام خانوادگی خود حذف کردند خبرگزاری انتخاب
  35. «The Tajik ethnic minority Ëþ¼ª¿Ë×å». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ دسامبر ۲۰۱۰.
  36. Dupree, L. "Afghānistān: (iv.) ethnocgraphy". In احسان یارشاطر. دانشنامه ایرانیکا (Online Edition ed.). United States: دانشگاه کلمبیا. Retrieved December 29, 2007.
  37. This figure only includes Tajiks from Afghanistan. The population of people with descent from Afghanistan in Canada is 48,090 according to Canada's 2006 Census.. Tajiks make up an estimated 33% of the population of Afghanistan. The Tajik population in Canada is estimated form these two figures. Ethnic origins, 2006 counts, for Canada.
  38. «The Tajik ethnic minority Ëþ¼ª¿Ë×å-56¸öÃñ×å-¶«á±ÒÕÊõ». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۶ دسامبر ۲۰۱۰.
  39. This figure only includes Tajiks from Afghanistan. The population of people from Afghanistan the United States is estimated as 80,414 (2005). Of this number, 65% are estimated Tajiks. "US demographic census". Archived from the original on ۱۲ فوریه ۲۰۲۰. Retrieved 2008-01-23.. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help); Check date values in: |accessdate= (help) Robson, Barbara and Lipson, Juliene (2002) "Chapter 5(B)- The People: The Tajiks and Other Dari-Speaking Groups" بایگانی‌شده در ۴ مه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine The Afghans - their history and culture Cultural Orientation Resource Center, Center for Applied Linguistics, Washington, D.C. , OCLC 56081073.
  40. GTZ: Migration and development – Afghans in Germany بایگانی‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine: estimate for Tajiks based on total of 100,000 Afghans in Germany.
  41. UN Refugee Agency: about 50% of the total number of Afghan refugees in Iran in 2006 (920,000)
  42. There are 1,000,000 Persian-speakers native to Pakistan and 220,000 Tajik war-refugees from Afghanistan remain in Pakistan. Ethnologue.com's entry for Languages of Pakistan بایگانی‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۰۴ توسط Wayback Machine. Census of Afghans in Pakistan.
  43. "Afghanistan". اطلاعات‌نامه جهان. سیا. May 10, 2010. Retrieved 2010-05-26.
  44. "Uzbekistan". اطلاعات‌نامه جهان. سیا. May 6, 2010. Retrieved 2010-05-26.
  45. 2002 Russian census
  46. M. Longworth Dames, G. Morgenstierne, and R. Ghirshman (1999). "AFGHĀNISTĀN". Encyclopaedia of Islam (CD-ROM Edition v. 1.0 ed.). Leiden, The Netherlands: Koninklijke Brill NV.
  47. Afghan refugees in Iran and Pakistan

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.