پشتون‌ها

پشتون، پختون یا افغان (به پشتو: پښتانه) (به اردو: پٹهان) گروهی از مردمان ایرانی‌تبار[14] هستند که به زبان پشتو سخن می‌گویند و بیشتر پشتون‌ها سنی حنفی هستند. این طایفه در شمال پاکستان، اکثراً شرق و جنوب افغانستان و به‌طور پراکنده در دیگر نقاط افغانستان زندگی می‌کنند.

پشتون‌ها
پښتانه
Pax̌tānə
مردان پشتون از جنوب افغانستان
کل جمعیت
حدود ۶۰ تا۷۰ میلیون
مناطق با جمعیت چشمگیر
 پاکستان۴۲٬۵۹۰٬۳۲۰ (۲۰۲۰)[1]
 افغانستان۱۵٬۳۹۰٬۰۰۰[2]
 امارات متحده عربی۲۰٬۰۰۰ (۲۰۰۹)[3]
 ایالات متحده آمریکا۵۰٬۰۰۰ (۲۰۱۰)[4]
 ایران۵۰٬۰۰۰ (۱۹۹۳)[5]
 بریتانیا۴۰٬۰۰۰ (۲۰۰۹)[6]
 آلمان۲۰٬۰۰۰ (۲۰۱۸)[7]
 کانادا۱۵٬۰۰۰ (۲۰۱۵)[8]
 هند۵٬۰۰۰ (۲۰۱۳)[9]
 روسیه۲۰٬۰۰۰ (۲۰۲۰)[1]
 استرالیا۸٬۳۵۰ (۲۰۲۰)[10]
زبان‌ها
پشتو
فارسی و اردو به عنوان زبان دوم
دین
اکثریت:
اسلام
(سنی اکثریت، شیعه اقلیت)[11][12]
اقلیت:
قومیت‌های وابسته
سایر مردمان ایرانی‌تبار

پشتون‌ها

ریشه‌شناسی · پشتونوالی
زبان · ادبیات · فرهنگ
قبیله‌ها · پراکندگی

زبان بومی پشتون‌ها پشتو است که یکی از زبان‌های ایرانی است. زبان ایرانی یکی از شاخه‌های زبان‌های هندوایرانی است که این شاخه به نوبه خود از خانواده زبان‌های هندواروپایی هست. علاوه بر این اکثریت قریب به اتفاق پشتون‌ها در افغانستان با فارسی[15] و در شبه قاره هند با هندی-اردو به عنوان زبان دوم گپ می‌زنند. همچنین اقلیتی قابل توجه از پشتون‌ها این زبان‌ها را به عنوان زبان مادری یا زبان اصلی پذیرفته‌اند.

جمعیت پشتون‌ها حدود ۶۳ میلیون تخمین زده می‌شود؛ هرچند بخاطر نبودن سرشماری رسمی در افغانستان از سال ۱۹۷۹، این عدد مورد اختلاف است.[16]

پشتون‌ها بومی سرزمین‌های جنوب افغانستان و شمال باختری پاکستان (که به پشتونستان شناخته می‌شوند) هستند. همچنین جوامع مهم و تاریخی از پشتون‌های دیاسپورا در ایالت‌های پنجاب و سند پاکستان (بیشتر در شهرهای کراچی و لاهور) و در مناطق روهیله خند ایالت اوتار پرادش هند (در شهرهای بزرگ مانند بمبئی و دهلی) وجود دارند. اخیراً جمعیتی از پشتون‌ها در کشورهای حاشیه خلیج فارس (به خصوص در امارات) ایجاد شده‌است.[17]

پشتون‌ها به عنوان بزرگ‌ترین گروه قومی افغانستان، ۴۸ درصد از جمعیت کل کشور را تشکیل می‌دهند.[18] از زمان بنیانگذاری ملت، آنها در این کشور به عنوان گروه قومی غالب، نقش داشته‌اند. ایضاً پشتون‌ها در پاکستان به عنوان دومین گروه قومی بزرگ ۱۵ تا ۱۸ درصد از کل جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.[19][20]

پشتون‌ها ۲۶مین گروه قومی بزرگ جهان و بزرگترین جامعه قبیلوی جهان را تشکیل می‌دهند. حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ قبیله و گروه هم تبار پشتون وجود دارد.[21][22]

احمد شاه درانی (در نظر گرفته شده به عنوان مؤسس افغانستان) و عبدالغفار خان (کنشگر جنبش استقلال‌طلبی هند در زمان راج بریتانیا) دو چهره تاریخی برجسته پشتون هستند. دیگر چهره‌های قابل توجه پشتون شامل عبدالغنی خان، ملاله یوسف زی، رحمان بابا، خوشال خان، ملالی، شیر شاه سوری، شاهد آفریدی، شاهرخ خان، ایوب خان، پیر روشن، بهلول لودی، داود خان، میرویس هوتک، ذاکر حسین، مدهوبالا،[23] سلمان خان، و علاءالدین خلجی می‌شوند.

توزیع جغرافیایی
اطلاعات بیشتر: پشتونستان و خط دیورند

سرزمین سنتی

بیشتر پشتون‌ها در سرزمین مادریشان، در جنوب آمودریا (افغانستان) و بخش باختری رود سند (پاکستان) که شامل خیبر پختونخوا و بخش شمالی بلوچستان می‌شود، یافت می‌شوند. مراکز کلانشهری این سرزمین که به پشتونستان هم شناخته می‌شود، شامل جلال‌آباد، کویته، قندهار، مردان، مینگوره و پیشاور می‌شود.

شبه‌قاره هند

پشتون‌های شبه قاره هند، در خارج از سرزمین سنتی شان، توسط خودشان و سایر گروه‌های قومی شبه قاره با نام پٹهان (واژه هندوستانی پشتون) شناخته می‌شوند.[24]

پشتون‌ها قبل و هنگام راج بریتانیا در شهرهای گوناگون خاور رود سند ساکن شده‌اند. این شهرها شامل کراچی، لاهور، راولپندی، بمبئی، دهلی، کلکته، روهیلکند، جایپور و بنگلور می‌شوند. تبار ساکن شدگان به پشتون‌های افغانستان امروزی و پاکستان (هند بریتانوی پیش از ۱۹۴۷) می‌رسد. آنها در بعضی از مناطق هند گاهی، به کابلی والا شناخته می‌شوند.[25]

در هند جوامع دور از وطن پشتون قابل توجه ای وجود دارند.[9][26][27] نام روهیلکند ایالت اوتار پرادش از جوامع پشتون تبار معروف به روهیله گرفته شده‌است. همچنین هرکدام از ایالات مهاراشترا (مرکز هند) و بنگال غربی (شرق هند) دارای بیش از یک میلیون جمعیت با تبار پشتون هستند؛[28] بمبئی و کلکته مکان اصلی مهاجران پشتون افغانستان، در عصر استعمار بوده‌اند.[29] در هرکدام از شهرهای جایپور و بنگلور جمعیتی ۱۰۰ هزار نفری از پشتون‌ها وجود دارد. برادران فیروز، سنجای و اکبرخان از پشتون‌های معروف شهر بنگلور هستند که اصلیتشان به غزنی بر می‌گردد.[30] کراچی، محل بزرگترین جمعیت از پشتون‌های دور از وطن (با جمعیت تقریبی ۷ میلیون نفر) است.[31][32]

مناطق دیگر

پشتون‌های هندوستانی و پاکستانی از رابطه کشورهای متبوع خود با بریتانیا و کشورهای مشترک المنافع استفاده کرده و جوامع مدرن پشتون از دهه ۱۹۶۰ (میلادی) میلادی عمدتاً در کشورهای بریتانیا، کانادا، استرالیا و همچنین در دیگر کشورهای مشترک المنافع (و در آمریکا) پخش شدند. برخی دیگر از پشتون‌ها همچنین در جاهایی از خاورمیانه مانند خراسان ایران و شبه جزیره عربستان ساکن شده‌اند. برای مثال از سال ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۱ حدود ۳۰۰ هزار تن پشتون به کشورهای عربی خلیج فارس مهاجرت کردند که ۳۵ درصد از مهاجران پاکستانی را تشکیل می‌دهند.[33]

به دلیل جنگ‌های متعدد در افغانستان از اواخر دهه ۱۹۷۰، موج‌های گوناگون پناهجویان (پشتون‌های افغان، و همچنین تعداد قابل توجه ای از تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ازبک‌ها، ترکمن‌ها و سیک‌های افغانستانی) کشور را ترک کرده‌اند.[34]

۱٫۳ میلیون افغانستانی در پاکستان و ۱ میلیون در ایران وجود دارند. برخی دیگر نیز بواسطه پاکستان در آمریکا، بریتانیا و کشورهای اتحادیه اروپا تقاضای پناهندگی داده‌اند.[35]

زبان

پشتو زبان مادری پشتون‌ها است.[36][37][38] این زبان یکی از دو زبان ملی افغانستان است.[39][40] در پاکستان با اینکه پشتو دومین زبان پر گویش ور را تشکیل می‌دهد[41] ولی غالباً به‌طور رسمی در سیستم آموزشی نادیده گرفته می‌شود.[42][43][44][45][46][47]

زبان پشتو در طبقه زبان‌های ایرانی شرقی قرار گرفته‌است[48] و بیشتر واژگان پشتو از ریشه ایرانی شرقی است ولی با این حال، شمار قابل توجهی از آن‌ها منحصر به زبان پشتو است.[49][50] صرف افعال پشتو، در مقایسه با سایر زبانهای ایرانی پیچیده‌است.[51] بر این مبنا مکنزی می‌گوید:

اگر ساختار باستانی پشتو را با صرف بسیار ساده شده فارسی، زبان پیشرو و مدرن ایرانی مقایسه کنیم می‌بینیم که زبان پشتو در جایگاه ‘پسر عموی دوم‘ و همسایه فارسی ایستاده‌است که چیزی شبیه همان رابطه انگلیسی با ایسلندی است. — دیوید نیل مکنزی

پشتو دارای شمار زیادی گویش است اما به‌طور کلی به گروه‌های شمالی، جنوبی و مرکزی تقسیم می‌شود[52] الفنباین در این باره می‌نویسد: اختلافات گویشی پشتو اساساً در واژگان و واجگان است: صرف و نحوِ گویش‌های پشتو به استثنای گویش وانتسی، کاملاً یکنواخت هستند.[53]

اولین الفبای پشتو در قرن شانزدهم و توسط پیر روشن ساخته شد.[54] در سال ۱۹۵۸ طی نشست محققان و نویسندگان پشتون افغانستان و پاکستان در کابل، استاندارد امروزی الفبای پشتو تنظیم شد.[55][56]

فرهنگ
نوشتار اصلی: فرهنگ پشتون
رقص ختک شامل دویدن و چرخیدن است. این رقص به‌طور عمده، در منطقه پیشاور و اطراف آن اجرا می‌شود.

فرهنگ پشتون‌ها اغلب بر پشتونوالی و به‌کارگیری زبان پشتو پایه‌گذاری شده‌است. سنت‌های پیش از اسلام، به دوران شکست هخامنشیان در برابر اسکندر مقدونی در سال ۳۳۰ پیش از میلاد مسیح بر می‌گردد، که احتمالاً که در قالب رقص‌های سنتی باقی مانده‌اند در حالی که سبک‌های ادبی و موسیقی منعکس کننده تأثیر سنت ایرانی و سازهای موسیقی منطقه ایِ آمیخته با گونه‌ها و شرح هایِ محلی است. فرهنگ پشتون ترکیبی بی نظیر از آداب و رسوم بومی با تأثیراتی از جنوب و غرب آسیا است. پشتون‌ها مانند سایر مسلمانان ماه رمضان و عید فطر را جشن می‌گیرند. برخی از پشتون‌ها نوروز را هم جشن می‌گیرند.[57]

پشتونوالی
نوشتار اصلی: پشتونوالی

پَشتونوالی (به پشتو: پښتونوالی و نیز: پختونوالی) نظام و سنت رفتاری قبیله‌ای در میان پشتون‌ها است.

یکی از اصول شناخته شده تر پشتونوالی ملمستیا است که به صورت مهمان نوازی و پناه به همه مهمانانی که دنبال کمک می‌گردند تعریف می‌شود. قصاص بی عدالتی که به پشتو بدل خوانده می‌شود یک انتقام سریع را فرا می‌خواند. بسیاری از جنبه‌های پشتونوالی زندگی مشترک مسالمت آمیز را ترویج می‌دهند، مانند ننواتی که اعتراف فروتنانه به گناه برای یک گناهکار است و باید منجر به بخشش خودکار از طرف گروه ستم دیده شود. این دستورها و سایر احکام اساسی پشتونوالی همچنان توسط بسیاری از پشتون‌ها به‌خصوص در مناطق روستایی دنبال می‌شود.

یکی از نهادهای برجسته پشتون لویه جرگه (شورای بزرگ) است که از منتخب بزرگان تشکیل می‌شود.[58] بیشتر تصمیم‌ها در زندگی قبیله ای توسط اعضای جرگه گرفته می‌شود. جرگه اصلی‌ترین نهاد قدرت قبیله است که اغلب پشتون‌های مساوات خواه آن را به عنوان یک نهاد حاکمیتی قابل قبول تصدیق می‌کنند.[59]

ریشه‌شناسی واژهٔ پشتون

تاریخ‌دان معروف یونانی (هیرودتس) پکتهای ریگودی را (پاکتیوس) خوانده و اهالی منطقهٔ پکتیا تا قندهار و باشندگان دوطرف کوه‌های سلیمان را پاکتیاها نامیده‌است. از نوشتهٔ او معلوم می‌شود تا قرن چهارم پیش از میلاد مردم قندهار و پکتیا و ننگرهار و خیبر (پاکتیاها) نامیده می‌شده‌اند. بطلمیوس هم آن را پکتین نوشته‌است؛ بنابراین نام پشتو از همان پکهت – پکتویس – پکتین ساخته شده و پشتو و پختو تلفظ می‌شود. در ریگوید مذکور آمده‌است که قوم پکهت در محاربه بین ده پادشاه آریایی که به کنار دریای (راوی) بوقوع پیوسته بود شرکت کرده بودند. هیلی برانت تاریخ‌دان و پژوهشگر در زبان و فرهنگ سانسکریت: در (ریگوید) مذکور است که در اراکوشیا (قندهار) قبیله‌ای سکونت داشت که شاه (واسودیوا: دیوه در پشتو به نام نور و روشنایی و آس به منای اسب می‌باشد) فرمانروای ان بود و این قبیله تحت قیادت خلف او (سوداس: در پشتو سور به معنای سرخ و آس به منای اسب می‌باشد، دامنهٔ فتوحات را تا وادی (اندس) وسیع ساخت و کارنامه‌های جنگی (واسودیوا) به‌طور افسانه یاد می‌شد. مورخان موجودیت پکتها را در منطقه‌ای کنونی که افغانستان نامیده می‌شود. پیش از ظهور سلطنت سلیمان پیامبر در حدود ۱٬۰۰۰ سال پیش از میلاد تخمین زده‌اند (تاریخ مختصر افغان‌ها. تألیف مولوی یعقوب حسن‌خان سال ۱۳۱۲). پشتو ظاهراً از لفظ پشتون یا پختون آمده‌است که نام قبیله‌ای از نژاد آریایی است. زبان پشتو اصلاً جزء زبان‌های ایرانی است. قواعد آواشناسی نشان می‌دهد که واژهٔ پشتو شکل دیگرگون‌شده‌ای از همان واژهٔ پَرْسَوا (به معنی پارسی) است.[60][61] بطلمیوس هم آن را پکتین نوشته‌است؛ بنابراین نام پشتو از همان پکهت – پکتویس – پکتین ساخته شده و پشتو و پختو تلفظ می‌شود.

تعریف واژهٔ پشتون

شاخه‌ای از اقوام افغانستان بوده که به زبان پشتو تکلم می‌کند، دارای خصوصیات و فرهنگ مخصوص به خود بوده‌اند.

دین

اکثر پشتون‌ها مسلمان بیشتر پیرو مذهب سنی حنفی و اقلیتی کوچکی شیعهٔ دوازده امامی هستند و افزون‌بر زبان پشتو که از شاخه‌ای از زبان‌های آریایی است به زبان‌های فارسی ارموری، هندوکوهی (شامل پشتون‌های خیبر) و اقلیتی ناچیزی به اردو (در پاکستان و هند) صحبت می‌کنند.

قبیله‌های پشتون
نوشتار اصلی: قبیله‌های پشتون

پشتون‌ها (پشتو زبانان) به دوبخش و هفت شاخه تقسیم می‌گردد:

اول
  1. سربن
  2. غرغشت
  3. بیتن

این سه با هم برادر اند (طبق روایات سنتی)

دوم
  1. کرلانی
  2. اورمر
  3. متی (بی‌بی متو)

جامعهٔ پشتون یا (پشتو زبان) به دو بخش و هفت شاخه عمده و بخش‌های کوچک دیگر تقسیم گردیده‌است که به استثنای سربن، غرغشت، و بیتن بقیه از نظر شجره، عشیره، روابط خونی یا تباری هیچ پیوندی باهم نداشته و فقط زبان مشترک سبب ایجاد هویت مشترک پشتون گردیده که روی این اصل همه خود را پشتون می‌خوانند. اما در داخل نظام قبیله‌ای مسئله فرق می‌کند و آنجا نظام شجره، عشیره، روابط خونی، بزرگ و کوچک بودن، قوی و ضعیف بودن قبیله، و درجه‌بندی طبقاتی، اصالت و عدم اصالت اتنیکی به نوعی مشهود است.

افغانستان

دو طائفهٔ بزرگ از پشتون‌ها در طول دو و نیم قرن اخیر در افغانستان حکومت نمودند:

غلجایی‌ها که حکومت هوتکیان مربوط به این شاخه از پشتون‌ها بود. از میان قبایل دُرانی دو شاخهٔ سدوزایی‌ها و بارکزایی‌ها در افغانستان بعد از احمدشاه ابدالی حکومت نمودند.

بنیانگذار حکومت سدوزایی‌ها احمدخان ابدالی مشهور به احمدشاه بابا بود. او امپراتوری بزرگ ابدالی یا دُرانی را تأسیس نمود که بعد از وی فرزندش تیمور شاه ابدالی به سلطنت رسید. تیمور پایتخت را از قندهار به کابل منتقل و شورش‌های زیادی را که علیه‌اش به‌راه افتاده بود سرکوب نمود. :

بارکزای که از جمله قدیمی‌ترین اقوام بوده که تواریخ مختلف در از آن‌ها یادآوری شده و سلسله‌های پادشاهی امیر دوست محمد خان بارکزی مربوط همین قوم می‌باشد.

دیگر طایفه‌های پشتون شامل نورزی، زدران، منگل، غلزی، درانی، هوتک، اندر، کاکر، سربنی، پوپل، سوری، گدون، لودی، احمدزی، ستانکزی، محمدزی، یوسفزی، بریچی، خروطی، سواتی، سهاک، شینوار، ابدالی، غلجایی و غیره هستند که از جمله گروه‌ها و ایل‌های مهم قوم پشتون هستند.

درانی‌ها بزرگ‌ترین تیره پشتون بوده که شامل اقوام، اچکزایی پوپل زایی، نورزایی، بارکزایی و الکوزایی می‌باشد. ۱۲۳

پاکستان

طایفه‌های «وزیر» و «محسود» از مهم‌ترین طوایف مناطق غربی پاکستان هستند.[62] وزیرستان شمالی توسط طایفهٔ «وزیر» اداره می‌شود. این طایفه در وزیرستان جنوبی هم حضور دارد و یک سوم جمعیت آن را تشکیل می‌دهد. دو سوم باقی‌مانده جمعیت وزیرستان جنوبی از طایفهٔ «محسود» هستند.[63] بخش پاکستانی شامل منطقه‌ای از چترال در شمال تا سیبی در جنوب غربی می‌گردد. این منطقه در پاکستان بنام منطقه مرزی شمال غرب (صوبه سرحد شمالغرب) نامیده می‌شود. اما این منطقه همچنان مشهور به افغانیه است که این نام بیانگر روابط قومی باشندگان آن با پشتون‌های افغانستان است.

ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی
  • اتن: اتن شامل رقص گروهی مانند یک حلقه که توسط مردان و زنان به‌طور جداگانه صورت می‌گیرد.
  • لنگی یا دستار بستن بر روی سر برای مردان.

جستارهای وابسته

پانویس
  1. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/af.html
  2. http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact2008/geos/af.html
  3. "United Arab Emirates: Demography" (PDF). Encyclopædia Britannica World Data. Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 15 March 2008.
  4. 42% of 200,000 Afghan-Americans = 84,000 and 15% of 363,699 Pakistani-Americans = 54,554. Total Afghan and Pakistani Pashtuns in USA = 138,554.
  5. "Ethnologue report for Southern Pashto: Iran (1993)". SIL International. Ethnologue: Languages of the World. Retrieved 5 May 2012.
  6. Maclean, William (10 June 2009). "Support for Taliban dives among British Pashtuns". Reuters. Retrieved 6 August 2009.
  7. Relations between Afghanistan and Germany بایگانی‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine: Germany is now home to almost 90,000 people of Afghan origin. 42% of 90,000 = 37,800
  8. "Ethnic origins, 2006 counts, for Canada". 2.statcan.ca. 2006. Retrieved 17 April 2010.
  9. "Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2001". Census of India. 2001. Archived from the original on 1 February 2008. Retrieved 17 March 2008.
  10. "20680-Ancestry (full classification list) by Sex – Australia" (Microsoft Excel download). 2006 Census. Australian Bureau of Statistics. Retrieved 2 June 2008. Total responses: 25,451,383 for total count of persons: 19,855,288.
  11. Williams, Victoria; Taylor, Ken (2017). Etiquette and Taboos around the World: A Geographic Encyclopedia of Social and cultural customs. ABC CLIO. p. 231. ISBN 978-1-4408-3820-0.
  12. Nyrop, Richard F; Seekins, Donald M (1986). Afghanistan: A Country Study by United States Department of the Army. United States Department of the Army, American University. p. 105.
  13. Eusufzye, Khan Shehram (2018). "Two identities, twice the pride: The Pashtun Sikhs of Nankana Saheb". Pakistan Today. Retrieved 31 May 2020. One can sense a diminutive yet charming cultural amalgamation in certain localities within the town with the settling of around 250 Pashtun Sikh families in the city.
    Ruchi Kumar, The decline of Afghanistan's Hindu and Sikh communities, Al Jazeera, 2017-01-01, "the culture among Afghan Hindus is predominantly Pashtun"
    Beena Sarwar, Finding lost heritage, Himal, 2016-08-03, "Singh also came across many non turban-wearing followers of Guru Nanak in Pakistan, all of Pashtun origin and from the Khyber area."
    Sonia Dhami, Sikh Religious Heritage – My visit to Lehenda Punjab, Indica News, 2020-01-05, "Nankana Sahib is also home to the largest Sikh Pashtun community, many of whom have migrated from the North West Frontier Provinces, renamed Khyber-Pakhtunwa."
    Neha, Pak misusing Durand Line to facilitate terrorists, says Pashtun, Siasat Daily, 2019-09-20, "The members of the Pashtun and Afghan Sikh community living in Europe and UK have gathered in Geneva"
    Sabrina Toppa, Despite border tensions, Indian Sikhs celebrate festival in Pakistan, TRT World, 2019-04-16, "Hasanabdal is home to around 200 Sikh families that have primarily moved from Pakistan’s Khyber Pakhtunkhwa province, including Pakistan’s former tribal areas. The majority are Pashtun Sikhs who abandoned their homes and took refuge near Sikhism’s historical sites."
  14. Minahan, James B. (30 August 2012). Ethnic Groups of South Asia and the Pacific: An Encyclopedia: An Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-660-7 – via Google Books.
  15. Bodetti, Austin. "What will happen to Afghanistan's national languages?". alaraby.
  16. "Hybrid Census to Generate Spatially-disaggregated Population Estimat". United Nations world data form.
  17. "Northern Pashtun in United Arab Emirates". Joshua project.
  18. "Afghanistan - The World Factbook". www.cia.gov. Retrieved 2021-01-19.
  19. "Pakistan - The World Factbook". www.cia.gov. Retrieved 2021-01-19.
  20. Kiani, Khaleeq (28 May 2018). "CCI defers approval of census results until elections". Dawn. Retrieved 26 May 2020. On the national level, Pushto stood second with 18.24pc population reporting it as mother tongue...
  21. Romano, Amy (2003). A Historical Atlas of Afghanistan. The Rosen Publishing Group. p. 28. ISBN 0-8239-3863-8. Retrieved 17 October 2010.
  22. Syed Saleem Shahzad (20 October 2006). "Profiles of Pakistan's Seven Tribal Agencies". Retrieved 22 April 2010.
  23. "Madhubala: From Peshawar with love". Dawn.
  24. Glassé, Cyril; Smith, Huston (2003). The New Encyclopædia of Islam. Rowman Altamira. ISBN 978-0-7591-0190-6. The Pashto-speaking tribesman who live in Afghanistan, where they are one of the main ethnic groups, and in Pakistan, where they are generally called by the variant term Pathan (Hindi and Urdu).
  25. "The 'Kabuliwala' Afghans of Kolkata". BBC News.
  26. "Study of the Pathan Communities in Four States of India". Khyber.org. Archived from the original on 14 May 2008. Retrieved 30 January 2008.
  27. Ali, Arshad. "Khan Abdul Gaffar Khan's great granddaughter seeks citizenship for 'Phastoons' in India". Daily News and Analysis.
  28. "Pashtun, Pathan in India". Joshua Project.
  29. Finnigan, Christopher. ""The Kabuliwala represents a dilemma between the state and migratory history of the world" – Shah Mahmoud Hanifi". London School of Economics.
  30. "Bollywood actor Firoz Khan dies at 70". Dawn. 27 April 2009. Retrieved 6 June 2020.
  31. Obaid-Chinoy, Sharmeen (17 July 2009). "Pakistan: Karachi's Invisible Enemy City potent refuge for Taliban fighters". Frontline on PBS. Retrieved 15 March 2008.
  32. Syed Saleem Shahzad (10 January 2007). "How the Taliban keep their coffers full". Archived from the original on 1 February 2012. Retrieved 10 September 2010.
  33. Jaffrelot, Christophe (2002). Pakistan: nationalism without a nation?. Zed Books. p. 27. ISBN 1-84277-117-5. Retrieved 2010-08-22.
  34. "Afghanistan's refugees: forty years of dispossession". Amnesty.
  35. "Young Afghan refugees and asylum seekers in the UK". UN university.
  36. Claus, Peter J.; Diamond, Sarah; Ann Mills, Margaret (2003). South Asian Folklore: An Encyclopedia: Afghanistan, India, Nepal, Pakistan, Sri Lanka. Taylor & Francis. p. 447. ISBN 978-0-415-93919-5.
  37. Henderson, Michael. "The Phonology of Pashto" (PDF). Madison, Wisconsin: University of Wisconsin. Archived from the original (PDF) on 4 October 2012. Retrieved 20 August 2012.
  38. Henderson, Michael (1983). "Four Varieties of Pashto". Journal of the American Oriental Society. 103 (3): 595–8. doi:10.2307/602038. JSTOR 602038.
  39. "Pashto language". Encyclopædia Britannica. Retrieved 7 December 2010.
  40. Modarresi, Yahya: "Iran, Afghanistan and Tadjikistan, 1911–1916." In: Sociolinguistics, Vol. 3, Part. 3. Ulrich Ammon, Norbert Dittmar, Klaus J. Mattheier, Peter Trudgill (eds.). Berlin, De Gryuter: 2006. p. 1915. شابک ‎۳−۱۱−۰۱۸۴۱۸−۴
  41. Population by Mother Tongue, Population Census – Pakistan Bureau of Statistics, Government of Pakistan
  42. Daniel Hallberg (1992). Sociolinguistic Survey of Northern Pakistan (PDF). 4. Quaid-i-Azam University & Summer Institute of Linguistics. p. 36 to 37. ISBN 969-8023-14-3. Archived from the original (PDF) on 12 July 2018. Retrieved 6 October 2014.
  43. "د کرښی پرغاړه (په پاکستان کی د مورنیو ژبو حیثیت)". mashaalradio.org. Retrieved 18 July 2016.
  44. Hywel Coleman (2010). TEACHING AND LEARNING IN PAKISTAN: THE ROLE OF LANGUAGE IN EDUCATION (Report). British Council, Pakistan. http://www.britishcouncil.org/pakistan-ette-role-of-language-in-education.htm. Retrieved 24 September 2012.
  45. Mohmand, Mureeb (27 April 2014). "The decline of Pashto". The Express Tribune. ...because of the state’s patronage, Urdu is now the most widely-spoken language in Pakistan. But the preponderance of one language over all others eats upon the sphere of influence of other, smaller languages, which alienates the respective nationalities and fuels aversion towards the central leadership...If we look to our state policies regarding the promotion of Pashto and the interests of the Pakhtun political elite, it is clear that the future of the Pashto language is dark. And when the future of a language is dark, the future of the people is dark.
  46. Carter, Lynn. "Socio-Economic Profile of Kurram Agency". Planning and Development Department, Peshawar, NWFP. 1991: 82.
  47. Carter and Raza. "Socio-Economic Profile of South Waziristan Agency". Planning and Development Department, Peshawar, NWFP. 1990: 69. Sources say that this is mainly because the Pushto text books in use in the settled areas of N.W.F.P. are written in the Yusufzai dialect, which is not the dialect in use in the Agency
  48. "AFGHANISTAN vi. Paṧto". G. Morgenstierne. Encyclopaedia Iranica. Retrieved 10 October 2010. Paṧtō undoubtedly belongs to the Northeastern Iranic branch.
  49. Carol Benson; Kimmo Kosonen (13 June 2013). Language Issues in Comparative Education: Inclusive Teaching and Learning in Non-Dominant Languages and Cultures. Springer Science & Business Media. p. 64. ISBN 978-94-6209-218-1.
  50. Ehsan M Entezar (2008). Afghanistan 101: Understanding Afghan Culture. Xlibris Corporation. p. 89. ISBN 978-1-4257-9302-9.
  51. David, Anne Boyle (2014). Descriptive Grammar of Pashto and Its Dialects. De Gruyter Mouton. p. 185. ISBN 978-1-61451-303-2.
  52. Lewis, M. Paul (ed.), 2009. Language Family Trees. Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Dallas, Tex. : SIL International.
  53. Kaye, Alan S. (1997-06-30). Phonologies of Asia and Africa: (including the Caucasus). Eisenbrauns. p. 736. ISBN 978-1-57506-019-4.
  54. Siddique, Abubakar (2014). The Pashtun Question: The Unresolved Key to the Future of Pakistan and Afghanistan. Hurst. p. 28. ISBN 978-1-84904-292-5.
  55. MacKenzie, D. N. (1959). "A Standard Pashto". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 22: 231–235.
  56. MacKenzie, D. N. (1959). "A Standard Pashto". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 22 (1/3): 231–235. ISSN 0041-977X.
  57. "What is Nowruz? The Persian New Year explained". Middle east eye.
  58. "Q&A: What is a loya jirga?". BBC News. July 1, 2002. Retrieved May 11, 2010.
  59. "Q & A on Afghanistan's Loya Jirga Process". Human Rights Watch. Retrieved 10 October 2006.
  60. Comrie, Bernard (1990). The World's Major Languages. Oxford University Press. p. 549.
  61. دانشنامهٔ ایرانیکا: سرواژه AFGHANISTAN vi. Paṧto
  62. A Secret Deal on Drones, Sealed in Blood, The New York Times
  63. چالش‌های ارتش پاکستان در وزیرستان، بی‌بی‌سی فارسی

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Arachosia

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ پشتون‌ها موجود است.

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Arachosia اراخوزیا هخامنشیان

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.