ولایت بغلان

ولایت بَغلان (به معنی تابع، پس رو) از ولایت‌های شمالی کشور افغانستان است که مرکز آن شهر کوچک پل خمری می‌باشد. پهناوری ۲۱٬۱۱۲ کیلومتر مربع و جمعیت ۷۷۹٬۰۰۰ تن است.

بغلان
ولایت
ولایت بغلان
موقعیت
مختصات: ۳۶° شمالی ۶۹° شرقی
مختصات: ۳۶° شمالی ۶۹° شرقی
کشور افغانستان
مرکزپلخمری
مدیریت
 • والیمحمد اکبر بارزکزی
مساحت
 • کل۲۱۱۱۸ کیلومتر مربع (۸۲۰۰ مایل مربع)
جمعیت
 (۲۰۱۳)
 • کل۸۶۳۷۰۰
 • تراکم۴۱/کیلومتر مربع (۱۱۰/مایل مربع)
منطقه زمانیUTC+4:30
کد ایزو ۳۱۶۶AF-BGL
زبان‌های رسمیفارسی
پشتو

نام

نام بغلان از باگولانگ (معبد تصویر) گرفته شده است که در اوایل قرن دوم میلادی و در زمان سلطنت کانیشکا امپراطور کوشان، بر روی معبد سرخ‌کوتل حک شده است. راهب بودایی چینی شوان‌زانگ (Xuanzangt) در اواسط قرن هفتم میلادی از بغلان عبور نمود و از آنجا به عنوان "پادشاهی فوک یالانگ" یاد کرده است.[1]

پیشینه

آثار بدست آمده از ساحات رباطک و سرخ‌کوتل نشان میدهد که این آثار به زمان کنشکاى کبیر و کوشانی های کوچک بر میگردد. کوشانى ها در قرون ٢ الی ٥ ميلادى زيست داشتند. اين آثار قدامت تاریخی ولایت بغلان را دوهزار سال قبل از اسلام نشان میدهد که در آن زمان کوتل رباطک و سرخ کوتل مکان عبادت آتش پرستان بود.[2]

سرزمین بغلان در گذشته از آن کوشان‌ها بود و آثار باستانی فراونی از آن زمان به جا مانده‌است که یکی آنها تپه «چیم قلعه» است که باشندگان پیرامون آن عربهای فارسی‌زبان هستند.

این تپه در زمان جنگهای داخلی مورد کند و کاوی زیادی از سوی زورمندان محلی قرار گرفت و در زمان حکومت طالبان آشکارا بخشهایی از این اثر ارزشمند با بیل مکانیکی خاکبرداری و ویران شد و هدف همه پیدا کردن گنج بود و به تازگی هم کسی به نامنام میرویس مرتبط با گلبدین حکمتیار به بخشهایی دیگری از این اثر را برای یافتن گنج ویران کرده‌است.

جغرافیا

بغلان یکی از ولایات مهم صنعتی و زراعتی در شمالشرق کشور افغانستان شده است. اين ولایت که در ٢٩ درجه و ٣١ دقیقه عرض البلد شمالی و در ٥٨ درجه و ٤٨ دقیقه طول البلد شمالی قرار گرفته است ١٨٢٥ کیلومترمربع مساحت و ١٬۰١۴٬۶٣۴ نفر جمعیت دارد.

نمایی از کوه‌های ولایت بغلان

ولایت بغلان از طرف شمال شرق به ولایات پنجشیر، تخار و کندز، از غرب با ولایات سمنگان و بامیان و از جنوب به ولایت پروان قرار دارد. سالنگ شمالى در محدودۀ بغلان و سالنگ جنوبى در ولایت پروان واقع بوده که اين دو ولايت را از هم جدا نموده است.

بغلان اقلیم معتدل داشته، درتابستان گرم و در خزان و زمستان سرد م باشد. درجه حرارت در زمستان به منفی ٢٢ الی ٣٢ میرسد. ولسوالی خنجان از جمله ولسوالی های سردسیر آن بشمار میرود که در تابستان حرارت آن از مثبت ١٨ سانتی گريد بالا نمى رود. سطح متوسط بارندگی سالانه آن نیز ٢٦٩٨ ملی متر می باشد.

بغلان دارای سه منطقه کشاورزی می باشد. بغلان نو در ۴ کیلومتری جنوب جای دارد. شهر تازه مرکز استانداری است و از سال ۱۹۳۷ به گستره حکومتی شیرخان افزوده شد و مرکز حکومتی از خان آباد به این منطقه منتقل شده‌است. در سوی جنوب بغلان نو و با فاصله ۸ کیلومتری بغلان صنعتی جای دارد

بازار شهر به دو بخش تقسیم شده‌است، در مرکز و ناحیه غربی غلات و میوه و در بخش خاوری بازار تجاری، خیاطی و چاپخانه دیده می‌شود. از ولسوالی‌های مشهور ولایت بغلان می‌توان از خوست، فرنگ، گذرگاه نور و اندراب نام برد.

مردم

باشندگان این ولایت را بیشتر اقوام تاجیک، هزاره ، ازبیک، پشتون و عرب تشکیل می‌دهند اما اقلیتی از بلوچ و گوجر نیز در این ولایت زندگی می‌کنند.[3] ۸۰ درصد از مردم بغلان در روستاها زندگی می‌نمایند، درحالی‌که ۲۰ درصد آن در مناطق شهری زندگی می‌کنند.

آموزش

آموزش در بغلان از سالهای ١٣٥١ الی ١٣٦٩ فقط در سه لیسه خلاصه می شد: لیسه زراعت بغلان مرکزی، لیسه دخترانه بى بى حوا و لیسه ذکور شهر پلخمری بود که بعلاوه آن حدود ١٠ الی ١٢ مکتب ابتدائیه نیز فعالیت داشت. این مکاتب از نظر کمیت ضعیف، اما از نظزکیفیت عالی بودند چون فارغ التحصیلان آن همین اکنون در اکثر ادارات درجه اول دولت میباشند.

اکنون تعداد مکاتب به ٤٨٩ باب به شمول ١٢٢ لیسه ذکور و ٣٥ لیسه اناث مى رسد که بيش از ٣٢٠ هزار شاگرد به شمول ١٢٠ هزار دختر با يکهزار معلم تدريس ميشوند. علاوه بر مکاتب معارف یک پوهنتون و سه موسسه تربیه معلم نيز در بغلان فعالیت میکنند که یکی آن دولتی و دوموسسه آن خصوصی است. همچنان یک دارالعلوم و ١٢ مکتب خصوصی نيز فعالیت دارد.

پوهنتون بغلان در شهر پلخمری موقعيت داشته و داراى شش پوهنځى است و بيش از ٣٥٠٠ محصل به شمول دختران در آن تحصيل ميکنند. موسسه تربیه معلم دولتی در شهر پلخمری موقعيت داشته که هفت شعبه فرعی آن در ولسوالی های بغلان مرکزی،نهرین، دهنه غوری، خنجان ،خوست ،بنو ودوشی فعالیت میکند و در مجموع اضافه از ١٩٠٠ تن از طبقۀ اناث و ١٢٠٠ ذکور مصروف آموزش شيوه هاى معلمى هستند.

میزان سواد کلی ابتداییه در بغلان از ٪٢١ در ٢۰۰٥ به ٪٢۴ در ٢۰١١ افزایش یافته است. نرخ کلی ثبت نام متوسطه از ٪٢٩ در ٢۰۰٥ به ٪۶٢ در ٢۰١١ افزایش یافته است.

دانشگاه بغلان در سال ۱۳۷۱ بنیانگذاری شد که شامل دانشکده‌های ادبیات علوم اجتماعی و ساینس می‌گردید و با آمدن طالبان بسته شد و بار و بودش به یغما رفت و در ماه جدی ۱۳۸۰ دوباره پیگیری شد و در سال ۱۳۸۲ دوباره بازگشایی شد و دوباره آغاز بکار کرد اکنون دارای دو دانشکده می‌باشد در سال ۱۳۸۰ به شمار ۱۰۳۰ دانش آموز که مرد و۳۵۰ زن و دارای ۴۴ استاد که ۴۰ تن مرد و۴ تن زن هستند.

دانشکده کشاورزی تحصیلات عالی بغلان

این بازسازی به اندازه پنجاه جریب زمین در سه طبقه به شکل پخته و بنیادی به مصرف دو میلیون و دویست هزار دلار آمریکایی از بودجه انکشافی وزارت تحصیلات عالی توسط شرکت ساختمانی حریف اعمار گردیده‌است که دارای سی و دو اتاق درسی، یک سالن کنفرانس، کتابخانه، آزمایشگاه، اتاق نمایشگاه مواد کشاورزی، اتاق اداری همراه با یک مهراب مسجد می‌باشد.[4]

اقتصاد
اطلاعات بیشتر: اقتصاد افغانستان

کشاورزی

محصولات اولیه کشاورزی بغلان در سال ١٩٧۴ پنبه و چغندر بود که بهمین منظور فابریکه تولید قند صنعتی بغلان تحت نظارت جمهوری چک در دهه ١٩۴۰ آغاز به فعالیت کرده بود. از این ولایت انگور، پسته و انار عالی نیز بدست می آورند.[5]

این ولایت همچنین ابریشم تولید می کند و ذغال سنگ در دره کرکر نیز استخراج می گردد. دام های اصلی آن نیز گوسفندان قره قُل است.[6]

بر اساس سروی مشترک وزارت زراعت و اداره‌ی ملی احصاییه، بغلان با داشتن ۱۹.۷ هزار هکتار شالی‌زار و تولید ۶۳ هزار تن برنج در سال جایگاه سوم تولیدی برنج در افغانستان را داراست.[7] برنج بغلانى از لذت خاص برخوردار بوده و شهرت به سزايى در سطح کشور دارد.

محصولات ديگر آن کچالو، پیاز، جواری و نخود بوده که داراى ميوه هاى لذيذ و متنوع نيز است. خربوزه و تربوز در ولسوالی های بغلان مرکزی، دهنه غوری و دوشی کشت میگردد و سیب، ناک، آلوبالو ،گیلاس و زرد آلو نیز در اندراب که شامل ولسوالى هاى بنو، ده صلاح وپل حصار است نيز بدست می آید. محصولات زراعتی بغلان علاوه بر مصرف داخلی بغلان در سایر ولایات مانند کابل و بلخ نيز به فروش میرسد .

گردشگری

تعداد مکان های باستانی ولایت بغلان به ٢٦ عدد مى رسد که در جملۀ آنها تپه زارو، تپه صفاری، شورتپه شمرق، تپه رستم، شوربابا، زرد کمر، مسجد سفید، لالاقًدق، دشت کیله گی، قندرای ها و سرخ کوتل شامل می شوند. این مکانها در شهر پلخمری، ولسوالى های خوست، دوشی، بغلان مرکزی ودهنه غوری موقعيت دارند.[8]

صنعت

بغلان یکی از ولایات صنعتی افغانستان است و دارای فابريکه هاى متعدد توليدى می باشد که مهمترین آنان شرکت های سمنت غوری، نساجی افغان، قند بغلان سپین زر، و تأسیسات معدن ذغال سنگ، پایه سازی سیلو، تصدی کاماز و میکانیزه زراعتی می باشند که در جریان جنگ های سی سال اخیر تعدادى از آنان از جمله شرکت سپین زر، تصدی کاماز و میکانیزه زراعتی از بین رفتند، اما فابريکه نساجى افغان پلخمرى و فابريکۀ سمنت غورى هنوز هم فعاليت دارند.

  • فابریکه نساجی افغان پلخمری

این شرکت که در پلخمرى موقعيت دارد، در سال ١٣١٥ تاسیس و در سال ١٣٢١ آغاز به فعالیت نمود. در آغاز فعالیت این فابریکه ٣٥٠٠ الی ٣٧٠٠ کارگر، و ٥٥٠ پایه ماشین بافت انگليسی داشت. در سال ١٣٣١ به تعداد ٣٠٣ پایه ماشین بافت جرمنی و در سال ١٣٤٠ به تعداد ١٨٤ پایه ماشین بافت روسی به تجهیزات آت اضافه گردید و بدين ترتيب تعداد ماشینهای بافت این فابریکه به بيش از يکهزار پايه رسيد. فابریکه نساجی افغان پلخمری روز به روز انکشاف می نمود و اوح تولید آن در سال ١٣٤٢ به ٢١ ميليون متر تک ميرسيد.

اما اين فابریکه بعد از دهۀ ١٣٧٠ تدريجا روبه سقوط نهاد و در حال حاضر ٦٠ پایه ماشین بافت آن فعال بوده که دریک روز ٦٠٠ متر تک سفید تولید میکند. در مجموع تولید یکساله آن به ٦١٢٠ متر تکه می رسد و ٣٧۰ کارگر در آن مصروف کار هستند.

  • فابریکه سمنت غوری
فابریکه سمنت غوری. ١٩٣٩

این شرکت نيز در شهر پلخمری موقعيت داشته که قرار داد مرحله اول آن بین افغانستان و چکوسلواکیا در ٢٧ حمل ١٣٤٠ عقد گرديد. در مرحله اول این فابریکه در ٢٤ ساعت ظرفیت تولید ٢٠٠ تُن سمنت را داشت و در مرحله دوم کوره دوم آن آغاز به فعالیت نمود که ظرفیت تولید آن در ٢٤ ساعت به ٤٠٠ تُن سمنت افزایش یافت. در آن زمان ٤٠٠ کارگر دراین فابریکه کار ميکردند، اما بعد از سالهای ١٣٦٢ فابریکه سمنت به علت جنگ های داخلی روز به روز رو به رکود نهاد و تولید آن در ٢٤ ساعت به ٢١٠٠ تُن رسید. فابریکه سمنت غوری در سال ١٣٨٢ دوباره رشد نمود و تولید آن روزانه به ٢٠٠ الى ٤٠٠ تُن رسید. این فابریکه در سال ١٣٨٦ براى ٤٩ سال به سکتورخصوصی داده شده است.

فابریکه دوم سمنت در سال ١٢٩١ هجرى شمسى با تولید هزار تُن سمنت دریک روز با داشتن ٧٠٠ کارگر آغاز به کار نمود، اما اکنون در این فابریکه ٧٥٠ کارگر است. مجموع این دو کارخانه (کهنه و جدید) بترتیب ٢٠٠ تن و ١۰۰۰ تُن تولید دارد که در تمام کشور به فروش عرضه ميگردد.

  • فابریکه قند بغلان

این شرکت در سال ١٣١٩ در شهرک صنعتی بغلان مرکزی آغاز به فعالیت نمود. این فابریکه در طول یکسال سه الى چهار ماه در وقت حاصلات لبلبو فعالیت میکرد و در ٢٤ ساعت از ١١٠٠ الی ١٢٠٠ بسته بوره (شکر) ٩٠ کیلويی تولید داشت. بعد از کودتاى ٧ ثور سال ١٣٥٧ و بر اثر جنگ های دهۀ ١٣٧٠ از فعالیت باز ماند، اما در سال ١٣٨٧ به کمک آلمان مجدداً آغاز به کار نمود و این بار نظر به عوامل مختلف در هرسال بیش از یکماه فعالیت کرده نتوانست و تولید آن روزانه به ١٠٠ الى ٢٠۰ بسته بوره (شکد) ٩٠ کیلويی میرسيد. از سال ١٣٩۴ بدينسو دوباره فعال شده و همه ساله در ماه عقرب که حاصلاتپلبلبو می گیرند توليد بوره (شکر) فابریکه هم آغاز ميشود.

معادن

بغلان داراى هفت معدن زغال سنگ می باشد که شامل معدن کرکر، دود کش و آهن دره شهر پلخمری، دو معدن در ولسوالی تاله وبرفک، یک معدن در ولسوالی ده صلاح و یک معدن بنام چنارک در ولسوالی نهرين است. معدن کرکر در سال ١٣١٧ توسط یک چوپان کشف شد. در سال ١٣٥٠ این معادن به تصدی تبدیل شده و اوج تولید آن در سال ١٣٦٦ بود که به ١٦٥ هزار تُن ذغال می رسید. کمترین تولید آن در سال ١٣٧٠ بود که به ١٠ هزار تن ميرسيد. اکنون تولید ماهانۀ این معادن از ٢٥ تا ٣٥ تُن میرسد.

فرهنگ

تلاش های فرهنگی ولایت بغلان از سالهای ١٣٠٠ هجرى شمسى در شهر خان آباد ولایت کندز شروع شد. در آنزمان خان آباد یکی از ولسوالی های ولایت بغلان بود که برای اولین بار نشريه پانزده روزه ای را زیر نام اتحاد به نشر می رساند که اولین مدیر مسؤل آن ملانقیب الله بود. این نشریه که در چوکات اطلاعات و فرهنگ فعالیت میکرد، در سال ١٣٣٦ به مرکز شهر جدید بغلان منتقل شده و به هفته نامه تبدیل گردید. الی ١٣٦٧ در بغلان مرکزی فعاليت داشت واز آن پس به شهر پلخمری منتقل شد. اکنون مدیر مسوؤل اين هفته نامه "سید عبدالله سادات" است. در این اوخر در پهلوی نشریه اتحاد، چند نشریه دیگر مانند ماهنامه عقاب، هفته نامه ندای اسلام، هفته نامه سلسله و هفته نامه غچی نيز در بغلان فعالیت دارند.

انجمن های فرهنگی سالها است که در اين ولايت فعالیت دارند، مانند: انجمن نویسندگان بغلان، انجمن فرهنگی ادیب و کانون فرهنگی حکیم ناصر خسرو بلخی. همچنان نویسندگان خوب نیز در این ولایت پرورش یافته اند.

علاوه بر آن، کتابخانه های زیادی در اختیار جوانان قرار دارد مانند کتابخانه دانشگاه بغلان و کتابخانه ریاست اطلاعات و فرهنگ.[8]

موسیقی

موسيقی محلى از گذشته ها بدينسو در ولایت بغلان رواج دارد و هنرمندان از آلات موسيقى مانند غیچک، دنبوره، طبل و زیربغلی استفاده میکنند. در يک دهۀ اخير تعدادى از هنرمندان بغلان که از کشور های غربی آمده اند موسيقی شرقی و غربی را نیز در بین جوانان مروج ساخته اند اما موسیقی محلی نیز پرطرفدار است و هنرمند مشهور آن بنام اکبر بغلانى ياد ميشود.[8]

رسانه

برای اولین بار در سال ١٣٦٧ آمریت رادیو تلویزیون دولتی بغلان شروع به کار نمود که تمامی برنامه هاى رادیو-تلویزیون ملی افغانستان را نشر میکرد، اما در کنار آن، این تلویزیون دو ساعت برنامه های محلی مانند گزارشات مجالس فرهنگی و محافل دولتی را نيز در برنامه داشت. رسانه ها در بغلان بعد از سقوط حکومت طالبان، رشد قابل ملاحظه نموده و در حال حاضر علاوه برتلویزیون ملی، یک تلویزیون خصوصی بنام "تنویر" از ماه قوس ١٣٩١ بدينسو نيز به نشرات آغازنموده است. هشت رادیوى محلی بنام های تراجمیر، آرزوها، پیمان، ادیب، خوشی، سنا، فرحت و چُنغر نيز در این ولایت نشرات دارند.[8]

خدمات اجتماعی

بهداشت

درصد خانوارهای بغلانی که به آب پاک آشامیدنی نیاز دارند از ٪١٩ در سال ٢۰۰٥ به ٪٢٥ در سال ٢۰١١ افزایش یافته است. درصد تولد هایی که یک مادر نزد قابله ماهر مراجعه می کند از ٪٥.٥ در ٢۰۰٥ به ٪٢٢ در ٢۰١١ افزایش یافته است.[9]

زیربناء
پُل کوکچنار بالای دریای بغلان

ولایت بغلان دارای دو بند بزرگ آب است که هر دو در شهر پلخمری قرار دارد و بنام هاى بند اول و بند دوم ياد مى شود. بند اول دارای ٣ توربین بوده که هر توربین آن يک و نيم میگاوات برق توليد ميکند. این بند ظرفیت ذخیره دو میليون متر مکعب آب را دارد. بند دوم بعد از بند اول واقع است که از آب بند اول استفاده میکند. این بند دارای ٣ توربین می باشد که هر کدام ٣ میگاوات برق تولید مى نمايد. این بند ها در مجموع با تولید ١٣.٥ مگاوات برق، نیاز مردم ولایت بغلان را مرفوع ساخته و هزاران جریب زمین زراعتی بغلان را نیز آبیاری مى نمايند.[10]

تقسیمات ولایتی

این ولایت به ۱۵ وُلُسوالی (شهرستان) تقسیم شده‌است پل خمری مرکز آن می‌باشد که تقریباً ۸۸۳٬۷۹ تن جمعیت دارد. جمعیت کل ولایت بغلان به ۶۹۰٬۷۴۱ تن بالغ می‌شود ۱۰۹٬۹۵ خانواده در این ولایت وجود دارد و هر خانواده به‌طور میانگین شش عضو دارد.[11]

ولسوالی‌ها
ولسوالی‌های بغلان

نمایندگان مجلس
  • عبدالرزاق هاشمی وکیل منتخب ولایت بغلان، در پارلمان افغانستان
  • محمد عظیم محسنی وکیل منتخب ولایت بغلان، در پارلمان افغانستان
  • داکتر محمد نسیم مدبر وکیل منتخب ولایت بغلان، در مجلس نمایندگان مردم افغانستان
  • اسدالله شهباز وکیل منتخب ولایت بغلان، در پارلمان افغانستان
  • مأمور احمدزی وکیل منتخب ولایت بغلان، در پارلمان افغانستان
  • عتیق رامین وکیل منتخب ولایت بغلان، در پارلمان افغانستان
  • شکریه عیسی خیل وکیل منتخب ولایت بغلان، در پارلمان افغانستان
  • نوریه حمیدی وکیل منتخب ولایت بغلان، در مجلس نمایندگان مردم افغانستان

جستارهای وابسته

منابع
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای ولایت بغلان دارد.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ولایت بغلان موجود است.
  • عبدالحسین سعیدیان (۱۳۸۳)، شهرهای جهان، نشر علم و زندگی
  1. Xuanzang. یادداشت های مناطق غربی. برگردان به انگلیسی توسط ساموئل بیل (١٨٨۴) تحت عنوان یادداشت های بودایی دنیای غرب, لندن: ترنبر و کو, ١٨٨۴
  2. Web hosting, domain name registration and web services by 1&1 Internet
  3. Baghlan province on NPS
  4. http://www..mohe.gov.af/?p=news&nid=201
  5. Clements, Frank; Adamec, Ludwig W. (2003). "Baghlan Province". Conflict in Afghanistan: A Historical Encyclopedia. p. 38. ISBN 978-1-85109-402-8. Retrieved 18 June 2015.
  6. Christensen, Asger (1995). Aiding Afghanistan: The Background and Prospects for Reconstruction in a Fragmented Society. Copenhagen, Denmark: NIAS Books. p. 42. ISBN 9788787062442.
  7. «کاشت و حاصلات برنج در ۱۳۹۹ نسبت به ۱۳۹۸ حدود ۱۵ درصد بیش‌تر شده است». هفته نامه دهقان. ٢٩ دسامبر ٢۰٢۰. دریافت‌شده در ٢٥ آوریل ٢۰٢١.
  8. «معرفی بغلان». پژوام. دریافت‌شده در ٢٢ مه ٢۰٢١.
  9. "Baghlan Province". NATO's Civil-Military Fusion Centre (CFC). Archived from the original on 31 May 2014.
  10. معرفی بغلان، خبرگذاری پژواک. دریافت شده در ٢٢ می ٢۰٢١
  11. دفتر احصاییه مرکزی / صندوق جمعیت سازمان ملل متحد - معلومات اقتصاد اجتماعی و احصاییوی (پرونده پی‌دی‌اف بایگانی‌شده در ۳ ژوئیه ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، بازدید: نوامبر ۲۰۰۸)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.