اینانلو

اینانلو ایلی ترک‌زبان از ایلات خمسه می‌باشد که در نواحی آذربایجان و فارس و استان قزوین زندگی می‌کنند. اینانلو، آینالو یا ایناللو یکی از چند قبایل ترک اغوز بوده که طی سدهٔ یازدهم از آسیای میانه به جانب آذربایجان کوچ نمودند. از آن پس منابع از حضور چندین گروه اینانلو در مناطق ایران و آناتولی سخن گفته‌اند. محققان خاستگاه ایل اینانلو را ترکستان دانسته و قول مشهور بر این است که در زمان حکومت مغول‌ها به فارس آمده‌اند. در مورد این مطلب که اینانلوها بعد از ورود به ایران در کدام منطقه ساکن شدند نظریاتی مختلفی وجود دارد:

۱. گروهی از مورخان را نظر بر این است که اینانلوها اول در مغان آذربایجان ساکن شدند، سپس شاهان صفوی، افشار و قاجار آن‌ها را به مناطق دیگر از جمله مناطق فارس‌نشین کوچانیده‌اند. فورتسکیو و مینورسکی جزو این گروه از مورخان می‌باشند. «اینانلوهایی که در تهران، ساوه و قزوین قشلاق و خرقان ییلاق می‌کنند، توسط آقا محمدخان قاجار از دشت مغان به این نواحی کوچانیده شده‌اند.» (فورتیسکیو)(۲). «آن‌ها در مغان زندگی می‌کردند، نادرشاه آنان را برای ایجاد سد دفاعی در برابر کردهای بیلبس به ناحیهٔ خمسه کوچانیدند.»(مینورسکی)

۲. گروهی دیگر از مورخان اعتقاد دارند که اینانلوها در بدو ورود به ایران در مناطق فارس‌نشین اقامت گزیدند. بعدها در دورهٔ شاه عباس تیره‌هایی از اینانلوها وارد منطقهٔ مغان شده‌اند(فسایی) صاحب فارسنامهٔ ناصری در مورد پيشينهٔ تاريخی آنان می‌نويسد كه اصل اين اينانلو از «تركستان است كه در زمان سلاطين مغول بفارس آمده توقف نموده‌اند و در بيشتر اوقات چندين هزار نفر لشگر سواره و پياده از اين ايل در ركاب سلاطين خدمت نموده‌اند، قشلاق اين ايل يعنی جای زمستانهٔ آن‌ها بلوک حفر و داراب و فساست و ييلاق آن‌ها بلوک رامجرد و مرودشت ... و اين ايل به چندين تيره قسمت شده‌اند.

۳. در گزارش‌های گروه سوم از مورخان چنین آمده است که یک گروه از اینانلوها همزمان با ینصر پاشا از آناتولی به مغان آمده‌اند. این مورخان اعتقاد دارند که ینصر پاشا نامی به همراه اتباع خود از آسیای صغیر به ایران آمد و از شاه عباس اذن اقامت خواست؛ شاه با خرسندی تقاضای ینصر پاشا را اجابت نمود و طوایف تحت تابعیت آن را شاهسون نامید و به ینصر پاشا فرمان داد تا برای اتباع خود ییلاق قشلاق مناسبی بیابد. ینصر پاشا پس از گشت‌وگذارهای فراوان مغان و ییلاقات کوه سبلان را در ایالت اردبیل انتخاب نمود و به همراه خود که شامل ۳٬۳۰۰ چادر بودند در آنجا اقامت اختیار کرد. (راده، اگرانوویچ و مارکف).

۴. همچنین به نظر گروهی دیگر در زمانی كه امير تيمور كوره‌كن (كوره‌كن در زبان تركی يعنی داماد كه در فارسی گوركان تلفظ شده‌است. امير تيمور كوره‌كن خود از تركان-مغولان ايل «بارلاس» بود) به قصد توسعهٔ امپراطوري خود به آسيای صغير لشکر كشيد. ايل «بيگدلی» در نواحی آسيای صغير و شام (سوريه) سكونت داشت. با تسلط امير تيمور بر اين نواحي به صلاح‌ديد وی بعضی از ايلات «اُغوز» از جمله ايل: «بيگدلی، افشار، قاجار، اينانلو، تكللو، استاجلو» به همراهی امير تيمور رهسپار موطن پيشين خود يعنی تركستان شدند (سال ۸۰۰ هجری قمری) چرا كه به سبب روحيهٔ سلحشوری و جانبازی تركان و مهاجرت‌های گوناگون از جمعيت آنان در تركستان (آسيای ميانه) كاسته شده بود. در طی اين مسير به هنگام گذر از ايران، با تقاضاي خواجه علی سياهپوش (۷۹۴-۸۴۰ ه‍.ق) كه از اجداد «شاه اسماعيل صفوی» بود و در اين هنگام در «اردبيل» به ارشاد و تربيت نفوس مستعدان مشغول بود، امير تميور به ايلات: «بيگدلی» و «افشار» و ... اجازه داد كه در ايران ساكن شوند و عده‌ای از این اسرای آزاد شده به اوطان خود برگشته و بقیه نیز در اردبیل و حوالی آن در سلک مریدان شیخ صفوی ماندگار شدند. (تاریخ دشت مغان، میرنبی عزیززاده). بدين ترتيب اين گروه از ايلات ترک به تركان بومی و باستانی ايران تبدیل شدند. با مقایسه و تجزیه و تحلیل نظریات ۴ گروه مورخان فوق عقلی و منطقی به نظر می‌رسد که ورود اینانلوها از آناتولی به اردبیل به صورت تدریجی انجام گرفته یک گروه در دورهٔ خواجه علی سیاهپوش به همراه امیر تیمور به صورت اسرا وارد اردبیل شده‌اند و پس تقاضای خواجه علی سیاهپوش از امیر تیمور از اسارت آزاد و با تغییر مذهب از سنی عثمانی به شیعه غلات ساکن حوالی اردبیل شده‌اند. و گروه دیگر که خود در عثمانی دارای مذهب شیعه غلات بوده و به علت آزار و اذیت شیعیان توسط عثمانی‌ها به شاه عباس پناه آورده و با اجازه و اذن شاه عباس در ییلاق‌ها و قشلاق‌های حوالی اردبیل ساکن شده‌اند. در مناطق فارس‌نشین؛ نواحی خرقان، خمسه موطن امروزی اینانلوها می‌باشد. قشلاق این ایل یعنی جای زمستانهٔ آن‌ها بلوک حفر و داراب و فسا؛ اطراف گوی‌داغ و قلعهٔ محمد علی خان نزدیک جادهٔ قدیم تهران و قم و نواحی مجاور ساوجبلاغ و بوئین زهراست و ییلاق آن‌ها در خرقان نزدیک گمیش‌لو؛ بلوک تهران، قم و مرودشت ... و این ایل بهچندین تیره قسمت شده اند .افراد ایل اینانلو از بدو ورود به ایران در سطوح لشکری دولت‌های سلجوقیان، صفویان، افشاریان و زندیان حضور داشته‌اند. تا اینكه افراد این ایل در سال ۱۲۹۳ یا ۱۲۹۵ هجری قمری (دوران ناصرالدین شاه) به دلیل سركشی و دست‌اندازی به مناطق همجوار در دشت قره‌بلاغ (چشمه سیاه) سكنی داده شدند. ايل‌ اينالو پيوسته‌ گروهى‌ سوار تفنگدار ورزيده‌ و كاركشته‌ براي‌ جنگ‌، ستيز و تاخت‌‌وتاز آماده‌ داشت‌. اين‌ تفنگداران‌ بيشتر در خدمت‌ شاهان‌ و شاهزادگان‌ و حكومتگران‌ محلى‌ فارس‌ و يا در خدمت‌ خان‌ها و كلانتران‌ ايل‌ بودند و در حفظ منافع‌ اقتصاديی و پيشبرد هدف‌های سياسى‌ و نظامى‌ آنان‌ مى‌كوشيدند. ظل‌السلطان‌ (ص‌ ۲۰۰) در شرح‌ سفرش‌ به‌ آباده‌، آنجا كه‌ به‌ يک صد تن‌ سوار «عين‌‌آلو شاهسون‌» اشاره‌ مى‌كند، به‌ احتمال‌ زياد از ايل‌ اينالوی فارس‌ ياد مى‌كند كه‌ او را همراهى‌ مى‌كرده‌اند. در ۱۳۰۸ ه‍.ق ايل‌ اينالو به‌ نهضت‌ عشايری فارس‌ پيوست‌ و همراه‌ ايل‌های بهارلو و عرب‌ و نفر بر ضد حكومت‌ وقت‌ فارس‌ شورش‌ كرد و با نيروهای حكومت‌ محلى‌ و دولت‌ به‌ نبرد پرداخت‌ (بيات‌، ۵۳). در جنگ‌ جهانى‌ اول‌ (۱۳۳۲-۱۳۳۷ ه‍.ق/۱۹۱۴-۱۹۱۸ م.) نيز، اينالوها به‌ رغم‌ كوشش‌های خاندان‌ قوام‌ در متحد و همسو كردن‌ ايلات‌ فارس‌ با هدف‌های خود، به‌ قشقايی‌ها پيوستند، و همراه‌ بهارلوها با رهبری مصطفی قلی‌خان اینانلو و صولت‌الدوله قشقایی‌ با قوای انگليس‌ و پليس‌ جنوب‌ جنگيدند (نك: ه د، ايلات‌ خمسه‌). اکثریت در بخش کشاورزی باغداری در دشت‌های شیبکوه و قره‌بلاغ مشغول به کشاورزی هستند و بسیار پررونق می‌باشد، به‌طوری‌که دشت قره‌بلاغ حاصلخیزترین و پربارترین دشت استان فارس می‌باشد. هنگامی که شاه عباس اول ایل شاهسون را تشکیل داد قسمتی از ایل اینانلو به این ایل جدید ملحق شدند. (در شمال ایران در زمستان بین قم و تهران و در تابستان در خمسه گزیدند) این ایل به بیست و پنج تیره تقسیم می‌شود که مدت‌هاست در حوزهٔ شهرستان فسا (قره‌بلاغ)و حوزهٔ شهرستان داراب (فسارود) به حال سیار و ساکن زندگی می‌نمایند. پیش‌تر از شغل (چهاب کاری) به‌وسیلهٔ گاو و دلو مقداری کمی آب از چاه خارج ساخته و زراعت مختصری به وجود می‌آوردند، لیکن امروز با حفر چاهای عمیق و نیمه‌عمیق تمام مناطق تحت تصرف ومالکیت خود را به صورت املاکی بسیار حاصل خیز در آورده که بهترین روستاهای منطقهٔ داراب و فسا مربوط به کشاورزان ایل اینانلویی باشد. از سال ۱۶۲۰ تا ۱۸۲۰ میلادی ریس ایل اینانلو از تیرهٔ ابوالوردی بوده‌است. آخرین کلانتران شخصی بنام مهرخان فرزند عبدالرحیم‌خان که در سال ۱۸۲۰ میلادی به وسیلهٔ رحیم‌خان نامی از تیرهٔ بیات کنارگذاشته شد. (از اعقاب کلانتران ابوالوردی در اتشبارو توپخانه افسر بودند) پس از مرگ رحیم‌خان بیات پسرش معصوم‌خان کلانتر گردید. بعد از آن علی بگ نامی از تیرهٔ سرک‌لو کلانتر شد. وی برای مدت کوتاهی کلانتر بود؛ بعد از وی عباسقلی‌خان نوهٔ رحیم‌خان بیات کلانتر شد؛ بعد از عباسقلی‌خان در سال ۱۸۷۶ میلادی باقرخان از تیرۀ بلاغی کلانتر شد و بعد از ایشان قبادخان فرزندش کلانتر شد و بعد از قبادخان پسرش، صیادخان کلانتر ایل اینانلو شد. در دوران سلطنت رضاخان میرپنج شخصی بنام ابوالقاسم خان ارجمند عنوان کلانتری اینانلو را بدست گرفت. بعد از فوت ایشان فرزندش مختارخان ارجمند به این سمت رسیدتا سال ۱۳۴۳ خورشیدی عنوان کلانتری ایل اینانلو پایان پذیرفت. طوایف ایل بزرگ اینانلو عبارت‌اند از:

طوایف ایل اینانلو ساكن در آذربایجان شرقی، اردبیل و مغان شامل پیرایواتلو، كلاش، كور عباسلو، یورتچی، دورسون خوجالو، گیگلو، دلیكانلو و طوایف پتارلو، قوزادلو، دمیرچی و طوایف و تیره‌های مناطق مرند جین ووران‌، جان محمدی، حاجی میرلو، حاجی بالا جالو، عیسی خواجه، گویجه‌لو، میسمارلو، نادرلو، ییجک، اسپرلی، آق‌باش. طوایف اینانلو ساكن در مناطق آذربایجان غربی (نقده، میاندوآب، سولدوز، بناب و .. ) شامل طایفهٔ حیدرلو، قراموسالو، آق‌باشلو می‌باشند ... . طوایف ساكن در مناطق قزوین، ساوه، بوئین‌زهرا، ساوجبلاغ، سكزآباد، رباط‌كریم، شهریار، اشتهارد، زرند، همدان، زنجان و دیگر مناطق استان تهران و البرز عبارتند از: وزیرلو، یغمورلو، پتانلو، كوسه‌لو، چرخلو، مورشانلو، موسی‌لو، گنه‌چی، شهپلكلو و چولاخلو كه این نُه طایفه به دوققوزلو موسوم می‌باشد. و طوایف خلیفه‌لو، سیدلر، بوزلر، موسی‌لو، راحتلو، شویكلو، بابالو، دیلاقیردلو، قورلو، قهرلو، آغ‌ساقلو، ایلانلو، سكزلو یورتچی ... .

طوایف ساكن در فارس ...

ابیوردی، اسلاملو، چهارداچیریک، قورت، قورت بیگلو، قورت ایلركی، قورت رحیم شمشیری، دیندارلو، یغمورلو، ایران شاهلو. افشاراوشاقی، چایان، بیات، اصلانلو، زنگنه، بلاغی، امیرحاجی‌لو، قزلباش (غلباش)، خوبیارلو، دادبیگلو، دهولو، رئیس بیگلو، زرندقلی، سكزلو، قره قره. چیغیلو، توللی، كرایی، گوگ‌پر، محمودبیگلو، محمدعلی بیگلو، ایل خاص، سوروكلو، الواكلو، قرایی، نوواكی و طایفهٔ شاهسون ساكن در مناطق نیریز و استهبان كه از طایفهٔ بزرگ گوگ‌پر یا ایران شاهی‌لو می‌باشند.

ایل شاهسون اینانلو به دو شعبخ بزرگ ینگی‌جک و گوگ‌پر تقسیم می‌شود. كه طوایف آن عبارتند از: راحتلو، شولک‌لو، قره.چارلو، قونقورلو، آغ‌ساچلو، شاه‌ورنلو و جارچیلو كه در نواحی قم و ساوه اسكان دارند.

اینانلوهای ساكن محال فریدن اصفهان ...

طایفهٔ سوندوكلو و طایفه تخماقلو، بخشی از طایفهٔ بزرگ ینگی‌جک که در روستای اینانلوجه ساکن هستند. طايفه يبلو كه در كنجه و خمسلو ساكن هستند و از طوايف اينانلو فارس هستند. طوایف ساكن در مناطق خوزستان و چهار محال و بختیاری ۱ طایفهٔ بزرگ قورت ایلركی. چهارمحال بختیاری بوده‌است كه ساكن شهرهای هفتگل رامهرمز. آغاجاری بهبهان و بخشی از طوایف سكزلو و اصلان‌لو هم‌جوار طایفهٔ بزرگ قورت ایلركی هستند. و طایفهٔ كرایی كه در روستایی به نام كرایی سكونت دارند. و بخشی از طایفهٔ ابیوردی در شهر بلداجی. جونقان و شهرستان بروجن در چهار محال بختیاری اسكان یافته‌اند.