دشمن‌زیاری

دشمن زیاری یکی از ایلات اصیل قوم لر می‌باشد. اکثریت ایل دشمن زیاری ساکن فارس و کهگیلویه و بویر احمد هستند.

طوایف این ایل متشکل از طایفه‌های الیاسی، گشتاسبی، شیخعالی، سلطانعلی (سلطلی)، بویری، قلندری، نویی، شیخ جابری، سادات تابعه (سادات راک و چغل، سادات مشهدی، سادات نورالدین عباس، سادات کوشک ابول، سادات کلات)، طایفه قلی (طایفه‌ای به‌نام قُلی از نوادگان ایل دشمن زیاری که اکنون در شبانکاره در استان بوشهر سکونت دارند) و طایفه دشمن زیاری (در شهرستان ممسنی نیز طایفه‌ای به نام دشمن زیاری وجود دارد که با ایل دشمن زیاری کهگیلویه نزدیکی و قرابت دارد)[1] تشکیل شده‌است.[2][2]

اجداد دشمن‌زیاری‌ها آل‌بویه هستند. پسران بویه در زمان مرداویج به دست پادشاه زیاری‌ها، به نام خود سکه زدند و مرداویج را شکست دادند و حکومت آل‌بویه را تأسیس نمودند. نام دشمن‌زیاری به خاطر تعقیب خاندان آل‌زیار بر آنان نهاده شد. در حال حاضر مردم این ایل به زبان لری تکلم می‌کنند. این ایل از قدیم الایام در جنگ‌های کوچک و بزرگ بسیاری شرکت داشته‌اند. در متون تاریخی گفته شده که در لشکرکشی نادر شاه افشار به هندوستان، عده‌ای از جنگاوران دشمن زیاری به فرمانِ خانِ گشتاسبی در لشکر نادر شاه در جنگ کرنال حضور داشتند. همچنین شاه افشار در جنگ‌های ایران و عثمانی از سربازان دشمن زیاری بهره جسته‌اند.

اوج حاکمیت دشمن زیاری‌ها در زمان محمدزکی خان گشتاسبی بوده که مدتی سکه به نام خود ضرب کرد و در نهایت به جرگه کریم خان زند پیوست. در نهایت پس از شکست زندیان و کشته شدن لطفعلی خان زند، دشمن‌زیاری‌ها توسط قاجاریان سرکوب شدند و مرکز حکومت خان دشمن زیاری (شهر دهدشت کنونی) به دست قاجاریان تسخیر و غارت شد. این وقایع باعث از هم گسیختگی و پراکندگی ایشان و کوچ برخی از طوایف این ایل به اقصی نقاط جنوب اعم از استان فارس، کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و بوشهر گشت.

جمعیت کل ایل دشمن زیاری و سادات تابعه در ایران بین ۲۰۰/۰۰۰ تا ۲۵۰/۰۰۰(دویست تا دویست و پنجاه هزار نفر) نفر برآورد شده‌است.