استان بوشهر

استان بوشهر از شمال به قسمتی از استان خوزستان و استان کهگیلویه و بویراحمد، از شرق به استان فارس، از جنوب و غرب به خلیج فارس و از جنوب شرق به قسمتی از استان هرمزگان محدود است. این استان با مساحتی حدود ۲۷٬۶۵۳ کیلومتر مربّع، جمعیّتی برابر ۱٬۱۶۳٬۴۰۰ نفر دارد. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از ۷۰۷ کیلومتر مرز دریایی[7] دارد. استان بوشهر میان ۲۷درجه و ۱۹دقیقه تا ۳۰درجه و ۱۶دقیقه عرض شمالی و ۵۰درجه و ۱دقیقه تا ۵۲درجه و ۵۹دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد.

استان بوشهر دارای ۱۰ شهرستان، ۲۷ بخش و ۲۹ دهستان و شامل ۴۰ شهر و حدود ۹۱۰ آبادی می‌باشد.

نقشه استان بوشهر به مرکزیت بندر بوشهر	شهرستان	بخش	مرکز بخش	شهر
دیلم گناوه دشتستان بوشهر تنگستان دشتی دیر جم کنگان عسلویه
	بوشهر	مرکزی	بندر بوشهر	بندر بوشهر عالی‌شهر
		خارگ	خارگ	خارگ
		چغادک	چغادک	چغادک
	تنگستان	مرکزی	اهرم	اهرم آباد
		دلوار	دلوار	دلوار
	جم	مرکزی	جم	جم بهارستان
		ریز	ریز	ریز انارستان
	دشتستان	مرکزی	برازجان	برازجان دالکی
		آب‌پخش	آب‌پخش	آب‌پخش
		ارم	تنگ ارم	تنگ ارم
		بوشکان	بوشکان	بوشکان کلمه
		سعدآباد	سعدآباد	سعدآباد وحدتیه
		شبانکاره	شبانکاره	شبانکاره
	دشتی	مرکزی	خورموج	خورموج
		شنبه و طسوج	شنبه	شنبه
		کاکی	کاکی	کاکی بادوله
	دیر	مرکزی	بندر دیر	بندر دیر بردستان دوراهک
		آبدان	آبدان	آبدان
		بردخون	بردخون	بردخون
	دیلم	مرکزی	بندر دیلم	بندر دیلم
		امام حسن	امام حسن	امام حسن
	عسلویه	مرکزی	عسلویه	عسلویه نخل تقی بیدخون
		چاه‌مبارک	چاه‌مبارک	چاه‌مبارک
	کنگان	مرکزی	بندر کنگان	بندر کنگان بنک
		سیراف	بندر سیراف	بندر سیراف
	گناوه	مرکزی	بندر گناوه	بندر گناوه
		ریگ	بندر ریگ	بندر ریگ

نقشهٔ ناهمواری‌های استان بوشهر:

  محدوده مرز خشکی استان بوشهر

  بندر بوشهر

  دریا

  جلگه‌ای

  کوهستانی

  مرتفع

استان بوشهر از دو بخش جلگه‌ای حاشیه ساحلی غربی و کوهستانی نوار شرقی منتهی‌الیه زاگرس جنوبی است.

ارتفاعات استان بوشهر که ادامهٔ زاگرس فارس می‌باشد گچ‌ترش (رشته‌کوه) نام دارد. در نواحی جنوبی ارتفاعات به دریا نزدیک می‌شوند و به ارتفاعات نوکند مشهورند. قلل درانگ - کلات بوریال مند و کجور در رشته کوه کار یا کارتنگ سواحل تنگستان قرار دارند. مهمترین کوه‌های استان شامل: کوه خورموج (با ارتفاع ۲٬۱۱۰ مرتفع‌ترین قلهٔ استان بوشهر) در شهرستان دشتی، کوه‌های گیسکان (۱٬۶۰۰ متر) و بزپر یا پشت‌پر (۱٬۴۲۰ متر) در شرق برازجان، کوه سیاه (۱٬۵۰۰ متر) در دشت پلنگ، کوه درنگ (۱٬۲۲۳ متر) در شهرستان دیر، گچور (۱٬۶۰۳ متر) و بوریال (۷۳۰ متر) در تنگستان و ارتفاعات بوشکان و پازنان است.

جلگهٔ ساحلی استان در امتداد رود دالکی و دهانهٔ رود حله دارای ۷۰ کیلومتر و در امتداد رود مند دارای ۱۲۰ کیلومتر عرض می‌باشد؛ و اغلب خاک منطقه شور و قلیایی است.

حوزهٔ آبریز استان: رود مند که افزون بر رودخانه‌های استان فارس، رودخانه‌های شور خورموج - دشت پلنگ - سنا - باغان در استان همه به آن سرازیر می‌شوند. رود حله که از به هم پیوستن رودخانهٔ دالکی و شاپور تشکیل می‌شود، هر دو به خلیج فارس می‌ریزند. رودخانه‌های اهرم - درهٔ آبداری و گپ و شور گناوه از رودخانه‌های فصلی استانند. ۹ چشمهٔ آبگرم در پهنای استان قرار دارد.

چهار ناحیهٔ طبیعی استان تحت حفاظت محیط زیست قرار دارند که شامل: منطقه حفاظت‌شده مند، منطقه حفاظت‌شده نای‌بند، منطقه حفاظت‌شده حله و پناهگاه حیات وحش کوه‌سیاه می‌باشد.

آب و هوای استان گرم و خشک و در نواحی ساحلی گرم و مرطوب است. حداکثر دمای مطلق آن ۵۲٫۵ درجهٔ سانتی‌گراد و حداقل آن ۱- درجه و دمای متوسط سالانهٔ استان ۲۵٫۷ درجه می‌باشد. میانگین بارش ۲۲۰ میلی‌متر است. هوای آن ۷ ماه گرم - ۲ ماه معتدل تا سرد و ۳ماه معتدل تا گرم می‌باشد. چهارده باد محلی در این استان شناخته شده‌است. در زمستان ۱۳۹۵، با کاهش شدید دمای هوا در سطح استان بوشهر که گفته می‌شود به دلیل حرکت رودخانهٔ اتمسفری عظیمی از رطوبت و بخار اب از سمت خلیج گینه در شرق اقیانوس اطلس به سمت ایران بوده‌است، برف شهرستان‌های جم، دشتی، تنگستان و دشتستان در استان را فرا گرفت.[8]

پوشش گیاهی استان بوشهر بسته به موقعیت جغرافیایی منطقه فرق می‌کند. در مناطق گرم و خشکی چون مناطق حفاظت‌شده مند و حله و پارک ملی نایبند درختان غالب گونه‌های بومی آکاسیا، کهور ایرانی، کنار، و گز است. در کنار رودخانه‌ها نی و لوئی نیز می‌رویند.[9] جنگل‌های حرا نیز از جمله جنگل‌های معروف استان هستند که در مقیاس جهانی واپسین محدوده پراکنش جهانی آن‌ها در کرانه‌های شمال غربی آسیا به‌شمار می‌روند. بیشترین اجتماع این جنگل‌ها در استان در خلیج نای‌بند است.[10]

استان بوشهر به دلیل قرار داشتن در کنار آب، دارای ماهیانی در فهرست زیاگان خود است که شامل ۱۷ گونه در ۹ تیره مختلف می‌شوند. بیشتر این‌گونه‌ها از تیره کپورماهیان هستند و یک گونه از آن‌ها (گربه‌ماهی‌ای با نام علمی Glyptothorax silviae) بوم‌زاد این ناحیه است. در رودخانه‌های این استان همچنین می‌توان گونه‌های اقتصادی باارزش همچون شیربت را نیز پیدا کرد.[11]

پرستوی دریایی کاکلی بزرگ از جمله پرندگان ساکن در جزیره‌های استان است.

دوزیستان و خزندگان این استان شامل ۴۲ گونه هستند که از این تعداد ۳ گونه دوزیست و باقی خزنده‌اند. دوزیستان شامل دو تیره وزغ‌های راستین (وزغ بی‌گوش و وزغ سبز) و قورباغه‌های راستین (قورباغه مانداب) می‌شوند. در میان خزندگان، دو گونه لاک‌پشت پوزه‌عقابی و سبز در آب‌های خلیج فارس زندگی می‌کنند و برای تخم‌گذاری به جزایر و کرانه‌های این استان می‌آیند.[12] چندین گونه جکو، آگاما، اسکینگ، سوسمار خاردار، و بزمجه نیز در کنار مارهایی چون مار قطیانی، قمچه مار، سرسیاه، سوسن و غیره در بوشهر یافت می‌شوند. چهار مار کبری، جعفری، گرزه مار، و افعی شاخدار از جمله مارهای سمی استان هستند.[13]

این استان به دلیل داشتن جنگل‌های حرای استان هرمزگان، میزبان تعداد بسیاری از پرندگان آب‌زی است. نوار ساحلی خلیج فارس و نیز جزیره‌های این خلیج همچنین جایگاه تخم‌گذاری و پرورش پرندگان دریایی همچون پرستوی دریایی کاکلی بزرگ، پرستوی دریایی کاکلی کوچک، و سلیم خرچنگ‌خوار هستند. مناطق کوهستانی استان بوشهر نیز که پوشش گیاهی بنه و بادام کوهی دارند گونه‌های فراوانی را در خود جای می‌دهند. از آن جمله می‌توان به سهره طلایی، سهره صورتی، گنجشک کوهی، سسک‌ها، و طرقه آبی و کوهی اشاره کرد.[14]

در مجموع ۳۱ گونه پستاندار از ۶ راسته در ۱۵ تیره گوناگون در این استان یافت می‌شوند. این‌ها شامل ۳ گونه خفاش، ۱۰ گونهٔ گوشت‌خوار (از جمله کفتار، پلنگ، گربه جنگلی و خدنگ بزرگ)، و ۵ گونه جفت‌سم می‌شوند. به تازگی همچنین موش سیاه به جنگل‌های حرا هجوم آورده و حیات بسیاری از پرندگان تخم‌گذار در آن ناحیه را تهدید کرده‌است.[15]

این استان به دلیل داشتن جنگل‌های حرای استان هرمزگان، میزبان تعداد بسیاری از پرندگان آب‌زی است.

با توجه به کشفیات باستانشناسی و مدارک مکتوب تاریخی، معلوم گردیده‌است که بخش‌های گوناگون ایران از جمله استان بوشهر سکونت‌گاه نژادها و گروه‌های گوناگونی بوده‌است. پیش از ورود و استقرار آریائیان در منطقهٔ بوشهر، نژادهای بومی در این سامان می‌زیسته‌اند و مدارکی که از عصر حجر، کاکولیتیک و برنز (مفرغ) قدیم باقی‌مانده‌است بر این قضیه گواهی می‌دهد که افزون‌بر نژاد مدیترانه‌ای، نژادهای دیگر مانند: دراویدی، سیاه‌پوست، سامی، عیلامی، سومری، نوردیک، عرب در سرزمین بوشهر سکونت داشته‌اند یا به مرور به این منطقه مهاجرت کرده‌اند؛ و فرهنگ‌های متفاوتی در آنجا با هم اختلاط یافته بوده‌است.[17]

از سال ۱۳۸۱ که تحریف نام خلیج فارس ابعاد بیشتری گرفت عده‌ای برای صیانت از نام خلیج فارس راهکارهایی دادند از جمله پیشنهاد دادند که استان بوشهر به استان خلیج فارس تغییر نام پیدا کند. اما این پیشنهادها همواره با مخالفت بعضی نمایندگان یا بعضی افراد روبه‌رو شد.[18] عده‌ای نیز پیشنهاد دادند که استان جدیدی متشکل از جزایر خلیج فارس بنام استان خلیج فارس به مرکزیت جزیرهٔ ابوموسی تشکیل شود[19] اما همهٔ این پیشنهادها تاکنون بلاتکلیف مانده‌است.[20] به هر حال ایدهٔ نام استان بوشهر به استان خلیج فارس یا دریای پارس موضوعی است که در ایران طرفدارانی دارد.[21]

زمین‌لرزهٔ شدید ۶٫۱ ریشتری ۲۰ فروردین ۱۳۹۲ در شهرستان دشتی استان بوشهر در فاصلهٔ ۱۶ کیلومتری شهر کاکی، ۲۷ کیلومتری شهر خورموج (مرکز شهرستان دشتی) و ۹۰ کیلومتری بندر بوشهر[22][23] رخ داد که کانون این زمین‌لرزه در شمال‌شرق شهر کاکی و تقریباً در همین فاصله در شمال غرب شهر شُنبه رخ بود، که شهر کوچک شُنبه و روستاهای تابع آن در بخش شنبه و طسوج بشدت تخریب شده، ۳۷ نفر تلفات جانی و ۹۰۰ نفر مصدوم (بیش از ۱۰۰ نفر بستری شده) و حدود ۳٬۱۰۰ واحد مسکونی دچار آسیب شد که ۱٬۸۰۰ واحد آسیب جدی دید.

جمعیّت و پراکندگی: استان بوشهر بر اساس سرشماری سال۱۳۹۰ بالغ بر ۱٬۰۳۲٬۹۴۹ نفر جمعیت دارد که از این مقدار، ۶۸٫۲ درصد در نقاط شهری و بقیه در نقاط روستایی سکونت داشته و کمتر از یک درصد آنان غیرساکن هستند. ساختار جنسی و سنّی: در این استان نسبت جمعیتی ۱۱۹ و تراکم جمعیت استان در سال ۱۳۹۰ برابر با ۴۵ نفر در هر کیلومتر مربع می‌باشد. نرخ رشد جمعیت از سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ برابر با ۳٫۱۱ درصد است بوشهر بالاترین میزان رشد جمعیت در ایران را داراست. این نرخ بین سال‌های ۷۰–۱۳۶۵ برابر با ۵۵٫۲ بوده‌است. بعد تفکیک خانوار ۴٫۱ بوده‌است. .[24]

ساختار جنسی و سنّی: وضع زناشویی: در مهر ماه ۱۳۶۵ ه‍.ش در بین جمعیّت ۱۰ ساله و بیشتر نقاط شهری استان بوشهر ۱٫۵۶ درصد از مردان و ۴٫۶۵ درصد از زنان، حداقل یک بار ازدواج کرده بودند. این نسبت در نقاط روستایی برای مردان ۳٬۵۶ درصد و برای زنان ۶٫۶۳ درصد بوده‌است. نسبت افراد هرگز ازدواج نکرده در جمعیت ده ساله و بیشتر در نقاط شهری، برای مردان ۹٫۴۱ درصد و برای زنان ۱٫۳۳ درصد و در نقاط روستایی، برای مردان ۳٫۴۲ درصد و برای زنان ۱٫۳۵ درصد بوده‌است.

منطقهٔ بوشهر به لحاظ موقعیت سوق‌الجیشی و وجود شرکت‌های بزرگ نفتی و اجرای طرح‌های صنعتی بزرگ مانند نیروگاه اتمی بوشهر و کشتی‌سازی، نیروی انسانی فعال استان‌های مجاور و مناطق دیگر را به خود جذب کرده‌است. در داخل منطقه نیز جابه‌جایی جمعیت افزایش یافته‌است، زیرا به علت کمبود امکانات کشاورز به‌ویژه کمبود آب و زمین‌های مورد نیاز و نبودن امکانات رفاهی و نیز پایین بودن سطح درآمد کشاورزان، مهاجرت روستاییان به شهرهای استان شدت گرفته‌است. به علت نزدیک بودن این استان به شیخ‌نشین‌های خلیج فارس، عده‌ای از اهالی منطقه، برای کار و امرار معاش به کشورهای واقع در کرانه خلیج فارس و دریای مکران مهاجرت کرده‌اند.

زبان مردم بوشهر در بیشتر مناطق فارسی است.[25] مناطق شمالی این استان با گویشی از زبان لری تکلم می‌کنند. لهجه‌ها و گویش‌ها در روستاها بیشتر از شهرها تنوع دارد. برخی از اهالی جزیرهٔ شیف و بنادر کنگان و عسلویه نیز به زبان عربی صحبت می‌کنند. فارسی در منطقهٔ بوشهر با گویش بردستانی گفت‌وگو می‌شود، هرچند زبان اچمی نیز گویشور دارد. مردم سواحل خلیج فارس و جزایر آن به گویشی صحبت می‌کنند که رگه‌هایی از گویش‌ها و زبان‌های شبانکاره‌ای، بلوچی، ترکمنی، لری و برخی واژه‌های انگلیسی، هلندی، پرتغالی، هندی و عربی را داراست ولی استخوان‌بندی و ریشهٔ آن فارسی است.

در استان بوشهر مردم شهرستان‌های جنوبی، یعنی دشتستان، تنگستان، دشتی، دیر، کنگان و جم به زبان فارسی و مردم دو شهرستان شمالی گناوه و دیلم نیز به زبان لری سخن می‌گویند.[26][27][28]

نظرسنجی سال ۱۳۸۹

طی پژوهشی که به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۸۹ انجام شد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در این استان به قرار زیر بود:

بیشتر از ۹۹٪ از مردم این استان مسلمان شیعه هستند. همچنین، در بعضی از مناطق جنوبی استان بوشهر (شهرستان کنگان و عسلویه در جنوب شرق استان و جزیرهٔ شیف) اقلیتی از اهل سنت زندگی می‌نمایند همچنین در شهرستان گناوه و جزیره شمالی بندر ریگ و خود شهر بوشهر اقلیت اهل تسنن زندگی می‌کنند، و تعداد محدودی از دیگر اقلیت‌های مذهبی نیز وجود دارد.[30]

از نظر کشاورزی درختی این استان در تولید خرما یکی از استان‌های مهم کشور می‌باشد و مهمترین مرکز کشت گوجه فرنگی خارج از فصل است. همچنین از باغ‌های محدود و کوچک مرکبات نیز به‌طور پراکنده برخوردار است. شهرستان دشتستان و تنگستان از لحاظ تولید سالانه خرما و مرکبات مقام اول و دوم را در استان کسب کرده‌اند. میزان تولید خرما در حدود هشتاد هزار تن و میزان تولید مرکبات حدود ده هزار تن است.
مهم‌ترین محصولات زراعی آن را گندم و جو آبی و دیم، تنباکو، پیاز، کنجد، سبزی، صیفی و نباتات علوفه‌ای تشکیل می‌دهد.[31]
صید ماهی و میگو یکی از مهمترین فعالیت‌های اقتصادی مردم این استان را تشکیل می‌دهد.
پرورش بز و گوسفند و گاو و شتر و طیور در استان رونق نسبی دارد.
استان بوشهر به دلیل اقلیمی یکی از مراکز مهم پرورش شتر در ایران می‌باشد و حدود ۳۰۰۰نفر شتر در آن ثبت شده‌است که در اغلب نواحی آن وجود داشته و به صورت سنتی نگهداری می‌شود. همه شترهای استان بوشهر از نوع یک کوهانه هستند و چهار نژاد دشتی (ذبه)، ترکی، عربی و نژادهای آمیخته در استان وجود دارد. نژاد دشتی از مهمترین نژادهای شتر استان و از بهترین نژادهای پشمی کشور است که از پشم آن عباهایی بافته می‌شود که در داخل کشور و کشورهای حاشیه خلیج فارس از مقبولیت بالایی برخوردار است. صنعت عبابافی در استان بوشهر یکی از صنایع وابسته به شتر بوده‌است و هم‌اکنون تعداد محدودی کارگاه در روستای کردوان شهرستان دشتی به امر تولید پارچه عبا مشغولند.[32]

صنایع این استان نیز به دو بخش صنایع دستی و صنایع ماشینی تقسیم می‌شوند و مهمترین آن‌ها را صنایع کشتی و لنج‌سازی، توربافی، کوزه، سفال، گلیم و گبه و … تشکیل می‌دهد. به غیر از نیروگاه هسته‌ای، مالکیت صنایع استان عمدتاً به بخش خصوصی تعلق دارد.

بوشهر، پیش از بسیاری از شهرهای مهم ایران دارای صنایع جدیدی از قبیل یخ‌سازی و برق بوده‌است. مردم بوشهر از اولین ایرانیانی بودند که با مجله و روزنامه آشنا شدند. یکی از نخستین شهرهایی که کارخانه چاپ سنگی را وارد کرد، بوشهر بود؛ از همین رو در بوشهر روزنامه‌های زیادی همچون «مظفری»، «خلیج ایران» و «ندای جنوب» به چاپ و نشر می‌رسید.

هم‌اکنون استان بوشهر با توجه به موقعیت استراتژیک خود و داشتن منابع و صنایع مختلفی نظیر نفت و گاز، به‌ویژه میدان‌های گازی پارس جنوبی در عسلویه و کنگان و پارس شمالی در دیر، بردخون و شهرستان دشتی به عنوان بزرگ‌ترین منبع مستقل گازی در جهان و وجود پالایشگاه عظیم گاز در جم و نیز دارا بودن یکی از مهم‌ترین ترمینال‌های صادرات نفت خام جهان در جزیره خارگ و همچنین اجرای طرح‌های کلان صنعتی از قبیل نیروگاه اتمی بوشهر، کشتی‌سازی و مانند این‌ها، انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک، سیمای خود را به عنوان یکی از مناطق مهم صنعتی و اقتصادی جهان تغییر دهد.

• نیروگاه هسته‌ای بوشهر
• نیروگاه گازی بوشهر
• نیروگاه متمرکز پارس جنوبی
• نیروگاه گازی عسلویه
• نیروگاه گازی تولید برق کنگان[33]
• نیروگاه خارک
• نیروگاه سیکل ترکیبی چغادک
• نیروگاه سیکل ترکیبی بندر گناوه

استان بوشهر دارای پنج فرودگاه در شهرهای بوشهر، خارک، عسلویه، بندر امام حسن و جم می‌باشد؛ که از این میان، فرودگاه بندر بوشهر جزو سه فرودگاه قدیمی کشور می‌باشد. ارتباط شهرهای بوشهر و عسلویه با کشورهای حاشیه خلیج فارس به صورت هوایی تعریف شده‌است. هم‌اکنون کار مطالعات احداث فرودگاه جدید بوشهر آغاز شده‌است و قرار است این فرودگاه در ۲۵ کیلومتری بندر بوشهر با پنج هزار هکتار وسعت ایجاد گردد. احداث این فرودگاه در نزدیکی شهر چغادک نیاز ۱۰۰ سال آینده استان بوشهر را برطرف می‌نماید. فرودگاه جدید بوشهر به گونه‌ای جانمایی شده‌است که در مرکز شش شهر گناوه، برازجان، دلوار، خورموج، اهرم و بوشهر قرار گرفته‌است.

عمده‌ترین شبکه راه‌های زمینی استان عبارتند از:

• بوشهر ـ گناوه ـ دیلم ـ اهواز ـ تهران
• بوشهر ـ گناوه ـ دیلم ـ آبادان ـ خرمشهر
• بوشهر ـ چغادک ـ برازجان ـکازرون شیراز
• بوشهر ـ چغادک ـ خورموج ـ کنگان ـ بندر لنگه ـ بندرعباس
• جم ـ فیروزآباد ـ شیراز

به منظور تسهیل ارتباطات زمینی استان در حال حاضر پروژه‌های بزرگراه بوشهر ـ شیراز از محور چغادک _ برازجان و جاده اهرم ـ فراشبند و بزرگراه درون استان چغادک ـ عسلویه در حال انجام می‌باشد.

محور راه‌آهن شیراز-بوشهر-عسلویه هم‌اکنون در دست ساخت است.[34]
قطعه اول پروژه به طول ۳۷ کیلومتر و قطعه دوم نیز به طول ۶۱ کیلومتر با اعتباری بالغ بر ۵۱ میلیارد تومان آغاز شده‌است.[34]
این محور از ایستگاه مرودشت در شمال شیراز آغاز و پس از عبور از رحمت‌آباد، ایزدخواست، فتح‌آباد، کوار، فیروزآباد، فراشبند، کلمه، اهرم و چغادک به بوشهر منتهی می‌شود. ادامه این محور نیز از اهرم شروع و پس از خورموج و بندر کنگان به بندر عسلویه منتهی خواهد شد.[34]
به لحاظ وجود تأسیسات عظیم در پارس جنوبی و به منظور ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و توسعه فعالیت اقتصادی محور بوشهر به سمت عسلویه در اولویت قرار گرفته‌است. تأمین اعتبار این پروژه توسط وزارت راه و نفت صورت گرفته‌است. طول کل پروژه راه‌آهن شیراز - بوشهر - عسلویه ۶۴۷ کیلومتر می‌باشد.[34]

مهم‌ترین بنادر استان شامل بندر بوشهر، بندر گناوه، بندر دیلم، بندر ریگ، بندر دیر، بندر کنگان، بندر نخل تقی، بندر عسلویه می‌باشد.[35] بندر بوشهر با دارا بودن ۷ پست اسکله به طول بیش از ۱۱۷۰ متر، ظرفیت پذیرش کشتی‌های پانزده هزار تنی و تخلیه و بارگیری بیش از ۳ میلیون تن کالا در سال را دارد. این بندر دارای فضایی بالغ بر ۳۷ هزار مترمربع انبار سرپوشیده می‌باشد. اسکله مسافرتی والفجر نیز به جابه‌جایی بار و مسافر میان این استان و کشورهای حاشیه خلیج فارس می‌پردازد.

• ره‌آورد خوراکی: خرما، ارده، ماهی، میگو و مسقطی
• صنایع دستی: گبه، گلیم، نمدمالی، حصیربافی، سوزن دوزی، زنبیل و سبد، جارو، سفالگری، مشک، لنج‌سازی، قایقسازی، توربافی، تونیره بافی، و دولچه[36]

• شهر باستانی سیراف
• شهر باستانی ریشهر
• بافت شهر بوشهر
• موزه رییسعلی دلواری
• کلیسای خارک
• مسجد بردستان (دیر)
• قلعه بردستان
• قلعه نصوری
• کاخ بردک سیاه
• گور دختر
• کشتی رافائل
• خانه قاضی
• امامزاده عبدالمهیمن
• عمارت کلاه‌فرنگی بوشهر
• عمارت گلشن
• کلیسای ارامنه گریگوری
• گورستان مهاجمین انگلیسی
• قبر جنرال
• عمارت کوتی
• مدرسه سعادت
• عمارت ملک بوشهر
• کاخ سنگ سیاه
• کوشک اردشیر
• سنگ‌نبشته هخامنشی (جزیره خارک)
• دژ برازجان
• نیایشگاه مند
• کاخ بردک‌سیاه
• امامزاده شاهزاده ابراهیم
• قلعه خورموج
• امامزاده امام حسن
• قلعه عظیم منصورخان شبانکاره‌ای
• مناطق باستانی بیشهر وهزار مران
• انبارکهنه شبانکاره
• انبار خان

• سواحل خلیج فارس
• کوه پردیس جم
• آبشار زیرراه
• آبشار فاریاب پشتکوه
• مناطق تفریحی باغ شمالی هلیله
• غار چهل‌خانه

• منطقه حفاظت شده مند (زیستگاه آهو و جنگل‌های حرا، شهرستان دیر)
• منطقه حفاظت‌شده حله
• پارک ملی دریایی دیر-نخیلو
• پارک ملی نای‌بند
• پناهگاه حیات وحش خارک
• پناهگاه حیات وحش کوه‌سیاه
• اثر طبیعی ملی گنبد نمکی جاشک (دشتی)

• موزه دریا و دریانوردی خلیج فارس
• موزه رئیسعلی دلواری
• موزه مردم‌شناسی بوشهر

ایران جوان بوشهر
شاهین بوشهر
پارس جنوبی جم

در این استان ۱۰ شهرک صنعتی با مساحتی بالغ بر ۱۴۰۰ هکتار وجود دارد. وضعیت شهرک‌ها و نواحی صنعتی در سطح استان بوشهر به شکل زیر است:

• شهرک صنعتی برازجان
• شهرک صنعتی اهرم
• شهرک صنعتی دلوار
• ناحیه صنعتی بنه گز در تنگستان
• شهرک صنعتی دیلم در ناحیه صنعتی بویرات (دیلم)
• شهرک صنعتی بندر ریگ در ناحیه صنعتی عربی (دشتی)
• شهرک صنعتی خورموج، دیر، کنگان و گناوه، دلوار در ناحیه صنعتی لمبدان (دیر)

• منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس
• منطقه ویژه اقتصادی بندر بوشهر
• منطقه ویژه اقتصادی شمال استان

۲۸ مرکز آموزش عالی، مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و مؤسسات تحقیقاتی، نقش مهمی در تأمین نیروی انسانی متخصص مورد نیاز بخش‌های اقتصادی استان و مناطق همجوار ایفا می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

شماری از بیمارستان‌های استان عبارتند از:

هنرستان‌های استان بوشهر

• هنرستان نمونه آزادگان
• هنرستان حاج جاسم
• هنرستان طالقانی