ایل گورک

ایل گورک یکی از شاخه‌های بزرگ و اصلی ایل بزرگ بلیاس محسوب می‌شود. (بلباس شامل گورک - منگور -مامش - پیران- رمک - سن - هورمزیار - برادوست -اجاق و …) ایل گورک از نوادگان رسول بلباس (متوفی در سال‌های اول ۱۷۰۰ میلادی) است. ریشه ایل گَورک به شهر گَوَر یا به ترکی یووکسک‌آوا در استان حکاری ترکیه می‌رسد.

با توجه به اطلاعات موجود و نیز نقل قول از بزرگان ایل گورک نسب عشیرت گورک از حدود۳۰۰ سال پیش به احمد آغا خوشناو (احمد آغا شهرزور) می‌رسد. وی از حاکمان محلی منطقه اربیل (به زبان کردی هولیر) بوده و مالک ۴۵۰ پارچه آبادی بوده است. خوشناوه تی یا خوشناو (ْXoshnaw) به نواحی بین شهرهای کویسنجق، اربیل و حریر در کردستان عراق گفته می‌شود. احمد آغا در اثر اختلاف با عثمان پاشا حاکم عثمانی ولایت موصل و توطئه رحمان پاشا حاکم امارت بابان قرار می‌گیرد، احمد آغا ۱۱ پسر داشته که ۴ پسر خود را از دست می‌دهد و همراه با ۷ پسر دیگرش به کردستان ایران (معاصر با دوره صفویه) می‌گریزد.[1]

ایل گورک یکی از ایلات کردستان می‌باشد که در منطقه به تساهل و مدارا شهره هستند. این ایل در حال حاضر یکجانشین می‌باشد و همراه با حفظ آداب و رسوم خویش در صدد سازگاری با زندگی در عصر جدید هستند. نواحی محل سکونت این ایل در کردستان ایران گستره وسیعی از ارومیه تا منطقه سقز وبانه یعنی منطقه موکریان را شامل می‌شود. ودر کردستان عراق نیز این ایل در شهر شارباژیر سلیمانیه و اطراف هولیر سکونت دارند.. در مورد اینکه عشایر گورک از کجا و در چه زمانی به موکریان آمده‌اند روایات متعددی موجود است. اما در کل باید گفت که ایل گورک همراه با دیگر عشایر موکری همچون مامش و منگور و فیض الله بیگی و دهبکری و بیگ زاده‌های بوداق سلطان بزرگ و زرزا و بریاجی و ملکاری و پژدری و پیران و مرگه‌ای وغیره در یک دوره زمانی ۵۰ ساله به نواحی جنوب دریاچه اورمیه مهاجرت کرده‌اند. دوره زمانی مهاجرت این عشایر دوره حکومت سلسله قره قویونلو قبل از دوره صفویان بوده‌است و از نواحی بین دیار بکر و هولیر به موکریان مهاجرت کرده‌اند در مورد ایل گورک باید گفت که این ایل از منطقه گه و ه ر (استان وان) در کردستان ترکیه هم‌مرز با ارومیه به اربیل و سلیمانیه و جنوب دریاچه ارومیه مهاجرت کرده‌اند. دلیل مهاجرت هم اختلافات سیاسی و قبیله‌ای بوده‌است که ذکر مشروح آن در اینجا نمی‌گنجد. ریشه کلمه گورک از گاور به معنای نگهبان آتش است. روایت شده که بزرگان این ایل جزو موبدان و کاهنان زردشتی قبل ظهور اسلام بوده‌اند.[2]

ایل گورک در حال حاضر در نواحی زیر ساکن هستند:

شهر	کشور	گستره
وان	ترکیه	گورک
ارومیه	ایران	ناحیه ترگور Tergewwer - و بخش صومای برادوست: شامل روستاهای هورسین، جوجهی، ممکان، دوبره، حوسنی، انگمان، تلو، اورسی، آلکان، زیندشت
سلماس	ایران	بخش کوهسار، دهستان شپیران و شناتال -، روستاهای کله رش، قصریک، کروران، اسپی دره، برازی، سولینک و سلطانی
سردشت	ایران	شمال شرق و شرق شهرستان (منطقه ربط) و نیز اطراف شهر میرآباد (دهستان گورک نعلین) {پاراستان}
مهاباد	ایران	جنوب مهاباد: اطراف جاده سردشت - مهاباد {کله کاوی،کاولان،قوزلوه،یارالی،قالوه زندان،پاژبرد،کل تپه،سویناس،گرشیلان،ماژگه،جانداران}
بوکان	ایران	دهستان ایل گورک واقع در غرب بوکان
سقز	ایران	دهستان گورک در اطراف جاده بانه-سقز
اربیل	کردستان	گورک (خوشناو) منطقه خوشناوه تی Xoshnaw
سلیمانیه	کردستان	گورک (سیویل) منطقهsiwail سیوه یل

شهر	کشور	خاندان‌های گورک
وان	ترکیه	گورک
ارومیه	ایران	مرادی، کامرانی، ناصری، روشن قیاس، رستمی، تمرزاده، حقیقی - جعفری - عزیزی - آذری پور - ناصر پور- حسن پور -گورک
سلماس	ایران	گورک، عیسی زاده زیندشت
سردشت	ایران	بایزیدی(شندره،شموله) - رشیدی(سرچاوه)-عباسی(هندآباد) - پیروتی(بناویلئ) - محمدی(زمزیران،پارستان) - حمزه‌ای - اسماعیلی(کله گاوی) -قربانی زاده(کاولان) -احمدی(بناویلئ) -خضری(نستان،سیسر،گنمان) - -جهانگیری(مکلاوه)- مامندی - کاوه - سوری - ابراهیمی - زینالی - امینی - محمودی - رحمان پور - گورک میراباد -
مهاباد	ایران	-احمدی - عزیزی - محمدی- رحیمی -مجدی - قادری - قربانی زاده- حسنی- ابراهیمی-	بوکان	ایران	افتخاری - امیری - شهامت - ابراهیمی- قادری -حسنی(زیراندول،گلولان)
سقز	ایران	محمدی - خدری - جوانمردی - محمودی - عزیزی
اربیل	کردستان	گورک (خوشناو)- گورک هریر
سلیمانیه	کردستان	گورک (سیویل)

[3]

کردستان ترکیه  ترکیه:

شهرهای گه وه ر (به ترکی Yüksekova -به کردیGewerê) و باش قالا (به ترکی Başkale- به کردی Elbakê) در استان وان - روستای پاگااوغنی در شهر وان

کردستان ایران  ایران:

ارومیه: ناحیه ترگور Tergewwer - و بخش صومای برادوست: شامل روستاهای هورسین، جوجهی، ممکان، دوبره، حوسنی، انگمان، تلو، اورسی، آلکان، زیندشت.

سردشت Sardasht: شمال شرق و شرق شهرستان (منطقه ربط) و نیز اطراف شهر میرآباد (دهستان گورک نعلین) و روستاهای{پاراستان و جبرند و بناویله و زمزیران و همران و مامه زینه و غولیسان و چومل و چوالان و نلوسه}

سلماس: بخش کوهسار، دهستان شپیران و شناتال - روستای کله رش، روستاهای کله رش، قصریک، کروران، اسپی دره، برازی، سولینک و سلطانی

مهاباد: جنوب مهاباد: اطراف جاده سردشت - مهاباد و {روستاهای کله کاوی و کاولان و ماژگه و گرشیلان و کل تپه پاژبرد و قوزلوی و یارالی و زنده قول و قالوه و اوزنتاش و جانداران و سورخاو}

بوکان: دهستان ایل گورک واقع در غرب بوکان

سقز: دهستان گورک در اطراف جاده بانه-سقز

پیرانشهر: منطقه نه لین Nalen

کردستان عراق  کردستان  عراق:

سلیمانیه *منطقهsiwail سیوه یل - هولیر *منطقه خوشناوه تی Xoshnaw- گورک هریر

خاندان مرادی، خاندان کامرانی، خاندان روشن قیاس و تمرزاده و رستمی در شهر ارومیه و سلماس، خاندان مرادحسو Mirad heso و Vurgun در شهر باش قالا در استان وان (کردستان ترکیه) جزء خاندان‌های اصیل گورک هستند.[4]

• تاریخ ایل گورک - خضر مامندی (خدرئاغا مامه ندی)
• مردوخ کردستانی، شیخ محمد، تاریخ کردوکردستان، ص ۱۱۰۸.
• راهکارهای توسعه منطقه‌ای در منطقه ایل گورک(مهاباد- سردشت - بوکان -سقز - ارومیه) استان آذربایجان غربی - پژوهش دانشگاهی درس برنامه‌ریزی ناحیه‌ای - دانشگاه شهید بهشتی تهران - تدوین از محسن رشیدی گورک
• mevlut vurgun gawerek از خاندان گورک ترکیه (شهر وان).
• Gewerk Kabilenin geçmişi - mevlut vurgun gawerek 2012.