ایل زعفرانلو
ایل زعفرانلو نام یکی از ایل‌های کرد ایران و ایلی کوچ‌نشین و اخیرا یکجانشین در استان آذربایجان غربی، خراسان رضوی و مناطقی از عراق و ترکیه است. برخي از مهم‌ترين ايلات زعفرانلو عبارتند از: باچوانلو، ميلانلو، ورانلو، كاويانلو ،قهرمانلو و ... .
سکونتگاه
این ایل در شمال خاوری شاهین‌دژ و روستاهای اطراف، خراسان، و بخش هایی از ترکیه و عراق می‌نشینند. اما در زمان سلجوقیان تنها در ترکیه و عراق بسر می‌برده‌اند. گفته می‌شود که خاستگاه اصلی آنها کردستان کشور عثمانی بود و نام ایل آنها پیش از کوچ چَمُشگَزَک بود. شماری از این ایل در زمان صفویه به آذربایجان و شماری دیگر برای دفع یورش های ازبکان، به خراسان کوچ داده شدند.
خراسان
در گذشته بیشتر زعفرانلوهای خراسان کوچنده بودند و اخیرا در قوچان، درگز، کلات، فاروج، شیروان، بجنورد، چناران، مشهد و اسفراین ساکن هستند.
آذربایجان
طایفه زاخورانی در شهرستان شاهین دژ استان آذربایجان غربی و در حدود هزار خانوار در روستاهای الی بالتا، کران، قزل قیه سفلی، قزل قیه وسطی، قزل قیه علیا، میراجل، اوزن سفلی، اوزان علیا، چپو، قینرجه، باداملو در شهرستان شاهین دژ به سر می‌برند.
تیره موصولانلو که به لهجه خاص خود تکلم دارند و در روستاهای قوزلجه، قره زاغ، بوغلمش، اوتاقلو، قلعه قورینه، خانقلی، دولانقر، اوچ دره در شهرستان شاهین دژ، روستاهای آرپاچای، خضر گوران علیا (عربشاه)، جداقیه در شهرستان تکاب استان آذربایجان غربی و روستاهای گویجه قلعه ، قزل قلعه موصلانلو در شهرستان چاراویماق استان آذربایجان شرقی پراکنده شدند. این تیره از ترکیه شهر باتمن به آذربایجان و مناطق شاهین دژ ، تکاب و چاراویماق مهاجرت نموده‌اند.
ترکیه
در شهرستان چمشگزک یا نواحی مرزی میان ترکیه، سوریه و عراق و پیرامون زندگی می‌کنند. دیر زعفران در استان ماردین یکی از این نواحی می‌تواند به‌شمار رود.
عراق
در زمان عثمانیان، کردستان عثمانی در ناحیه عراق و ترکیه امروزی قرار داشت که پس از فروپاشی، کردستان عثمانی بین عراق و ترکیه تقسیم شده بود. عثمانیان گروهی از ایشان را از زاخو عراق به ایران کوچ داده‌اند.
گویش
گویش بیشتر این مردمان کرمانجی میباشد.