شاهین‌دژ

شاهین‌دژ در بخش مرکزی شهرستان شاهین‌دژ در استان آذربایجان غربی واقع است. این شهر در ۸۵ کیلومتری شمال غرب تکاب و در ۵۵ کیلومتری جنوب شرق میاندوآب و ۴۵ کیلومتری شرق بوکان قرار دارد.


شاهین‌دژ
سایین‌قالا، شاهَن‌دژ و شاهان‌دژ[1]
کشور ایران
استانآذربایجان‌ غربی
شهرستانشاهین‌دژ
بخشمرکزی
نام(های) پیشینسایین قالا افشار صایین قلعه افشار[2][3] صائین‌قلعه و صائین‌دژ
مردم
جمعیت۳۸٬۸۲۰ نفر [4]
رشد جمعیت۱/۲ درصد
جغرافیای طبیعی
ارتفاع۱٬۴۰۶ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۱۲ درج سانتیگراد
میانگین بارش سالانه۴۱۳ میلی‌متر
روزهای یخبندان سالانه۲۴۷
اطلاعات شهری
شهرداررسول منفرد[5]
ره‌آوردعسل، بادام، گردو، چغندر قند، فرش افشار، قالی، جاجیم و …[6]
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۴۴
وبگاهشهرداری شاهین‌دژ

شاهین‌دژ بین ۳۶ درجه و ۴۰ دقیقهٔ عرض شمالی و ۴۶ درجه و ۳۴ دقیقهٔ طول شرقی در ارتفاع ۱۴۰۶ متری از سطح دریا واقع شده‌است. جمعیت این شهر در سال ۱۳۸۹ برابر با ۳۸٬۸۲۰ نفر و ۹٬۹۱۶ خانوار اعلام شده‌است.[4]

تاریخچه شهر

با توجه آثار و اشیا کشف شده از طرف روستاهای شاهین دژ تمدن و سابقه تاریخی این شهر مربوط به هزاران سال قبل از تمدن مادها می‌دانند با توجه به اشیاء مکشوفه در کوه سرخ روستای عقرب لو بر اساس نقشه‌های تاریخی موجود ۹۰۰ سال از میلاد و قبل از ورود آریایی‌ها به ایران در کوهستان‌های جنوب دریاچه ارومیه که امروزه موسوم به شاهین دژ، نقده، مهاباد و اشنویه است به واسط آب رودخانه زرینه رود و سیمینه رود طوایفی به نام منایی‌ها سکونت داشته‌اند که در سراسر حوزه شهر میاندوآب به طرف سواحل دریاچه ارومیه تا خاک افشار در شاهین دژ و سواحل زرینه رود و سیمینه رود می‌توان رد پای منائی‌ها ماننایین را دید.

شاهین‌دژ در قرن هفتم قبل از میلاد آئوکانه (aukane) نامیده شده‌است و در مورد نام صایین‌قلعه طبق تواریخ در دوره ساسانیان عده زیادی از مردم جهت نیایش به آتشکده آذرگشسب واقع در تخت سلیمان در ۳۰ کیلومتری شهر فعلی شاهین دژمی رفتند که بسیاری از این افراد از بزرگان و سلاطین ساسانی بوده‌اند که از قبل از رسیدن به آتشکده در محل شاهین‌دژ قلعه ای جهت استراحت بنا نهاده ونام آن را صایین دژ نهادند.

بعد از ظهور اسلام صائین دژ، صائین قلعه نام گرفت و در دوره پهلوی شاهین دژ نام گرفت و هم‌اکنون نیز به همین نام خوانده می‌شود.[7]

نام گذاری

شاهین‌دژ (قلعهٔ عقاب) پیش از اسلام برسر راه آتشکدهٔ آذرگشنسب قرار گرفته بود و بزرگان زرتشتی پس از زیارت این مکان مقدس، در ۳۰ کیلومتری غرب آن قلعه‌ای برای استراحت خود ساخته بودند که این قلعه به تدریج بزرگ و بزرگتر شد و نهایتاً تبدیل به یک شهر کوچک گردید. شاهین به عنوان نگهبان این قلعه مورد استفاده قرار می‌گرفته و هم‌اکنون نیز در شمال این شهر صخره‌هایی معروف به لانهٔ عقاب موجود است. نام این شهر پس از اسلام به «صائین‌قلعه» و در دورهٔ پهلوی نیز به «صائین‌دژ» تغییر پیدا کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به همان نام تاریخی «شاهین‌دژ» خوانده شد.[8] منطقه افشار از دو قسمت مشخص و با دو آب و هوای متفاوت تشکیل یافت، و در منتهی‌الیه جنوب خاورای آذربایجان غربی، مابین بیجار، گروس، سقز، خمسه زنجان و سراسکند میانه واقع شد است. منطقه‌ای که مرکز آن تکاب است و معروف به یوخاری محال (محال علیا) و منطقه دیگر را که مرکز آن سایین قالا یا همان شاهین دژ فعلی است آشاقی محال (محال سفلی) می‌نامند.[9]

مردم‌شناسی

زبان ساکنین ترکی آذربایجانی و کردی[10] بوده و مردمان شهر عمدتا مسلمان شیعه و سنی می‌باشند.[11][12][13]

از دیگر زبان رایج میتوان به لکی نیز اشاره کرد . در بعضی از مناطق بین چهاردولی ها، زبان آذری به عنوان زبان اول تبدیل شده و در دیگر مناطق چهاردولی ، زبان آذری به عنوان زبان دوم تکلم می شود.از لهجه ها می توان زاخورانی ، چهاردولی ، شاقی ، موصولانی ، هشتردودی ، شاهسوم و ... را نام برد.[14]

آثار باستانی

تعداد دو تپهٔ دست‌ساز موجود در داخل شهر که در زمان حکومت مغول‌ها به منظور مقابله با حملهٔ دشمنان احداث شده اشاره کرد. در حفاری‌های صورت گرفته در سال ۱۳۸۸ بر روی یکی از این تپه‌ها (تپهٔ قپان) که به روش لایه نگاری پله‌ای انجام شد و از نقطه ثابت تا خاک بکر نزدیک به ۲۴ متر لایه نگاری شده، دوره‌های اسلامی، ساسانی، مانایی، عصر آهن، برنز۳٬۲ و۱، کالکولیتیک (عصر مس و سنگ) جدید، میانی و قدیم، و نیز عصر نئولیتیک (نوسنگی) شناسایی شد که قدیمی‌ترین لایه استقرار این محوطه مربوط به دوره نوسنگی است که قدمت آن ۸۰۰۰ سال تخمین زده می‌شود. در حفاری‌های سال ۱۳۸۵ ظروف سفالی زرین فام متعلق به قرون سوم و چهارم هجری به دست آمد که نشانگر جایگاه این محوطه به عنوان یکی از مراکز مهم ساخت سفالینه‌های زرین فام است. یکی از ظروف مکشوفه از این منطقه که در آن شاهینی در حال شکار گوزن به تصویر آمده و کتیبه‌ای به خط کوفی با مضمون آرزوی یمن و برکت برای صاحب ظرف بر روی آن حک شده[15] در سال ۸۷ به عنوان نماد دهمین گردهمایی بین‌المللی باستان‌شناسی ایران که در هرمزگان برگزار شد،انتخاب شده بود.[16]

حمام تاریخی قپان مربوط به اواخر دوره قاجار است و خیابان شهید مطهری، کوچه ۱۵ خرداد راسته قپان واقع شده‌است.

نمای آجری منحصر بفرد با تزئینات آجرکاری بسیار زیبا در خیابان امام خمینی و همجوار بانک ملی واقع شده‌است. این اثر متعلق به دوره اواخر قاجاری و هم‌زمان با حمام تاریخی قپان می‌باشد. این اثر در سال ۱۳۸۷ به ثبت ملی رسیده‌است.[17]

محله‌ها

  • قزلباش پشت بیمارستان
  • قلی‌کندی
  • قره داش
  • باکری
  • قزلناو
  • شهرک آزادگان
  • شهرک جانبازان
  • شهرک فرهنگیان
  • شهرک شهید رجایی
  • پاسداران
  • خرمده
  • کهنه کند
  • چاباها

منابع

  1. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۱ اوت ۲۰۱۲.
  2. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۳.
  3. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۳.
  4. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۱ اوت ۲۰۱۲.
  5. https://web.archive.org/web/20171029202623/http://www.sh-shahindezh.ir/DesktopModules/News/NewsView.aspx?TabID=1&Site=DouranPortal&ItemID=2035&mid=13881&wVersion=Staging&lang=fa-IR. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۷. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  6. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ آوریل ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۵.
  7. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۵.
  8. «ویژگی‌های جغرافیایی، تاریخی، سیاسی و اداری شهرستان». وبگاه فرمانداری شاهین‌دژ. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۱ آگوست ۲۰۱۲.
  9. محمدی، علی، تاریخ تکاب افشار، فصل هجدهم - وجه تسمیه تکاب و افشار صفحه ۹۳–۹۸
  10. معرفی شاهین‌دژ
  11. حمدالله زاده، منصور (۱۳۸۹سرزمین مانائی ها (شهرستان های میاندوآب شاهیندژ تکاب)، تهران: نشر بهجت
  12. «فرمانداری شاهین دژ - ترکیب جمعیتی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۱ اوت ۲۰۱۲.
  13. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۱ اکتبر ۲۰۱۸.
  14. حمدالله زاده، منصور (۱۳۸۹سرزمین مانائی ها (شهرستان های میاندوآب شاهیندژ تکاب)، تهران: نشر بهجت
  15. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۵.
  16. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۵.
  17. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۵.
  • اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی، ۱۳۸۳ خ.
  • مختصات و ارتفاع

پیوند به بیرون

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.