مریانج

مریانج از میان شهرهای مجاور همدان کمترین مهاجر را پذیرفته‌است. مردمان آن عموماً از طریق کشاورزی، دامداری، مبل سازی و صنایع چوبی و کامیون داری و… امرار معاش می‌نمایند. وجه تسمیه آن دقیقاً مشخص نیست بعضاً مبتنی بر حدس و استنباط‌های شخصی است اما اهالی به آن مرگانه و همدانی‌ها مریانه می‌گویند و در نقشه‌ها و مکاتبات اداری به صورت معرب مریانج استعمال می‌شود. دکتر اذکایی در کتاب مادستان (همدان نامه) بر این باور است که مرگانه از دو جز مرگ + آنه تشکیل شده و مرگ یا مرغ بمعنی چمن می‌باشد و در مجموع یعنی محلی که در آنجا چمن فراوان است.[1]

احتمالا کلمه مریانه یا مرگانه یک واژه اوستایی یا آرامی یا کوردی به معنای مر+کانه یا پای+چشمه نیز باشد

در باب حرف [ج] موجود در انتهای کلمه مریانه ، به نحوه کتابت و املای زبان پارسی در دوران نه چندان دوری باید اشاره نمود که کلمات پارسی در دیوان خانه ها همگی در متونی مملو از کلمات سنگین معرب شده توسط کاتبان و میرزابنویسان ایرانی نگاشته میشدند و کمتر کلمه ای ازین آسیاب کلمه شکن در امان میماند برای نمونه نام چند شهر و کلمه معرب شده را بهمراه تلفظ محلی آنان میاوریم که در همگی حرف [ج] در انتهای آنان مکتوب بوده ولی در زبان های هند و اروپایی قابل گویش آسان را ندارند :

سنندج / سنه (مرکز استان کردستان)

مریانج / مریانه (شهری در اطراف همدان)

فارسینج / پارسینه (از توابع شهرستان سنقر کلیایی)

لیلمانج / لیلمانه (از توابع شهرستان سنقر کلیایی)

دیزج ، دزج / دیزه ، دزه (بمعنای ده کوچک)

نموذج / نمونه (کلمه پارسی معرب شده)

برنامج / برنامه (کلمه پارسی معرب شده)

اگر چه در منابع تاریخی نام و نشان چندانی از مریانج به وضوح دیده نمی‌شود اما وجود شرایط مساعد زیست‌محیطی، آب فراوان، خاک‌های رسوبی حاصلخیز، وجود رودخانه و جویبارهای جاری از دامنه‌های کوهستان الوند و موقعیت جغرافیایی خاص که آنجا را در مدخل دره برفجین امامزاده کوه و مسیر راه ارتباطی هگمتانه به کنگاور قرار می‌داده همواره باعث استقرار گروه‌های یکجانشین در آن منطقه بوده‌است. وجود چند تپه باستانی و کشف اتفاقی گورهای تاریخی در حوالی مریانج نشان از قدمت آن در هزارهای پیش از میلاد دارد، امروزه در دره دوستعلی و دو خواهران چندین سنگ نگاره چوپانی دیده می‌شود که حکایت از مسکون بودن منطقه در عصر سنگ می‌نماید.

به نظر می‌رسد اولین سند مکتوبی که در آن نام و نشانی از مریانج به میان آمده مربوط به دو چکامه‌ای است که ابوالوفای همدانی ادیب و شاعر قرن سوم هجری به زبان عربی در زیبایی‌ها و مناظر خاطره انگیز و اماکن دره ماوشان سروده‌است، ابوالوفای همدانی در ابیاتی از آن چکامه به توصیف و تمجید زیبایی‌های طبیعی مریانج می‌پردازد و می‌گوید:

بسفح مرجانه المحسود و ساکنها روض اریض و ما ثم موار و شعب قروذ فیه کل مونقه و فیه للهوا اشجار و انهار

یعنی این که در دامنه مریانه که بر آرمندگانش رشک برند گلزاری نظر گیر و آب زاری هموار است و دره قروه که در آن هر چیز دلپسندی است و در ختان و جویباری فرح‌انگیز در آنجاست.

از نظر اسکلت و فرم صورت و جمجمه نیز اهالی مریانج از سایر همسایگان شهر خود کاملا متمایز میباشند بصورتی که همگی این افراد به مانند مردمان ساکن در استان کردستان دارای بینی بزرگ و کشیده میباشند و استخوان جمجمه ایشان در پشت سر کاملا تخت میباشد که در دیگر نقاط استان همدان به ندرت دیده میشود ، از نظر بافت و توده استخوانی نیز دارای شانه هایی فراخ و استخوان هایی ضخیم و متمایل با تنومند میباشند

با توجه به ویژگی های زبانشناختی و نیز فرم اسکلت و ساختار بدنی این مردمان ، به احتمال بسیار بالا مردمان مریانج قوم بازمانده از کوچ دسته جمعی مادها در دوران پایانی امپراطوری ماد و آغاز دوران طلایی هخامنشیان در ۲۵۵۰ سال پیش میباشند که از کهن شهر هکمتانه و حومه آن به اراضی فعلی کردستان کوچ نکرده و به زندگی یکجا نشینی خود در دامنه های سرسبز و پر آب الوند کوه ادامه داده اند

چگونگی سخن گفتن اهالی مریانج باز ماندهٔ و تغییر یافته پارسی پهلوی بوده و ورود واژه‌های عربی، آذری و اروپایی به اصالت آن آسیب رسانیده‌است. اما گویش مرگانه‌ای در بین فارس زبانان همدان و اطراف آن مانند دره مرادبیگ،[2] علی‌آباد، ینگجه، سولان، برفین، حصار، دیزج و… منحصر می‌باشد و از این حیث نسبت به آن‌ها دارای استقلال است.

در مریانج هنوز بسیاری از واژه‌ها به صورت قدیمی خود استعمال می‌شوند. مانند به کار بردن فتحه (اَ کشیده) در مورد کلماتی که به «های» ملفوظ و غیر ملفوظ ختم می‌شوند و همچنین حذف علامت مفعولی «را» و قرار دادن واکه «دَ» به جای آن از ویژگی‌های بارز گویش مرگانه‌ای می‌باشد؛ و در مورد جملاتی که دارای حرف ربط «هم» بوده نیز به همان صورت عمل می‌شود. مانند:

• خانهَ دَ ساختم خستهَ دَ شدم. خانه را ساختم و خسته هم شدم.
• شیشهَ‌دَ اشکست. شیشه هم شکست.
• در مواردی که اسم «نکره» باشد حرف «یَ» قبل از «دَ» َ قرار می‌گیرد. مانند: پسرهَ یَ دَ به خدا اِسپردم.
• در واژه‌هایی که دارای واکه «اْ» هستند با آواگروه «اِو» تلفظ می‌شوند. مانند: اولاد، گوجه، موز، برو،
• موارد مذکور و غیره نوعی غلیظ ادا کردن را در گویش مریانجی‌ها باعث شده‌است که گویشوران آن را از دیگران متمایز می‌نماید.

• سردار شهید حبیب الله مظاهری (فرمانده گردان مسلم ابن عقیل لشکر ۲۷ محمد رسول‌الله)
• سردار شهید علیرضا حاجی بابایی (از فرمانده محور سر پل ذهاب و از فرماندهان عملیات رمضان)
• دکتر حمیدرضا حاجی بابایی (نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی در ادوار پنجم، ششم، هفتم، هشتم و دهم و وزیر آموزش و پرورش در دولت نهم بوده است)
• استاد جعفر محمد علیزاده (موسس موزه تاریخ طبیعی همدان)

• تپه مریانج
• دره امامزاده کوه
• دره ماوشان
• دریاچه زراومند

• عبدالله مظاهری، نگاهی به تاریخ و فرهنگ مریانج، چاپ اول، انتشارات برکت کوثر، ۱۳۹۵ ه ش
• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.
• صفا، ذبیح‌الله، تاریخ ادبیات ایران ج ۱، امیر کبیر، ۱۳۵۵
• صمیمی، حمید رضا، عکاس شهرهای ایران، سایت مریانج، ۱۳۹۱خ.
• بهار، محمد تقی، سبک‌شناسی ج۱، امیرکبیر، ۱۳۶۹
• گروسین، هادی، زیستگاه‌های دره الوند، فردوسی، ۱۳۸۳
• رضایی باغ بیدی، حسن، تفاوت‌های آوایی فارسی معیار و فارسی ملایری، فصلنامه فرهنگ همدان ش۷، ۱۳۷۵
• ولایی، هما، مقایسه دو لهجه همدانی و تویسرکانی، فصلنامه فرهنگ همدان ش۲۵، ۱۳۸۰
• ظفری، ولی‌الله، مختصات آوایی گویش نهاوندی، فصلنامه فرهنگان نهاوند ش۳، ۱۳۷۹
• اذکایی، پرویز، همدان نامه بیست گفتار دربارهٔ مادستان، مادستان، ۱۳۸۰
• جهانپور، علی، دره ماوشان الوند، فصلنامه فرهنگ همدان ش۷، ۱۳۷۵