هیوروتات

امشاسپند خرداد که در زبان پهلوی ، هورداد و در اوستا ، هـَئوروَتات به معنای تمامیت و کمال است . خرداد پنجمین امشاسپند است که نگهبان آب است. [4]امشاسپند خرداد در کنار دست راست هرمزد ایستاده است .[5] این امشاسپند جنبه زنانگی دارد ‌.[6]امشاسپند خرداد در دنیای مینویان نماد کمال و پارسایی اهوره‌مزدا است .از ماه‌ها ماه سوم سال و از روزها روز ششم ماه به نام این امشاسپند است . زرتشت را متولد روز خرداد از ماه فروردین می دانند. خرداد را سرور ماه‌ها ، روزها و سال‌ها نامیده‌اند.[7]

امشاسپند خرداد جنبه زنانه دارد و ایزد تیشتر ،باد و فروهر پرهیزکاران همیار او هستند و به او کمک می کنند .امشاسپند خرداد در دوران حمله اهریمن آب را به یاری فروهرها می فرستد و به باد دستور می‌دهد آب را با سرعت به سوی کشورها برده ،هنگاهی که تیشتر با اپوش دیو خشکی و خشکسالی نبرد می‌کند ،امشاسپند خرداد اب را به یاری تیشتر می فرستد.

از گُل‌ها ، گُلسوسن را به امشاسپند خرداد نسبت داده‌اند.

جشن خردادگان در روز و ماه این امشاسپند برگزار می شود.

گوهر تن زرتشت را امشاسپندان خرداد و مرداد به کمک هم ساخته‌اند .[9] آنان برای این کار مایه تن زرتشت را در باران نشانده و با قطرات باران به زمین امد و در دل گیاه جای گرفته ، پوروشسب پدر زرتشت به کمک و راهنمایی خرداد و مرداد شش گاو پرمایه را برداشت و به چراگاه برد و گاوان از گیاهانی که مایه تن زرتشت در آن‌ها بود خوردند و مایه تن زرتشت با شیر آنها آمیخت ،پوروشسب گاوان را به خانه برو و به دوغدو سپرد و با گیاه هوم که به کمک بهمن و اردیبهشت به دست آورده بود نرم و با شیر گاوان درآمیختند و از آن خوردند ، به این ترتیب روان و مایه تن زرتشت در وجود دوغدو که فره ایزدی زرتشت را داشت گرد آورد.[10]

اهریمن تریز اهریمنی است که هرمزد مخصوصا خرداد قرار داده است.[11] تریز دیو فساد و تشنگی است .[12] تریز گیاهان و دامها را زهرآلود می‌کند .

نسَ دیدی که حیله‌گری و ناپاکی می‌کند .[13] این دیو تن مرده را مورده حمله قرار می‌دهد و آن را ناپاک می‌کند [14].نَس نخستین عامل در مرگ انسان است و به بدن انسان در حال مرگ حمله می‌کند و بدن را فاسد و گندیده می کند .[15]این دیو وقتی نام امشاسپندان مخصوصا امشاسپند خرداد بر جسم مرده خوانده می‌شود از بین می‌رود .[16]