بهرام

ورثرغنه یا بهرام ایزد جنگ و جنگاوری است و همکار میترا ایزد پیمان و خورشید و ایزد نور و باروری می‌باشد. در زمان هخامنشیان و پس از آن در زمان اسکندر ایزدان و ایزد بانوان بسیاری وجود داشتند که عبارتند از مهر، آناهیتا، بهرام و تیشتر. بهرام فرشته انتقام‌جوی ایزد مهر می‌باشد. آنها در حالی که سوار بر گردونه‌ای هستند که چهار اسب سفید که سم‌های پیشین طلایی و سم‌های پسین نقره‌ای دارند، به سوی زمین می‌تازند آنها می‌خواهند تا پیروان ناراستی را سخت مجازات کنند و به پرهیزگاران پاداش دهند به این صورت که کسانی که پیمان‌هایشان را پاس می‌دارند با ثروت و سلامتی و فرزندان نجیب پاداش می‌دهند و کسانی که به پیمان‌هایشان پایبند نیستند با بیماری، مرگ، فقر، بدبختی و از دست دادن فرزند مجازات می‌کنند. ایزدانی که در سنگ‌نوشتهٔ آنتیوخوس آمده‌اند، دارای دو نام هستند و تحت این دو نام از حرمت برخوردار بودند که عبارتند از زئوس-اهورامزد، مهر-آپولو، بهرام-هرکول. کشورارمنستان دین ایرانی داشت و علاوه بر اهورامزدا و آناهیتا ایزد دیگری مورد پسند مردم بود و آن بهرام ایزد پاسدار ایرانشهر و خدای فیروزگری و ایزد ملی آریاها بوده‌است و بین ایزدان اوستایی بهرام از صدرنشینان است و به عنوان سالار لشکرها و سپاهیان خود را در گونه‌های مختلف به ستایشگرانش نشان می‌دهد او مطابق بهرام یشت در ده پیکر مختلف یعنی باد، گاو، اسب، شتر و غیره به زردشت ظاهر می‌شود یا در جنگی سخت مانند گرازی نر ایزد مهر را همراهی می‌کند. نام این ایزد در سنگ‌نوشتهٔ آنتیوخوس و در سکه‌های شاهان هند و سکایی آمده‌است. بهرام در ارمنستان یک خدای ملی محسوب می‌شد و یکی از باستانی‌ترین شعرهای ارمنستان قطعه ای از یک سرود است که مضمون آن زادن معجزه آسای بهرام از ژرفای آب‌ها است. پیروزی بهرام بر دیوان و اژدها باعث به وجود آمدن مجموعه‌ای از افسانه‌ها از او شده بود. نام بهرام صورت‌های گوناگونی دارد. صورت ارمنی آن ورهران است.[1][2][3]

برای دیگر کاربردها، بهرام (ابهام‌زدایی) را ببینید.
بهرام
ارلاگنو (بهرام) در سکه کانیشکا یکم، قرن ۲ ب.م
از سلسله مباحث
مزدیسنا

مباحث اولیه
اهورامزدا
زرتشت
اشه
ایران
ایزدان و دیوان
امشاسپندان · ایزد
اهوراها · دیو
اهریمن
کتاب و عبادت
اوستا
گاتاها · یسنه
وندیداد · ویسپرد
یشت · خرده‌اوستا
آبزور
نیایش اهونی ویریا
آتشکده
روایت فلسفی و دینی
دینکرد · بندهشن
ارداویراف‌نامه
جاماسپی
قصه سنجان
تاریخ و فرهنگ
آیین زروانی
گاه‌شماری اوستایی نو · جشن‌های زرتشتی
ازدواج
فرشگرد
پیروان
زرتشتیان هندوستان · زرتشتیان ایران
پارسیان · ایرانیان
آزار زرتشتیان
درگاه مزدیسنا

نام‌شناسی
سکه زرین کانیشکا، شاه کوشان، در پشت این سکه (سمت راست)، نگاره‌ای از بهرام (به زبان کوشانی: ارلاگنو) حک شده‌است.

نام یک ایزد هندوایرانی به نام *vrtra-g'han (مانع‌شکن) در اوستا به صورت(𐬬𐬆𐬭𐬆𐬚𐬭𐬀𐬖𐬥𐬀) vərəθraγna (ورثرغنه) و در پارسی میانه به شکل ورهران، ورهرام و بهرام درآمده‌است. ریشه نیاهندواروپایی آن به صورت *-wltro-gwhen (زننده موانع) بازسازی می‌شود. vṛtrahan (مانع‌شکن) که یکی از صفات ایزد هندی ایندرا می‌باشد، نیز همین واژهٔ بهرام است. نام ورثرغنه در ارمنی به صورت واهاگن و ورام، در سغدی، وشن، در پارتی، وریهرام، و در زبان کوشانی به صورت اُرلاگنو، درآمده‌است. به روز بیستم هر ماه نیز، بهرام می‌گویند.[4]

ویژگی‌ها

در بهرام‌یشت آمده که بهرام آفریدهٔ اهورا نیرومند و فرهمند است و نیروی بینایی شگفت‌انگیزی دارد. او یورش همهٔ دشمنان را، چه جادوان و پریان، و چه کَوی‌ها و کَرَپان‌های «ستمگر»، در هم می‌شکند؛ جهان را تازگی و آشتی می‌بخشد و به خوبی آرمان‌ها را برآورده می‌کند. بهرام هم‌چنین توانایی فرزندآوری و بازوان نیرومند و تندرستی و دلیری می‌بخشد.[5]

پیکرهایی که بهرام به صورت آنها پدیدار شده‌است:[6]

  • بادِ تندتازِ
  • گاوِ نرِ زیبایی با شاخ‌های زرین،
  • اسب سپید زیبایی با گوش‌های زرد و لِگام زرنشان
  • شترِ سرکش و گازگیر و تیزرو و رهرو و جست‌وخیز کننده
  • گراز نری که با دندان‌های تیز به پیش می‌تازد،
  • مردی پانزده ساله و فروغمند، با چشمانی درخشان و زیبا، و با پاشنه‌های کوچک
  • پرنده «وارَغْـن» که از پایین می‌گیرد و از بالا می‌دَرد و در میان مرغان، تندترین است
  • قوچ دشتی زیبایی با شاخ‌های پیچدار
  • نَر بُـزِ دشتی زیبایی با شاخ‌های سرتیز
  • مردِ شکوهمندی که یک کاردِ زرکوب و نگارین و زیورآذین دربرداشت

پانویس
  1. بنونسیت، دین ایرانی بر پایه متنهای کهن، ۲۰و۵۱و۵۷و۵۸.
  2. داتی، اساطیرجهان، ۳۷و۲۲۶.
  3. هنینگ، زرتشت سیاستمدار یا جادوگر، ۳۵.
  4. Gnoli, 1989:510
  5. بهرام‌یشت. در: پژوهش‌های ایرانی، نوشته‌های رضا مرادی غیاث‌آبادی در زمینه فرهنگ ایران باستان و اخترباستان‌شناسی. بازدید: مارس ۲۰۱۱.
  6. همان.

منابع
  • بنونسیت، امیل (۱۳۵۰). دین ایرانی بر پایه متنهای کهن. تبریز: دانشگاه تبریز.
  • داتی، ویلیام (۱۳۹۲). اساطیرجهان. تهران: قدس.
  • هنینگ، والتربرونو (۱۳۵۸). زرتشت سیاستمدار یا جادوگر. تهران: سروش.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.