مرداد
مرداد یا اَمُرداد (در فارسی افغانستان: اَسَد) پنجمین ماه سال خورشیدی و ۳۱ روزه است. در این تقویم مرداد از روز ۱۲۵ اُم سال آغاز شده و تا روز ۱۵۵ اُم سال را شامل میشود و دومین ماه تابستان و ماه میانهٔ این فصل است. برج فلکی مردادماه برج اسد (شیر) است.
<< | مرداد | >> | ||||
ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
۳۰ | ۳۱ | ۱ | ||||
۲ | ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ |
۹ | ۱۰ | ۱۱ | ۱۲ | ۱۳ | ۱۴ | ۱۵ |
۱۶ | ۱۷ | ۱۸ | ۱۹ | ۲۰ | ۲۱ | ۲۲ |
۲۳ | ۲۴ | ۲۵ | ۲۶ | ۲۷ | ۲۸ | ۲۹ |
۱۴۰۰ خورشیدی |
در گاهشماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه پنجم گاهشماری اوستایی نو برگرفته شدهاست. در گاهشماری زرتشتی هفتمین روز هر برج نیز مردادروز نام دارد و در مردادروز از مردادماه، جشن اَمُردادگان (مردادگان) برگزار میشود. ایزد این ماه امشاسپندبانواَمِرتات است.
امرتات، در اسطورههای ایرانی و زرتشتی، ششمین امشاسپند و نگهبان گیاهان و رستنیهاست و نماد پایندگی و بیمرگی است.
واژه یابی
مرداد در اوستا به صورت Amərətāt به معنی «زندگی جاودان، بی مرگی» آمدهاست و ترکیبی است از a منفی ساز و ریشه «mŗta» به معنی مردن؛ در فارسی میانه به صورت amaurtat/amaurdad به کار رفتهاست. این واژه سه بخش دارد:
- پیشوند اَ (a) که در پهلوی سرواژه، برای نفی معنی میآید.
- ریشهٔ اوستایی مَر (mar) به معنی مرگ و مردن
- پسوند تات (tat).
- مرداد به معنی مرگ اما امرداد به معنی بی مرگی و جاودانگی است.
تیمه[1] صورت ودایی amŗta را به معنی «زندگی، نیروی زندگی» میداند و البته نشان میدهد که در ودا amŗta به معنی «بی مرگی» هم است، خود واژهٔ mŗtá «مرگ» در ودا تنها یکبار به کار رفته و صورت amŗta نیز بعد از مدتی کاربرد خود را از دست دادهاست.
صورت فارسی باستان این ماه در گاهشماری هخامنشی به کار نرفته و تنها نوشتهٔ ایلامی آن در دست است. نگارش ایلامی آن بهطور معمول tur-na-ba-zí-iš یا tur-na-ba-iz-zí-iš است. اما یکبار به صورت du-ur-na-ba-zí-iš به کار رفتهاست و هینتس[2] صورت فارسی باستان آن را به صورت *drnabājiš بازسازی میکند و آن را برگرفته از *drna- قس. اوستایی dǝrǝnā- «دریدن، شکافتن، از هم جدا کردن» که در واژهٔ فارسی «درو» نیز باقیماندهاست و bāji- «باژ، باج» میداند و در کل معنی «[ماه] باجگیری درو» از آن استنباط میکند. با رشد کشاورزی و تأثیراتی که این شیوهٔ معاش در زندگی این مردم گذارد، تصور ماهی که در گاهشماری فارسی باستان با این امر مربوط بوده باشد و در ماه پنجم به برآورد محصول درو نشده بپردازند و بر آن مالیات ببندند، تصوری دور از ذهن نیست و پیر بریان حتی لزوم آن را در تقویم کشاورزی ناگزیر میداند. از همین رو تصور اینکه نام ماه پنجم در واقع نامی ساختگی در ارتباط با امور اداری و اقتصادی هخامنشیان، احتمالاً بر اساس الگویی بابلی باشد، بسیار محتمل است.[3]
در بعضی از نقاط ایران به مرداد،"ما گرمه"(ماه گرمه) گفته می شود.
مرداد در زبان و گاهشماری دیگر
در گاهشماری میلادی این ماه با شروع ماه ژوئیه آغاز میشود و در تقویم خورشیدی افغانستان اسد نامیده میشود.
رویدادها
- ۱۲۸۵ - پیروزی انقلاب مشروطه ایران
- ۱۳۳۲ - کودتای ۲۸ مرداد و سقوط دولت دکتر مصدق
- ۱۳۵۸ - اعلان آزادی ولایت پنجشیر
مناسبتها
- جشن مردادگان
- جشن چله تابستان
زادروزها
- ’’’آروند دشت آرای۱۳۶۰/تهران/کارگردان ، طراح صحنه تئاتر و سینما’’’
- منصور تهران/ ۱۳۵۰ /آهنگساز و خواننده
- مرتضی پاشایی۱۳۶۳ آهنگساز، نوازنده، تنظیم کننده و خواننده
- انوشیروان روحانی آهنگساز، موسیقیدان، نوازندهٔ پیانو، ارگ و آکاردئون.
- منیرو روانی پور: ۱۳۳۳، بوشهر - داستاننویس ایرانی.
- داریوش ارجمند: ۱۳۲۳، تهران - بازیگر.
- مسعود کیمیایی: ۱۳۲۰، تهران - کارگردان و فیلمنامهنویس.
- محمود دولتآبادی: ۱۳۱۹، دولتآباد سبزوار - نویسنده و رماننویس، او نویسنده رمان مشهور کلیدر است.
- علی حاتمی: ۱۳۲۳، تهران - فیلم نامهنویس و کارگردان.
- داریوش فرضیایی (عمو پورنگ): ۱۳۵۲، تهران - مجری تلویزیونی
- شقایق فراهانی: ۱۳۵۱، تهران - بازیگر ایرانی.
- سارا و نیکا فرقانی اصل: ۱۳۸۳، تهران-بازیگران نوجوان
- مهدی مهدوی کیا: ۱۳۵۶، تهران (شهر ری) - بازیکن تیم ملی فوتبال ایران.
- سیروان خسروی: ۱۳۶۱، خواننده، آهنگساز و تنظیمکننده اهل ایران
- حسن جوهرچی: ۱۳۴۷، تهران - بازیگر سینما و تلویزیون
- الیکا عبدالرزاقی:۱۳۵۸، بازیگر سینما و تلویزیون
- پوپک گلدره: ۱۳۵۰، تهران - از هنرپیشههای ایرانی بود.
- محسن چاوشی: ۱۳۵۸، خرمشهر - ترانهسرا، آهنگساز و خواننده پاپ.
- حسین محجوب: ۱۳۲۷، رشت - کارگردان، نویسنده و بازیگر سینما.
- ترانه مکرم: ۱۳۵۹، تهران - ترانهسرای.
- لیلا اوتادی: ۱۳۶۲، تهران - بازیگر سینما و تلویزیون.
- شراره رخام: ۱۳۵۰، تهران- بازیگر ایرانی.
- نیما شاهرخ شاهی: ۱۳۶۰، تهران - بازیگر.
- امین تارخ: ۱۳۳۲، شیراز - بازیگر تئاتر و سینما.
- شهریار پرهیزکار: ۱۳۴۳، تهران - قاری ایرانی.
- مازیار معاونی: ۱۳۵۳، تهران - پزشک، شاعر، منتقد سینمایی و مترجم آثار نمایشی.
- رضا صادقی: ۱۳۵۸، بندرعباس - خواننده موسیقی پاپ.
- عارف عارف کیا: ۱۳۱۹، تهران - خواننده موسیقی پاپ ایرانی.
- ابوالحسن تهامی نژاد :۱۳۱۷، تهران - گوینده و مدیر دوبلاژ.
- سید محمد موسوی :۱۳۶۶، دزفول - مدافع تیم ملی والیبال ایران.
- الناز حبیبی :۱۳۶۸، تهران - بازیگر سینما و تلویزیون.
- یغما گلرویی :۱۳۵۴، ارومیه - شاعر، نویسنده، عکاس
- رضا رشید پور :۱۳۵۴، تهران_مجری، تهیهکننده، بازیگر، کارگردان
- سعید روستایی: کارگردان و فیلمنامهنویس
- پژمان بازغی: بازیگر و مجری
- بهرنگ توفیقی: کارگردان
درگذشتها
- ۲ - احمد شاملو ۱۳۷۹ خورشیدی در تهران.
- ۴ - رضا شاه: ۱۳۲۳ خورشیدی در ژوهانسبورگ.
- ۵ - محمدرضا شاه: ۱۳۵۹ خورشیدی در قاهره.
- ۶ - عزتالله انتظامی ۱۳۹۷ خورشیدی در تهران
جستارهای وابسته
منابع
- (Thieme, 1925:17-33)
- (Hinz, 1973:66)
- بهار مختاریان (۳۱ تیر ۱۳۹۱). «ماه مرداد، ماه باج». انسانشناسی و فرهنگ. بایگانیشده از اصلی در ۳۰ اوت ۲۰۱۳. دریافتشده در ۲۹ مرداد ۱۳۹۲.