مهر (ماه)
مِهر (در فارسی افغانستان: میزان) هفتمین ماه سال هجری خورشیدی است و ۳۰ روز دارد و از روز ۱۸۷م سال آغاز شده و در روز ۲۱۶م سال پایان می‌یابد و نخستین ماه فصل پاییز است. برج فلکی مهرماه برج میزان است.
| << | مهر | >> | ||||
| ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
| ۱ | ۲ | |||||
| ۳ | ۴ | ۵ | ۶ | ۷ | ۸ | ۹ |
| ۱۰ | ۱۱ | ۱۲ | ۱۳ | ۱۴ | ۱۵ | ۱۶ |
| ۱۷ | ۱۸ | ۱۹ | ۲۰ | ۲۱ | ۲۲ | ۲۳ |
| ۲۴ | ۲۵ | ۲۶ | ۲۷ | ۲۸ | ۲۹ | ۳۰ |
| ۱۴۰۰ خورشیدی | ||||||
در گاه‌شماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه هفتم گاه‌شماری اوستایی نو که در اوستایی میثرَ و در پهلوی میتْرْ نام دارد، برگرفته شده‌است. مهر نام یکی از ایزدان است. در گاه‌شماری زرتشتی شانزدهمین روز هرماه نیز به این ایزد تعلق دارد و روز شانزدهم مهرماه، جشن مهرگان برگزار می‌شود.
ریشه
واژهٔ مهر به واژهٔ هندوایرانی miθra برمی‌گردد که نام ایزدی ودایی، ایرانی و زرتشتی است. این نام در ودا هم به صورت mitra (اسم خنثی) و Mitra (اسم مذکر) به کار رفته‌است. در اوستا صورت miθra (اسم مذکر) کاربرد دارد. آنتوان میه این واژه را «پیمان» معنا کرد. ولفگانگ لنتس معنی «احترام، دین داری» را در ارتباط با اجرای مراسم آیینی و دینی و رعایت حقوق همسایه مطرح کرد. دلیل او بیشتر واژهٔ فارسی «مهر» در معنی امروزی آن «محبت و دوستی» است که با معنای سنتی آن در هندی کهن به معنی «دوست» مطابق است. هرمان لومل به جنبهٔ دینی و انسان انگارانهٔ میترا تأکید دارد که به عنوان «داور»، «ایزد نور» و «جنگجو» ستایش می‌شود و از همین رو، «پیمان» جنبهٔ اخلاقی این شخصیت شده‌است.[1]
مهر در زبان و گاه‌شماری دیگر
در گاه‌شماری میلادی این ماه اواخر سپتامبر و اوایل اکتبر] آغاز می‌شود و در تقویم شمسی افغانستان میزان نامیده می‌شود.
مناسبت‌ها
- ۱ - جشن میتراکانا
- ۵ - روز جهانی جهانگردی [۲۷ سپتامبر]
- روز آتش‌نشانی و ایمنی
- روز بزرگداشت مولوی
- ۸ - روز جهانی ناشنوایان [۳۰ سپتامبر]
- روز جهانی ترجمه و مترجم [۳۰ سپتامبر]
- تیرروز، جشن تیرروزِی
- روز نیروی انتظامی (ایران)
- روز دامپزشکی
- مهر روز، جشن مهرگان
- ۱۰ - روز داریوش بزرگ (روز ثبت نشده و غیررسمی) برابر با دوم اکتبر، روزی که داریوش بزرگ شاه ایران شد.
- ۱۶ - روز جهانی کودک [۸ اکتبر]
- ۱۷ - روز جهانی پست [۹ اکتبر]
- روز بزرگداشت حافظ
- جشن رامروزی
- جشن پیروزی کاوه و فریدون
- ۲۲ - روز جهانی استاندارد [۱۴ اکتبر]
- ۲۳ - روز جهانی نابینایان [۱۵ اکتبر]
- ۲۵ - روز جهانی ریشه کنی فقر [۱۷ اکتبر]
- ۲۶ - روز تربیت بدنی و ورزش
زادروزها
- ۱۲۸۱ - سید روح‌الله خمینی، از مراجع تقلید شیعه و پایه‌گذار نظام جمهوری اسلامی در ایران (برابر با ۲۰ جمادی الثانی ۱۳۲۰)
- ۱۲۸۷ - محمدعلی مجتهدی گیلانی بنیانگذار دانشگاه صنعتی شریف در لاهیجان.
- ۱۳۰۱ - عبدالوهاب شهیدی خواننده و موسیقی دان برجسته موسیقی سنتی
- ۱۳۰۱ - حسینعلی منتظری، از مراجع تقلید شیعه و یکی از انقلابیون نظام جمهوری اسلامی در ایران.
- ۱۳۱۹ - محمدرضا شجریان، خواننده ایرانی
- ۱۳۲۰ - عبدالمجید کیانی نوازندهٔ برجسته سنتور، از چهره‌های ماندگار و از استادان موسیقی ایرانی
- ۱۳۲۵ - حسین منزوی شاعر معاصر
- ۱۳۴۰ - ابراهیم حاتمی‌کیا، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، تدوینگر و بازیگر ایرانی
- ۱۳۴۹ - علی خودسیانی نویسنده و فیلم‌نامه‌نویس اهل ایران
- ۱۳۵۷ - امیرمحمد زند، بازیگر ایرانی
- ۱۳۷۰ - بختیار رحمانی، بازیکن فوتبال اهل ایران
- ۱۳۷۰ - محمد انصاری، بازیکن فوتبال اهل ایران
- ۱۳۷۱ - فرشاد احمدزاده، بازیکن فوتبال اهل ایران
- ۱۳۵۷ - محمد معتمدی، خواننده ایرانی
- ۱۳۶۲ - امید حاجیلی، خواننده و نوازندهٔ ترومپت ایرانی
- ۱۳۰۷ - حسن کسائی، نوازندهٔ نی و موسیقی‌دان ایرانی
- ۱۳۲۵ - علی پروین، فوتبالیست و مربی اهل ایران
- ۱۳۶۴ - نگین معتضدی،بازیگر
- ۱۳۶۴ - علیرضا طلیسچی، خواننده اهل ایران
- ۱۳۵۱ - لیلا حاتمی بازیگر ایرانی سینما و تلویزیون
- ۱۳۷۵ - سعید عزت‌اللهی، بازیکن فوتبال اهل ایران
- ۱۳۵۳ - عادل فردوسی‌پور، روزنامه‌نگار، مترجم، استاد دانشگاه، تهیه‌کننده، مجری تلویزیونی و گزارشگر فوتبال
- ۱۳۶۶ - بهنام بانی، خواننده اهل ایران
- ۱۳۵۹ - شاهرخ استخری، بازیگر ایرانی سینما و تلویزیون
- ۱۳۱۶ - مهدی کروبی، سیاستمدار ایرانی و رئیس دو دوره مجلس شورای اسلامی ایران
- ۱۳۵۸ - ساره بیات، بازیگر ایرانی سینما و تلویزیون
- ۱۳۰۷ - سهراب سپهری، شاعر و نقاش ایرانی (مرگ ۱۳۵۹)
- ۱۳۱۷ - فریدون فرخ‌زاد، خواننده معترض به رژیم جمهوری اسلامی، بازیگر و شاعر ایرانی (مرگ ۱۳۷۱)
- ۱۳۱۸ - گلی ترقی، داستان‌نویس و رمان‌نویس
- ۱۳۱۸ - محمدرضا شفیعی کدکنی، شاعر و نویسنده
- ۱۳۱۹ - پوری بنایی، بازیگر سینما
- ۱۳۲۹ - عباس دوران، خلبان نیروی هوایی ایران
- ۱۳۵۶ - حامد نیک‌پی، خواننده سنتی ایرانی.
- ۱۳۵۷ - حمید عسکری، خواننده و آهنگساز اهل ایران
- ۱۳۱۶ - لوریس چکناواریان ، آهنگساز و رهبر ارکستر اهل ایران
- ۱۳۲۲ - محمد خاتمی، پنجمین رئیس‌جمهور ایران (دو دوره)
- ۱۳۱۷ - فرح دیبا، همسر محمد رضا پهلوی
- ۱۳۵۲ - رضا یزدانی، خواننده پاپ و راک ایرانی
- ۱۳۳۴ - محمدرضا درویشی، آهنگساز، محقق و مؤلف موسیقی ایرانی
- ۱۳۴۹ - مهتاب کرامتی، بازیگر سینما و تلویزیون ایرانی
- ۱۳۶۴ - باران کوثری، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون ایرانی
- ۱۳۰۱ - ابراهیم گلستان، داستان‌نویس و فیلم‌ساز اهل ایران
- ۱۳۵۳ - مازیار فلاحی، خواننده اهل ایران
- ۱۳۵۸ - شهاب رمضان، خواننده و آهنگساز اهل ایران
- ۱۳۶۴ - سعید معروف، والیبالیست اهل ایران
- ۱۳۶۴ - علیرضا جی‌جی، خواننده گروه زدبازی
درگذشت‌ها
- ۱۳۶۷ - رضا صراف‌زاده بازرگان، سیاستمدار، مؤسس کارخانجات نساجی جنوب و نماینده مردم یزد در مجلس شورای ملی
- [[١٣٩٩(خورشیدی)|[١٣٩٩] -
محمدرضا شجریان خواننده ایرانی
منابع
- بهار مختاریان (۱ مهر ۱۳۹۱). «مهر و مهرگان». پایگاه انسان‌شناسی و فرهنگ. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اکتبر ۲۰۱۳.
- مناسبتهای مهرماه ساعت و تقویم رسمی ایران