عادل فردوسی‌پور

او کار رسانه‌ایِ خود را در سال ۱۳۷۲ با روزنامه‌نگاری در روزنامه ابرار ورزشی به سردبیری اردشیر لارودی آغاز کرد. عادل در آن زمان، دانشجوی سال سوم کارشناسی بود[4] و در بخش ترجمهٔ صفحهٔ فوتبال خارجی کار می‌کرد.[3] او پس از قبولی در آزمون گزارشگری صدا و سیما، کمی از روزنامه‌نگاری فاصله گرفت،[4] او برای مجله ورلد ساکر چند یادداشت نوشته‌است.[3][5][6]

فردوسی‌پور در پایان سال ۱۳۷۳، پس از چندین بار آزمون، به صدا و سیما راه یافت[7] و در ابتدا مسابقات تنیس را گزارش می‌کرد، زیرا در آن زمان ذهنیت مثبتی درباره جوانان علاقه‌مندی که خواستار ورود به عرصه گزارشگری فوتبال بودند، وجود نداشت.[8] او همچنین به گزارش یک برنامه به نام منتخب ورزشی پرداخت.[9] اطلاعات مفیدی که فردوسی پور درباره ورزش داشت، باعث شد تا با جلب اعتماد، به مرور گزارش چند دقیقه‌ای مسابقات فوتبال خارجی را به وی واگذار کنند.[8]

در جام ملت‌های آسیا ۱۹۹۶ امارات که با درخشش تیم فوتبال ایران همراه بود، فردوسی‌پور به عنوان اطلاعات‌دهنده در کنار سایر گزارشگران مشغول شد و در ادامه نیز از گزارش ۵ و ۱۰ دقیقه‌ای آغاز شده تا اینکه به گزارش کامل یک مسابقه فوتبال رسید.[8]

او پس از گزارش‌هایش در جام جهانی ۱۹۹۸، به شهرت رسید و پس از آن به عنوان گزارشگر بازی‌های زنده و مهم در برنامه‌های مختلف انتخاب شد. در آن زمان که تلفظ نادرست نام‌های خارجی در گزارش‌های فوتبال صدا و سیما زیاد اتفاق می‌افتاد، او از معدود گزارشگران مسلط به زبان انگلیسی بود که نام‌ها را هم غالباً درست تلفظ می‌کرد.[9]

فردوسی‌پور همواره کنجکاو بود که در بازی‌های فوتبالی که در شهرستان‌ها برگزار می‌شود، چه اتفاقی می‌افتد و بر اساس همین ایده او سال ۱۳۷۸ طرح اولیه برنامه ۹۰ را به مدیریت گروه ورزش شبکه سه ارائه کرد. در کمتر از ۲۰ روز او شروع به اجرای این برنامه کرد.[8] او در این برنامه به دلیل موشکافی مسائل چالش برانگیزی که خط قرمز صدا و سیما به شمار می‌رفت، بارها توسط مدیریت شبکه ۳ و صداوسیما مورد نکوهش و توبیخ قرار گرفت.[10][11] او به تدریج توانست مخاطبان بسیاری را به این برنامه جلب کند و اجرای آن را تا سال ۱۳۹۷ ادامه داد.[10] برنامه ۹۰ سال‌های پیاپی از پرمخاطب‌ترین و بهترین برنامه‌های ساخته شده در صداوسیما بود.[12][13]

فردوسی‌پور در سال ۱۳۹۴

او در فروردین سال ۱۳۹۲ با هدف «ساخت برنامه ای جامع برای بررسی فوتبال اروپا» برنامه فوتبال ۱۲۰ را طراحی و تولید کرد. او از اجرای حمید محمدی و محمدحسین میثاقی در بخش‌های متنوع این برنامه استفاده کرد و فوتبال ۱۲۰ مورد استقبال زیادی قرار گرفت.[14]

او ویژه برنامه‌هایی را با نام‌های بیست‌چهارده و بیست‌هجده برای بررسی اختصاصی و گزارش مسابقات جام‌های جهانی ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ تهیه و اجرا کرد.[15][16] او در سال ۱۳۹۷ نیز مجله لیگ قهرمانان اروپا که به صورت هفتگی از سوی اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) منتشر می‌شود را به زبان فارسی تهیه و گویندگی کرد.[17]

فردوسی‌پور در طول فعالیت‌هایش در تلویزیون جوایز گوناگونی از جمله جوایز بهترین گزارشگر فوتبال، بهترین مجری ورزشی، بهترین چهره تلویزیونی و بهترین تهیه‌کننده را دریافت کرد.

فردوسی‌پور پیرامون موضوعات مختلف فوتبال در ایران، همواره اهالی فوتبال را به برنامه‌هایش در تلویزیون دعوت کرده یا با آنان تماس تلفنی برقرار کرده‌است. او با اغلب بزرگان و اهالی فوتبال در ایران از جمله علی دایی،[18] کارلوس کی‌روش،[19] برانکو ایوانکوویچ،[20] علی پروین،[21] افشین قطبی،[22] احمدرضا عابدزاده،[22] حمید استیلی،[23] فرهاد مجیدی،[21] مهدی مهدوی‌کیا،[24] جواد نکونام،[25] وحید هاشمیان،[26] آندرانیک تیموریان،[25] علیرضا منصوریان،[22] مهرداد پولادی،[25] سید جلال حسینی،[27] سردار آزمون[28] و مهدی طارمی[29] گفتگوی اختصاصی داشته‌است.

او در سطح بین‌المللی نیز با مارتین تایلر،[30] لوئیس فیگو،[31] ساموئل اتوئو،[32] ژاوی هرناندز[33] و کلارنس سیدورف[34] مصاحبه کرد که حضور بی‌سابقه این مهمان خارجی در تلویزیون با حاشیه همراه شد.[35] همچنین فردوسی‌پور در ۱۳۹۷ با جانی اینفانتینو، رئیس فیفا به گفتگو پرداخت اما این مصاحبه هرگز اجازه پخش پیدا نکرد که رسانه‌ها دلیل آن را مطرح کردن مواردی مانند دخالت نهادهای حکومتی در فوتبال ایران دانسته‌اند.[36][37]

عادل فردوسی‌پور سال‌ها پس از تجربهٔ ترجمه در روزنامهٔ ابرار ورزشی، در سال ۱۳۸۸ قراردادی را برای ترجمهٔ کتاب فوتبال علیه دشمن اثر سایمون کوپر که درونمایه‌ای فوتبالی-سیاسی دارد، با نشر چشمه امضا کرد.[3] این اثر از مهم‌ترین آثار جهان در حوزه تأثیرگذاری پدیده فوتبال بر سیاست، جامعه، فرهنگ و تاریخ بود[38] که با ترجمه او در بهار سال ۱۳۸۹ برای بار اول به چاپ رسید.[39] او کتاب دیگری را با نام کتاب جامع فوتبال ترجمه کرد که دانشنامه‌ای ۴۰۰ صفحه‌ای و تمام‌رنگی دربارهٔ فوتبال است. این کتاب ترجمهٔ کتاب The Football Book است که در اردیبهشت ۱۳۹۱ توسط نشر بهشت منتشر و در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رونمایی شد.[40]

ترجمه‌های دیگر فردوسی‌پور در زمینه روانشناسی و اثر رولف دوبلی هستند. کتاب هنر شفاف اندیشیدن از پرفروش‌ترین آثار در حوزه روانشناسی زندگی فردی در سال‌های اخیر بود که توسط او ترجمه و در سال ۱۳۹۴ به وسیله نشر چشمه منتشر شد.[41][42] این کتاب او در بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب از سوی غرفه نشر چشمه رونمایی شد و به دلیل استقبال زیاد مردم پر فروش ترین کتاب این انتشارات شد.[42] کتاب هنر خوب زندگی کردن نیز در سال ۱۳۹۷ توسط فردوسی‌پور ترجمه و توسط نشر چشمه روانه بازار شد.[43]

جدیدترین کتاب ترجمه شده فردوسی‌پور با نام پیگیر اخبار نباشید درباره «مضرات پیگیری اخبار» و همانند ترجمه‌های قبلی او اثر رولف دوبلی است که در سال ۱۳۹۹ توسط نشر چشمه منتشر شد.[44]

استقبال مردم از کتاب‌های فردوسی‌پور به حدی بوده که بارها تجدید چاپ شدند و در هنگام رونمایی برخی از این کتاب‌ها در نمایشگاه کتاب ازدحام جمعیت بسیار شکل گرفت.[38][45]

فردوسی‌پور در سال ۱۳۸۴ با گروه اجراییِ نمایش «فنز» به نویسندگی و کارگردانی محمد رحمانیان همکاری داشت. او در این نمایش صداپیشهٔ یک گزارشگر فوتبال بود.[46] فردوسی‌پور تعدادی از سری بازی‌های فوتبال تکاملی حرفه‌ای و فیفا را با همکاری بخش خصوصی به زبان فارسی گزارش کرده‌است. او در سال ۱۳۹۷ در مستند فرشاد آقای گل که روایتی از زندگی فرشاد پیوس است، حضور داشت.[47]

پس از حدود ۲ سال دوری از گزارشگری، در ۲۸ آذر ۱۳۹۹ صفحه فارسی اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام کرد عادل فردوسی‌پور بازی فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۲۰ بین پرسپولیس و اولسان هیوندای را از این صفحه به صورت لایو گزارش خواهد کرد.[48][49] فردوسی‌پور دربارهٔ سفرش به قطر گفت:

«به دعوت ای‌اف‌سی و برای گزارش بازی فینال می‌روم که از اینستاگرام رسمی ای‌اف‌سی به صورت زنده پخش خواهد شد و از این بابت خوشحالم که می‌توانم این مسابقه را برای مردم گزارش کنم.»[50]

این اولین گزارش رسمی فردوسی‌پور پس از کنار گذاشته شدن از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بود. در پی اعلام این خبر، تعداد دنبال‌کنندگان صفحه فارسی کنفدراسیون فوتبال آسیا در اینستاگرام تا زمان شروع مسابقه به بیش از دو میلیون و نهصد هزار رسید، اما در پایان آن کاهش یافت.[51]

بر اساس آمار منتشر شده، تعداد بازدیدهای این لایو از مجموع بازدید فینال در پلتفرم‌های پخش آنلاین ایرانی بیشتر بود.[52] بر اساس آمار اعلام شده از سوی کنفدراسیون فوتبال آسیا این پخش زنده رکورد خیره کننده ۴٫۶ میلیون بیننده را برجای گذاشته و حتی به‌طور میانگین، ۸۰۹ هزار ببینده در لحظه داشته‌است.[53] در نهایت گزارش لایو عادل فردوسی‌پور در اکانت اینستاگرام AFC فارسی با ۸۰۹ هزار بیننده پنجمین لایو پربیننده دنیا و پربیننده‌ترین لایو فارسی شد.[54] این رخداد رسانه‌ای را به «نقطه عطف تاریخ رسانه ایران» تعبیر کرده‌اند.[55]

عادل فردوسی‌پور و علی رویین‌تن، از سوی جشنواره فیلم‌های ورزشی ایران به عنوان داوران ایرانی جشنواره جهانی فیلم‌های ورزشی میلان ایتالیا در سال ۲۰۲۱ انتخاب شدند. بنابر اعلام دبیر جشنواره فیلم ورزشی، عادل فردوسی‌پور، چهره سرشناس حوزه رسانه ورزشی و علی رویین‌تن، رئیس هیئت داوران جشنواره فیلم‌های ورزشی ایران به عنوان داوران جشنواره جهانی فیلم های ورزشی میلان ایتالیا معرفی شدند.[56]

فردوسی‌پور در سال ۱۳۹۷ کارلوس پویول فوتبالیست سابق تیم ملی اسپانیا و باشگاه بارسلونا را به ویژه برنامه جام جهانی ۲۰۱۸ با نام بیست‌هجده دعوت کرد. پویول که قرار بود درباره بازی دوم ایران و اسپانیا در این جام صحبت کند، برای شرکت در این برنامه به تهران آمده بود اما صداوسیما اجازه حضور او در برنامه بیست‌هجده را نداد.[92][93] عدم صدور اجازه حضور وی توسط مدیران صداوسیما، شایعات مختلفی را درباره دلیل این اتفاق شکل داد.[92] برخی دلیل آن را هزینه حضور پویول در این برنامه عنوان کردند.[94] پیش از آن نیز حضور لوئیز فیگو در برنامه نود باعث ایجاد شایعاتی مبنی بر حضور ۵۰۰ میلیونی او مطرح شده بود و برخی نسبت به خرج شدن چنین مبلغی انتقاد داشتند که فردوسی‌پور در برنامه نود در پاسخ به این حواشی با تکذیب این رقم مبلغ، هزینه حضور فیگو را به اسپانسر برنامه نسبت داده و بیان کرده بود:[95]

«در همه جای دنیا حضور کارشناسان بزرگ در برنامه‌های تلویزیونی مرسوم است. در هر حال همه چیز توسط اسپانسر خصوصی پرداخت شد و منتقدین این را هم بدانند که در خلال برنامه کلی تبلیغ پخش شد که پول آن به حساب صدا و سیما و بیت‌المال رفت.»

با این حال مرتضی میرباقری، معاون وقت صداوسیما تأمین هزینه سفر بازیکن سابق تیم ملی اسپانیا به ایران از سوی اسپانسرهای بخش خصوصی را تائید کرده اما بیان کرد که «رئیس شورای ورزش صداوسیما رسما ابلاغ کرده‌است که دعوت از کارشناسان خارجی در برنامه‌های ورزشی و پرداخت چندصد میلیونی برای چند دقیقه حضور ولو اینکه از سوی اسپانسر هم صورت بگیرد، ممنوع و مخالف سیاست‌های رسانه ملی است.»[21] این اظهارات درحالی صورت گرفت که ظاهراً پویول دستمزد خود را برای حضور در این برنامه دریافت کرده بود[94] و چند روز قبل از آن ساموئل اتوئو به این برنامه دعوت شده بود که حضور او مطابق این ابلاغیه از صداوسیما لغو نشده بود.[35]

کارلوس پویول درباره این اتفاق اظهار کرد که به او گفته شده به دلیل «مشکل ظاهری و موهای بلندش» نمی‌تواند در این برنامه حضور پیدا کند. انتشار این خبر عجیب، موجی از انتقادات و واکنش‌ها را در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشت.[96] لغو حضور پویول در این برنامه را به دستور علی فروغی مدیر شبکه سه دانسته‌اند.[97][98]

اختلاف میان علی فروغی مدیر جوان و تازه‌کار شبکه سه و عادل فردوسی‌پور سرانجام به حذف عادل فردوسی پور از برنامه ۹۰ انجامید. این اختلاف نهایتاً علنی شد، وقتی که در جریان جشنواره جام جم، عادل فردوسی پور هنگام دریافت جایزه‌اش (که با حواشی در زمینهٔ تقلب در شمارش پیامک‌ها و آراء به ضرر فردوسی پور همراه بود) گفت که «سخت‌ترین سال» دوره کاری‌اش در صدا و سیما را پشت سر گذاشته‌است. وی درست پس از انتخاب شدن ۹۰ به عنوان «برترین برنامه تلویزیونی جشنواره جام‌جم» کنار گذاشته شد. در اسفند ۹۷، تنها سه ساعت قبل از پخش آخرین برنامه ۹۰ در سال ۱۳۹۷، برنامه ۹۰ اجازه پخش از شبکه ۳ را دریافت نکرد. او هنگام دریافت تندیس جایزه مردمی بهترین برنامه و تندیس بهترین تهیه‌کننده برنامه ترکیبی از سختی‌های «ناحقی» گفت که در یک سال گذشته از سوی صدا و سیما بر او و برنامه‌اش تحمیل شد. محمدحسین رنجبران، مدیرکل روابط عمومی سازمان صدا و سیما اعلام کرد که از سال جدید «تحولاتی ویژه» در برنامه ۹۰ صورت خواهد گرفت و این برنامه با گروهی جدید پخش می‌شود. در راستای اعتراض به کنار گذاشتن عادل فردوسی پور از برنامه ۹۰، چهره‌های سرشناس زیادی از جمله علی دایی، پرویز پرستویی، حبیب رضایی، پیمان معادی، پیمان قاسم‌خانی، امیرمهدی ژوله به این اتفاق واکنش نشان دادند.[99]

حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در مصاحبه‌ای اعلام کرد که وقتی در خصوص علت فردوسی‌پور از صدا و سیما، از یکی از نهادهای امنیتی سؤال کرده بود، در جواب، محبوبیت فردوسی‌پور را علت حذف آن از صدا و سیما عنوان کرده بودند. همچنین در زمانی که وی با مدیر شبکه ۳ تماس گرفته، فروغی در جواب به وی گفته‌است:[100]

دخالت نکن؛ هشت ماه برنامه‌ریزی کردیم تا کنار بگذاریمش.

محمد سرافراز، رئیس سابق سازمان صدا و سیما نیز در اظهاراتی، حذف عادل فردوسی‌پور را دستوری از جانب بیت رهبری عنوان کرده بود که چندین بار به وی ابلاغ شده بوده ولی با مخالفت سرافراز روبرو شده بود. سرافراز، فشار دفتر رهبری برای تعطیلی این برنامه را، دخالت فردوسی‌پور در موضوعات غیر ورزشی نظیر مصاحبه با محمدجواد ظریف در شب یلدای سال ۱۳۹۴ عنوان کرده‌است.[101]