سیکلید

سیکلید (در فارسی عموماً به اشتباه سیچلاید خوانده‌اند) (به انگلیسی: Cichlids) نام گروهی از ماهیان است. ماهی‌های خانوادهٔ سیکلید در راستهٔ سوف‌ماهی‌سانان هستند. سیکلیدها همراه با زمردماهیان و شقایق‌ماهیان عضو زیرراسته زمردماهی‌واران هستند.[1] خانواده سیکلیدها هم بزرگ و هم متنوع است، دست‌کم ۱۶۵۰ مورد از این ماهی به‌طور علمی ثبت شده‌است[2] به‌طوری‌که این خانواده یکی از بزرگترین خانواده‌های مهره‌داران است. گونه‌های جدیدی از این ماهی‌ها سالیانه کشف می‌شوند و گونه‌های زیادی از آن‌ها نیز هنوز به‌طور علمی توضیح داده نشده‌اند. تعداد همه گونه‌های سیکلیدها هنوز نامشخص است، اما این عدد بین ۲۰۰۰ تا ۳۰۰۰[3] تخمین زده شده‌است. این خانواده از ماهی‌ها معروف‌ترین و محبوب‌ترین ماهی‌های آکواریومی هستند که در تانک‌های خانگی نگه‌داری می‌شوند.

سیکلید
فرشته‌ماهی
آرایه‌شناسی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پرتوبالگان
راسته: سوف‌ماهی‌سانان
زیرراسته: زمردماهی‌واران
تیره: سیکلیده
بناپارت, ۱۸۳۵
زیرخانواده

Astronotinae
Cichlasomatinae
Cichlinae
Etroplinae
Geophaginae
Heterochromidinae
Pseudocrenilabrinae
Ptychochrominae
Retroculinae

توضیحات

سیکلیدها در اندازه‌های گوناگونی وجود دارند؛ از ماهی‌های دو و نیم سانتی‌متری گرفته، مانند ماهی مونث Neolamprologus multifasciatus، تا ماهی‌های یک متری، مانند سیکلا و سیکلید غول پیکر. آن‌ها همچنین اشکال بدن مختلفی دارند، مانند شکل‌های از پهلو فشرده (مثل ماهی دیسکاس و فرشته‌ماهی) و اشکال کشیده.[4] به‌طور کلی سیکلیدها اندازه متوسطی دارند و از لحاظ شکل تخم‌مرغی، و از پهلو فشرده هستند و از نظر رفتار، بوم‌شناسی و ریخت‌شناسی به خورشید ماهی آمریکای شمالی شباهت‌های زیادی دارند.[5]

خیلی از سیکلیدها، از جمله تیلاپیا، ماهیان خوراکی مهمی هستند، خیلی از آن‌ها نیز، مانند سیچلا، جهت تفریح صید می‌شوند و تعداد زیادی از آن‌ها نیز در آکواریوم‌ها، مانند فرشته‌ماهی، اسکار و دیسکاس، به عنوان ماهی تزئینی نگه‌داری می‌شوند.[4][6] سیکلیدها نسبت به مهره‌داران دیگر، گونه‌های در معرض خطر بیشتری دارند، به‌خصوص سیکلیددهای Haplochromine که در ایران به ماکرو معروف هستند.[7] سیکلیدها قابلیت تطبیق با محیط منحصری دارند که به آن‌ها این امکان را داده است تا به گونه‌هایی نزدیک به هم، اما از نظر مورفولوژی متفاوت، تکامل و تغییر بیابند که به این طریق در دریاچه‌های بزرگی مانند دریاچه تانگانیکا، دریاچه ویکتوریا، دریاچه مالاوی و دریاچه ادوارد زندگی می‌کنند.[8][9] تنوع آن‌ها در رودخانه‌های بزرگ قاره آفریقا، در تحقیقات تکامل گونه‌زایی کمک به سزایی کرده‌است.[10] تعداد زیادی از سیکلیدها در خارج از منطقه زندگی اصلیشان به صورت علمی معرفی شده‌اند، مانند تیلاپیا در جنوب ایالات متحده آمریکا.[11]

کالبدشناسی و ظاهر
روابط در زیر راسته لابرویدیه‌ها[1]

سیکلیدها یک ویژگی مشترک دارند، تبدیل دندان‌های حلقوی پایینی به یک دندان یک پارچه. مجموعه‌ای از ماهیچه‌ها به این ماهی‌ها اجازه می‌دهد تا از دندان‌های حلقوی بالا و پایین خود به عنوان فک دوم برای ریز کردن غذا استفاده کنند. به این سبب سیکلیدها توانایی خوردن و هضم کردن غذاهای بسیار متنوعی را دارند. برخی می‌پندارند که به همین دلیل است که گونه‌های مختلفی از سیکلیدها وجود دارد.[4] سیکلیدها از لحاظ شکل بدن بسیار متفاوت هستند، از بدن‌های از پهلو فشرده شده و لوح مانند مانند دیسکاس، تا مثلثی مانند فرشته‌ماهی و بدن‌های کشیده و استوانه‌ای مانند سیکلید پایک.[12]

بعضی از خصوصیات عمومی سیکلیدها:[13]

  • وجود دندان‌هایی در دهان که موجب توانایی در خرد کردن و بلعیدن غذا می‌شود.
  • وجود یک جفت سوراخ بینی.
  • وجود یک تک‌باله پشتی و تعدادی باله‌های سخت و درخشان در قسمت جلویی بدن.
  • وجود حداقل سه عدد بالهٔ سخت و درخشان در قسمت بالهٔ مقعدی.

طبقه‌بندی
تیلاپیای خال دار در استرالیا توسط قلاب گرفته شده‌است که البته محل اصلی زندگی این ماهی آفریقا است اما تعداد زیادی از آن‌ها به استرالیا مهاجرت کرده‌اند.[14]

کلندر در سال ۱۹۹۸ هشت زیرخانوادهٔ سیکلیدها را شناسایی کرد:[15] Astronotinae،Cichlasomatinae،Cichlinae،Etroplinae،Geophaginae،Heterochromidinae،Pseudocrenilabrinae،Retroculinae

نهمین زیرخانواده، Ptychochrominae، توسط اسپارکس و اسمیت شناسایی شد.[16] بر سر طبقه‌بندی سیکلیدها هنوز بحث است و طبقه‌بندی سرده هنوز نامشخص است.[12] برای مثالی از مشکلات طبقه‌بندی، کلندر[17] سیکلید آفریقایی Heterochromis multidens را از نظر فیلوژنتیک در سردهٔ سیکلیدهای گرمسیری قرار داد، اما تحقیقات بعدی عکس این را نشان داد.

محدوده و عادت‌ها
نقشه پراکندگی سیکلیدها

سیکلیدها بیشترین تعداد گونه‌ها را نسبت به گروه ماهی‌های دیگر دارند. آن‌ها بیشتر در آفریقا و آمریکای جنوبی پراکنده هستند و تخمین زده شده‌است که در آفریقا به تنهایی ۱۶۰۰ گونه از این ماهی‌ها را در خود جا داده است.[12] در رودخانهٔ رودخانه ریوگرانده، واقع در آمریکای مرکزی و مکزیک نیز حدود ۱۲۰ گونه زندگی می‌کنند. ماداگاسکار نیز گونه‌های مشخص خود را، همچون Katria و Oxylapia را دارد. در آسیا، تعداد زیادی سیکلید وجود ندارد، به جز ۹ گونه در فلسطین اشغالی، سوریه و لبنان؛ شامل Astatotilapia flaviijosephi،Oreochromis aureus،O. niloticus،Sarotherodon galilaeus،Tilapia zillii و Tristramella spp، یک گونه در ایران به نام سیکلید ایرانی و سه گونه در هند و سری‌لانکا.[12]

بیشتر سیکلیدها در آب‌های کم عمق زندگی می‌کنند، البته استثناهایی هم وجود دارد مانند ماهی‌های Alticorpus macrocleithrum وPallidochromis tokolosh که در عمق ۱۵۰ متری یا بیشتر در دریاچه مالاوی،[18][19] یا ماهی Lamprologus lethops که در عمق ۱۶۰ متری یا بیشتر رود کنگو زندگی می‌کنند.[20]

سیکلیدهای کمی پیدا می‌شوند که در آب‌های لب‌شور یا آب دریا زندگی کنند. البته ماهی‌هایی هستند که برای دوره‌های کوتاهی به آب‌های لب‌شور مهاجرت می‌کنند، مانند سیکلید مایان که خانه‌اش در آب‌های شیرین است اما برای تخم‌ریزی به آب‌های لب‌شور مهاجرت می‌کنند. سیکلیدها عمدتاً آب‌هایی با درجه حرارت ۲۹ تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد را ترجیح می‌دهند.[21]

بوم‌شناسی
سیکلید زنبورعسل از انگل‌های گربه‌ماهی کمپنگو تغذیه می‌کند.[22]

رژیم غذایی

سیکلیدها عمدتاً گیاه‌خوار هستند و از گیاهان و جلبک‌ها تغذیه می‌کنند. آن‌ها از بی‌مهرگان و حشرات نیز تغذیه می‌کنند اما نقش مهمی در تغذیه آن‌ها ندارند. برخی سیکلیدها نیز پوده‌خوار هستند و از هر نوع مواد آلی تغذیه می‌کنند. سیکلیدهای دیگر گوشت‌خوار هستند که یا اصلاً از گیاهان تغذیه نمی‌کنند یا گیاهان بخش کوچکی از تغذیه آنان را تشکیل می‌دهد. سیکلیدهای گوشت‌خوار از ماهی‌های کوچکتر یا لارو حشرات تغذیه می‌کنند. سیکلیدهای معدودی نیز از اسفنج‌های دریایی و حلزون‌ها یا تخم‌های ماهی‌های دیگر تغذیه می‌کنند.

تولید مثل

تولید مثل هر گونه،متفاوت است.با توجّه به تجربیّات من،باید ابتدا نرو ماده را جدا بگذاریم.بهترین کار برای تحریک نر،تغییر ناگهانی دمای آب اوست.

سیکلید جگوار مونث که درون آکواریوم در حال محافظت از تخم‌هایش است.

سیکلیدها برنامهٔ کاملاً سازمان‌یافته‌ای برای تخم‌ریزی خود دارند.[12]

فرزندان

همه گونه‌های سیکلیدها به تخم‌ها و لاروهایشان اهمیت خاصی نشان می‌دهند و معمولاً از بچه‌هایشان تا چند هفتگی یا حتی چند ماهگی مراقبت می‌کنند. برخی ماهی‌ها، همچون ماهی دیسکاس فرزندان خود را با استفاده از ترشحات غدد مخاطی پوستی تغذیه می‌کنند.[4][23]

تولید مثل باز

تخم‌گذاری باز یا آزاد تخم‌گذاری است که بر روی تخته‌ها، گیاهان یا تنه درختان انجام می‌شود. ماهی دیسکاس و فرشته‌ماهی از جمله این ماهیان هستند. ماهی مذکر و مونث هر دو در این پروسه نقش‌هایی را دارند. اصولاً مذکرها از تخم‌ها نگه‌داری و نگهبانی می‌کنند و مونث‌ها تخم‌های نابارور را جدا می‌کنند. هرچند که هر دو جنس می‌توانند به تنهایی این روند را انجام دهند.[24]

سیکلید زندانی ماده در حال محافظ از تخم‌هایش توسط دهان.

تخم‌گذاری با حفاری

نوع دیگر تخم‌گذاری وجود دارد که در آن والدین تخم‌ها را در جاهایی مانند غارها، شکاف‌ها و سوراخ‌ها پنهان می‌کنند. سیکلید زندانی از این نوع ماهیان است.[23]

دهان‌پروری

این گونه ماهیانی هستند که در موقع لزوم در جریان نگهداری از تخم یا لاروها آن‌ها را در دهان خود قرار می‌دهند. این گونه از سیکلیدها دارای ساختار اصلاح شده در حلق خود می‌باشند که به صورت کیسه کوچکی تعبیه شده و در زمان نیاز جهت انتقال و نگهداری بدون خطر و امن تخم یا بچه‌ها در درون دهان حالت منبسط پیدا خواهد کرد.[13]

غذا و ماهی‌گیری

هرچند که بیشتر سیکلیدها اندازه‌های کوچک و متوسطی دارند، اما تعداد زیادی از آن‌ها توسط انسان‌ها ماهی‌گیری و به عنوان غذا استفاده می‌شوند.

تیلاپیا

ماهی تیلاپیا از آمریکای شمالی مهم‌ترین ماهی خوراکی از خانواده سیکلیدها است. این ماهی در خیلی از بخش‌های قاره آسیا به‌طور عمده جهت تأمین غذای انسان‌ها پرورش داده می‌شود. سالیانه حدود ۱،۵۰۰،۰۰۰ تن تیلاپیا با ارزش تخمینی یک میلیارد دلار پرورش داده می‌شود که این مقدار با ماهی‌های سالمون و قزل‌آلا برابری می‌کند.[25]

ماهی‌گیری

خیلی از سیکلیدها برای تفریح ماهی‌گیری می‌شوند. سیکلید Peacock bass از آمریکای جنوبی معروف‌ترین سیکلید در میان ماهی‌گیران است. دیگر سیکلیدهایی که برای تفریح صید می‌شوند عبارتند از اسکار و سیکلید مایان.[26]

ماهی‌های زینتی
, ماهی دیسکاس، از معروفترین ماهیان زینتی

سیکلیدها از سال ۱۹۴۵ میلادی تبدیل به ماهی‌های معروف آکواریومی شدند.[4][23][24][27][28][29][30] از دلایل اصلی نگه‌داری سیکلیدها این است که اندازه‌های کوچک و متوسطی دارند، تکثیر آن‌ها آسان است و با غذاهای ماهی خشک می‌توان آن‌ها را تغذیه نمود.[23] از جمله سیکلیدهای زینتی می‌توان فرشته‌ماهی از رودخانهٔ آمازون، اسکار، سیکلید زندانی و دیسکاس را نام برد.[4] سیکلیدها را می‌توان با ماهی‌های دیگر در یک آکواریوم نگه‌داری کرد، البته ماهی‌های کوچک‌تر از خود را خواهند خورد.[23]

دورگه‌ها و پیوند نژادها
سیکلید تگزاس قرمز که در واقع تگزاسی نیست، بلکه حاصل پیوند ماهی میداس و Herichthys است.

چه در طبیعت و چه در محیط آکواریوم، برخی سیکلیدها با دیگر سیکلیدها جفت می‌شوند و فرزندان دورگه‌ای را به وجود می‌آورند.[31] برخی کپورماهیان اروپایی غیر هم‌نوع نیز با هم جفت می‌شوند.[32] ماهیان دورگه در میان دوستداران ماهیان زینتی محبوبیت زیادی دارد.[6][33] ماهی پرت خونی و ماهی شاخ‌گل از محبوب‌ترین و معروف‌ترین ماهی دورگه هستند.

نگارخانه

جستارهای وابسته

پانویس و منابع
  1. Stiassny, M.L.J. (1987). "Labroid intrarelationships revisited: morphological complexity, key innovations, and the study of comparative diversity". Bulletin of the Museum of Comparative Zoology, Harvard University. 151: 269–319. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  2. "List of Nominal Species of Cichlidae, in Froese, Rainer, and Daniel Pauly, eds. (2012). FishBase,". 2012 version. Archived from the original on 22 اوت 2013. Retrieved 26 ژوئیه 2013. Unknown parameter |month= ignored (help); Check date values in: |year= (help)
  3. Stiassny, M. , G. G. Teugels & C. D. Hopkins (2007). The Fresh and Brackish Water Fishes of Lower Guinea, West-Central Africa - Vol. 2. Musée Royal de l'Afrique Centrale. p. 269. ISBN 978-90-74752-21-3.
  4. Loiselle, P.V. (1994). The Cichlid Aquarium. Tetra Press. ISBN 1-56465-146-0.
  5. Helfman G. , Collette B. , & Facey D. (1997). The Diversity of Fishes. Blackwell Publishing, Inc. pp. 256–257. ISBN 0-86542-256-7.
  6. Chapman, F. A. (1992). "Culture of Hybrid Tilapia: A Reference Profile" (PDF). Circular 1051. University of Florida Institute of Food and Agricultural Sciences. Archived from the original (PDF) on 22 August 2013. Retrieved 26 July 2013.
  7. Reid, G. M. (1990). "Captive breeding for the conservation of cichlid fishes". Journal of Fish Biology. 37: 157. doi:10.1111/j.1095-8649.1990.tb05031.x. Archived from the original (fee required) on 16 December 2018. Retrieved 26 July 2013. Unknown parameter |month= ignored (help)
  8. Salzburger W. , Mack T. , Verheyen E. , Meyer A. (2005). "Out of Tanganyika: Genesis, explosive speciation, key-innovations and phylogeography of the haplochromine cichlid fishes" (PDF). BMC Evolutionary Biology. 5 (17): 17. doi:10.1186/1471-2148-5-17. PMC 554777. PMID 15723698. Archived from the original (PDF) on 22 August 2013. Retrieved 26 July 2013.
  9. Snoeks, J. (ed.) (2004). The cichlid diversity of Lake Malawi/Nyasa/Niassa: identification, distribution and taxonomy. Cichlid Press. ISBN 0-9668255-8-6.
  10. Kornfield, Irv (2000). "African Cichlid Fishes: Model Systems for Evolutionary Biology". Annual Review of Ecology and Systematics. 31: 163. doi:10.1146/annurev.ecolsys.31.1.163. Archived from the original on 22 August 2013. Retrieved 26 July 2013. Unknown parameter |month= ignored (help); Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  11. Gulf States Marine Fisheries Commission. "Fact sheet for Oreochromis mossambicus (Peters, 1852)". Gulf States Marine Fisheries Commission. Archived from the original on 18 August 2007. Retrieved 2006-10-20.
  12. Nelson, Joseph, S. (2006). Fishes of the World. John Wiley & Sons, Inc. ISBN 0-471-25031-7.
  13. کامران. «تاریخچه سیکلیدها (سیکلیدها)». دنیای ماهی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۳.
  14. Koehn, J.D. (2004). "Priority management actions for alien freshwater fish species in Australia" (PDF). New Zealand Journal of Marine and Freshwater Research. 38 (3): 457–472. doi:10.1080/00288330.2004.9517253. Archived from the original (PDF) on 28 October 2004. Retrieved 2007-04-19. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help)
  15. Kullander, S.O. (1998). "A phylogeny and classification of the South American Cichlidae (Teleostei: Perciformes)". In L.R. Malabarba, R.E. Reis, R.P. Vari, Z.M. Lucena and C.A.S. Lucena (eds.). Phylogeny and classification of neotropical fishes. Porto Alegre: EDIPUCRS. pp. 461–498. ISBN 978-85-7430-035-1.
  16. Sparks, J.S. & Smith, W.L. (2004). "Phylogeny and biogeography of cichlid fishes (Teleostei: Perciformes: Cichlidae)". Cladistics. 20 (6): 501–517. doi:10.1111/j.1096-0031.2004.00038.x.
  17. Phylogeny of major groups of cichlids
  18. Froese, Rainer, and Daniel Pauly, eds. (2006). "Alticorpus macrocleithrum" in FishBase ‏(en)‏. April 2006 version.
  19. Froese, Rainer, and Daniel Pauly, eds. (2006). "Pallidochromis tokolosh" in FishBase ‏(en)‏. April 2006 version.
  20. Norlander, Britt (April 20, 2009). Rough waters: one of the world's most turbulent rivers is home to a wide array of fish species. Now, large dams are threatening their future. Science World
  21. Stiassny, de Marchi & Lamboj (2010). A new species of Danakilia (Teleostei, Cichlidae) from Lake Abaeded in the Danakil Depression of Eritrea (East Africa). Zootaxa 2690: 43–52.
  22. Ribbink, A.J. (1982). "Melanochromis crabro sp. nov.: a cichlid fish from Lake Malawi which feeds on ectoparasites and catfish eggs". Netherlands Journal of Zoology. 32 (1): 72–87. doi:10.1163/002829682X00058. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help).
  23. Riehl, Rüdiger. Editor. (1996. 5th Edn.). Aquarium Atlas. Germany: Tetra Press. ISBN 3-88244-050-3. Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (help); Check date values in: |year= (help)
  24. Keenleyside MHA (1991) Cichlid Fishes: behaviour, ecology and evolution Chapman and Hall, London.
  25. De Silva, S.S; Subasinghe, R.P. ; Bartley, D.M. ; Lowther, A.:Tilapias as Alien Aquatics in Asia and the Pacific: A Review. FAO Fisheries Technical Paper. No. 453, 2004.
  26. Florida Fish and Wildlife Conservation Commission. "Fact Exotic Freshwater Fishes". Archived from the original on 22 August 2013. Retrieved 2007-03-18.
  27. Sands D (1994) A fishkeepers guide to Central American cichlids. Tetra Press. Belgium pg 59-60.
  28. Mills D (1993) Aquarium Fish Harper Collins ISBN 0-7322-5012-9
  29. Konings A (1997) Back to nature guide to Malawi Cichlids Druckhaus Beltz, Germany. p. 13-23
  30. Leibel WS (1993) A fishkeepers guide to South American cichlids. Tetra Press. Belgium pg 12-14.
  31. Smith, P. F. , Konings, A. , and Kornfield I.: Hybrid origin of a cichlid population in Lake Malawi: implications for genetic variation and species diversity. Molecular Ecology 12, pp 2497–2504, 2003 بایگانی‌شده در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine
  32. Wood, A. B. , and Jordan, D. R.: Fertility of roach × bream hybrids, Rutilus rutilus (L.) × Abramis brama (L.), and their identification. Journal of Fish Biology 30, pp 249-261, 1987
  33. Matt Clarke. "Frequently asked questions on Parrot cichlids". Practical Fishkeeping. Archived from the original on 26 September 2007. Retrieved 2006-10-20.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.