قرقاول

قرقاول پرنده‌ای است که به خاطر داشتن دم بلند و راه رفتن باشکوهش از سایر ماکیان‌ها متمایز می‌شود. این پرنده یکی از عجیب‌ترین پرندگان جهان است. در ۲ یا ۳ هفته اول زندگی یک جفت پنجه روی هر بال این پرنده وجود دارد. قرقاول‌ها روی درختان زندگی می‌کنند و انواع بالغ از برگ‌های درختان، حشرات، تمشک، دانه‌ها و میوه‌های جنگلی تغذیه می‌کنند و افزایش و کاهش میوه‌های جنگلی و حشرات در جمعیت این پرنده مؤثر است. پس از خوردن یک غذای کامل، وزن آن‌ها آن‌قدر سنگین می‌شود، که پرواز برایشان بسیار دشوار می‌شود. این پرنده هنگام احساس خطر معمولاً پرواز نمی‌کند، بلکه به سرعت می‌دود و پنهان می‌شود. پروازش پرتوان و آغاز آن پرسر و صداست. در ارتفاع کم پرواز می‌کند و مدت پروازش معمولاً کوتاه‌ است.

زیستگاه این پرنده در جنگل‌های مرطوب، بوته‌زارهای تمشک و درختان پهن‌برگ یا خزان‌کننده‌ است که در زیر بوته‌های آن‌ها آشیانه می‌کند. قرقاولها وابستگی زیادی به جنگل‌های و بوته‌زارها دارند آن‌ها معمولاً در جنگلها استراحت و در نقاط باز و کم‌درخت و کشتزارها به تغذیه می‌پردازند.

جنس نر و ماده این پرنده کاملاً با هم تفاوت دارندو رنگ پر آن‌ها برحسب زیرگونه جنس و سن تغییر می‌کند. نرهای بالغ پروبال رنگین و پر زرق و برق و دمی درازتر و سر و گردن آن‌ها به رنگ سبز تیره براق است. در قرقاول‌های ماده رنگ پرها نخودی تیره با لکه‌های قهوه‌ای زیاد به رنگ محیط اطراف است که باعث می‌شود در دوران طولانی خوابیدن روی تخم‌ها و زمان پرورش جوجه‌ها از دید دشمنان پنهان بماند.

در جنس نر سروگردن غالباً به قرقاولهای نابالغ از لحاظ دم شبیه به کبک و دارای دمهای کوتاه هستند و از این لحاظ بایستی آن‌ها را با کبک‌ها حتی زمانی که همراه قرقاولهای بالغ دیده می‌شوند تشخیص داد.

این پرنده سالانه ۱۲تخم در اواسط اردیبهشت ماه به جا می‌گذارد و مدت نشستن روی تخم‌ها نیز حدود ۲۰ روز است.

تخم قرقاول

قرقاول

قرقاول نظیر مرغ وخروس وانواع بوقلمون جزو ماکیان تقسیم‌بندی شده و به این ترتیب از نظر مشخصات ظاهری وفیزیولوژیکی کم وبیش تمام خصوصیات گروه ماکیان را دارند. قد پرنده به اندازه مرغ وخروس معمولی بوده ولی پرهای دم در قرقاول رشد بسیار زیادی کرده، به‌طوری‌که در برخی از نژادها، طول دم به۵/۱ متر می‌رسد و بدین گونه درازای پرنده از سر تا دم به دو متر هم می‌رسد. ارتفاع قرقاول‌ها از ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است. بلندی پرهای دم را در هنگام پرواز می‌توان به خوبی تشخیص داد زیرا که در این موقع دم وضعیت خاص ومشخصی را به خود می‌گیرد. وزن قرقاول‌های بالغ بین دو تا سه کیلوگرم است و تنها در یکی از نژادها که به غول قرقاول یا آرگوس معروف است، وزن پرنده به پنج تا شش کیلوگرم می‌رسد. رنگ پر و بال پرنده در نرها رنگین و در ماده‌ها خاکستری مایل به قهوه‌ای است. سر پرنده کوچک بوده ودارای منقاری کوتاه وخمیده می‌باشد. سوراخ بینی ظریف بوده و به وسیله پرهای رنگین پوشیده شده‌است. پاها لخت بوده، اما بلندی ولختی پاهای طاووس را ندارد.

جانورشناسان معتقدند که زیست گاه اولیه قرقاول مشرق زمین ومخصوصاً قفقاز وسواحل دریای خزر است و این موضوع از قدیم مورد تأیید دانشمندان بوده‌است به‌طوری‌که شاردن معروف در جلد دوم سفرنامه خود می‌نویسد: «آنچه که در دهانه رودخانه ایونی در مجاورت دریای سیاه کاملاً مطابق نوشته‌های مورخین باستان یافتم، قرقاول‌های شکیل وعظیم آن است که از حیث لطافت در سرتاسر آفاق بی‌نظیر است و به نظر من چنان پرندگانی با چنین گوشت مطبوع وذائقه نواز در هیچ جای جهان پیدا نمی‌شود…». صرفنظر از نوشته شاردن توجه به نام Faisan نشان می‌دهد که از کلمه Phase فاز مشتق شده که نام رودخانه‌ای است که از کوه‌های قفقاز سرچشمه می‌گیرد و امروزه به نام محلی فاکزFachs نامیده می‌شود و در گرجستان امروزی جاری است که در قدیم به آن کلشید می‌گفته‌اند وپیداست که نام علمی قرقاول معمولی Ph.Colchicus از نام آن گرفته شده‌است. مارسیال Martial دانشمند و شاعر یونانی در نوشته‌های خود ذکر می‌کند که قرقاول برای اولین بار از قاره آسیا به یونان برده و سپس از آن جا به سایر کشورهای دیگر منتقل شده‌است. مورخ مذکور می‌نویسد که آرگونوت Argonaute قهرمان افسانه‌ای یونان در سفرهایی که با کشتی معروف وتاریخی خود Argo به نقاط مختلف جهان کرد، موفق شد قرقاول را به همراه حیوانات شگفت‌آور دیگری به عنوان هدیه برای مردم یونان بیاورد. امروزه نیز با این که قرقاول به تمام نقاط دنیا برده شده‌است ولی پرنده مذکور تنها در مناطق مرطوب ومعتدل وپوشیده از بوته و درخت وجنگل به زاد و ولد پرداخته و به آسانی پرورش می‌یابد. بعد از یونانی‌ها، رومی‌ها جزو اولین ملل اروپایی بودند که به مطالعه این پرنده پرداختند.

در قرون وسطی قرقاول به کشور فرانسه راه یافت و فرانسویان در آغاز بدان خروس لیموژCoq de limoge می‌گفتند. در اوایل پرورش قرقاول در فرانسه ومتعاقب آن در انگلستان فقط به خاطر استفاده از گوشت لذیذ پرنده بوده‌است و به این ترتیب به زیبایی پرنده توجه چندانی مبذول نمی‌شد. علت این امر نیز بیشتر به خاطر علاقه‌مندی شاهان وسرداران آن زمان به خوردن غذاهای خوشمزه و به اصطلاح عادت آنان به پرخوری وشکم پرستی بوده‌است.

آثار موجود نشان می‌دهد که در اوایل قرن چهاردهم خوردن گوشت قرقاول در فرانسه و اروپا متداول گردید و این علاقه‌مندی به حدی شدید بود که شاهان ترجیح می‌دادند، پرنده را پس از طبخ با همان پرهای الوان ودم بلند و پاها، بر سر سفره به معرض تماشای مدعوین قرار دهند. شارل هفتم یکی از طرفداران جدی گوشت قرقاول بود ودستور می‌داد که در تمام میهمانی‌های رسمی فقط از گوشت پرنده مزبور استفاده شود.

در هرحال پیشرفت پرورش قرقاول در اروپا مدیون فعالیت‌های شاهانی نظیر: هنری چهارم، لویی سیزدهم ومخصوصاً لویی چهاردهم وپانزدهم می‌باشد. گذشته از مصرف گوشت، علاقه‌مندی بسیاری از امپراتوران وسرداران اروپا به شکار وشرکت در مراسم مزبور موجب می‌گردید که عده‌ای از افراد به پرورش چنین پرندگانی مأموریت می‌یافتند و به این ترتیب در ازدیاد طبیعی پرندگان و حیوانات شکاری کوشش واهتمام لازم به عمل می‌آمد. به‌طور کلی باید در نظر داشت که تا قبل از سال ۱۸۶۱ میلادی حداکثر تلاش مأمورین مذکور وهم چنین پرورش دهندگان بر این بود که از راه طبیعی به ازدیاد قرقاول‌ها بپردازند و به این ترتیب هیچ‌گاه اقدامی به منظور پرورش دستی پرنده مزبور به عمل نمی‌آمد، ولی از آن به بعد به خاطر این که زاد وولد وتکثیر قرقاول‌ها تحت کنترل قرار گرفت و بشر موفق گردید در پرورش این حیوان دخالتی بیشتر نماید، کم و بیش نگهداری قرقاول در نزد پرورش دهندگان رواج یافت و فعالیت مزبور نیز به کارهای دیگر دامپروری افزوده شد.

اولین کشوری که در این راه قدم پیش گذارد انگلستان بود، پرورش دهندگان انگلیسی به خاطر این که به تقاضای خریداران داخلی وخارجی این پرنده جواب مثبت بدهند سعی کردند مراکز نسبتاً بزرگی برای پرورش دستی قرقاول تهیه نمایند وکم وبیش از راه وروش‌های علمی وصحیح برای پرورش این پرنده پیروی نمایند.

به‌طور کلی نژادهای متعدد قرقاول در دو دسته قرار گرفته‌اند: گروه اول، قرقاول‌های دم دراز هستند که در این گروه پرهای دم طویل بوده و از چند ردیف تشکیل یافته‌است. تعدادی از قرقاول‌های دسته مذکور حتی قادر هستند پرهای دم را تا اندازه‌ای به شکل چتر درآورند ولی هیچ‌گاه این قدرت به اندازه پرها وچتر طاووس نمی‌باشد. در این دسته بسیاری از قرقاول‌های عادی و اهلی که امروزه پرورش داده می‌شوند وهم چنین تعدادی از قرقاول‌هایی که شکار خوبی برای شکارچیان به‌شمار می‌روند قرار دارند و روی هم رفته پراکندگی آن‌ها در دنیا نسبت به دسته دیگر بیشتر است. نژادهای گروه دم دراز در دنیا پراکندگی بیشتری دارند. گروه دوم، قرقاول‌های دم کوتاه هستند که تعداد آن‌ها کم واکثراً در نواحی مرتفع به خصوص در ارتفاعات هیمالیا وچین زندگی می‌نمایند. نژادهای گروه مزبور متعدد نبوده و از جمله باید قرقاول جنس لوفورا Lophura را نام برد.

لانه قرقاول در باغ چای-کوهپایه‌های شمال ایران

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ قرقاول موجود است.

• احسان مقدس: پرورش، نگهداری و بیماری‌های قرقاول، انتشارات نیلوبرگ، خرداد ۱۳۸۸، تهران.
• از دانشنامهٔ رشد
• عالم الطیور

کتاب قرقاول http://www.ibna.ir/vdcezz8p.jh8nwi9bbj.html%7B%7Bپانویس}}%5Bپیوند+مرده%5D