عقاب

عقاب یا آلُه[1][2] به گروهی از پرندگان شکاری عضو تیرهٔ عقابیان (Accipitridae از راستهٔ قوش‌سانان Accipitriformes) گفته می‌شود. حدود ۶۰ گونه از پرنده‌های شکاری عقاب ها هستند که در ۱۱ سرده از خانوادهٔ عقابیان قرار می‌گیرند که بیشتر آن‌ها بومی اوراسیا و آفریقا هستند. معیار دقیقی برای تمایز عقاب‌ها از دیگر پرندگان تیرهٔ عقابیان یعنی سُنقُرها، کرکس‌ها، قوش‌ها و کورکورها، وجود ندارد، ولی به‌طور کلی عقاب‌ها از بقیه پرندگان شکاری -به جز برخی از کرکس‌ها- جثهٔ بزرگ‌تری دارند و از پاهایی بزرگ‌تر و نیرومندتر، منقارهایی بزرگ و خمیده و بال‌هایی پهن‌تر بهره‌مند هستند. همه عقاب ها روز شکار می کنند و بینایی خیلی دقیق و قابلیت پرواز عالی در ارتفاعات بالا دارند.

عقاب هارپی شکارچی نیرومند جنگل‌های بارانی آمریکای مرکزی و جنوبی
عقاب دریایی پالاس بومی آسیاست
عقاب طلایی چنان مهارتی در شکار دارد که در بازداری سنتی به شکار گرگ فرستاده می‌شد

عقاب‌ها به خاطر قدرتی که دارند، در بسیاری از فرهنگ‌ها به عنوان نماد جنگ و نیروی پادشاهی شناخته شده‌اند و تماثیل آن ها روی بسیاری از سکه‌ها و بناهای تاریخی دیده می‌شود. خیلی از کشورهای دنیا و سازمان‌ها و گروه‌های مختلف تصویر عقاب را به عنوان نماد خود انتخاب کرده‌اند.

عقاب‌ها از نظر آناتومی و ویژگی‌های پروازی به کرکس‌ها شبیه هستند، اما سر آن‌ها بر خلاف کرکس‌ها از پر پوشیده شده. عقاب‌ها از نظر ظاهری به سنقرها هم شباهت زیادی دارند ولی بزرگ‌ترند و فاصلهٔ دو سر بال‌هایشان طولانی‌تر است. شیوهٔ معمول تغذیهٔ عقاب ها هم فرق می کند؛ عقاب‌ها معمولاً موجودات زنده را شکار می‌کنند، اما کرکس‌ها و سنقرها، بیشتر از لاشه‌ها تغذیه می‌کنند. البته عقاب‌ها سنگین‌تر از آن هستند که بتوانند مثل شاهین‌ها و پرنده‌های کوچک‌تر تیرهٔ عقابیان (مثل برخی از انواع قوش‌ها) در هوا طعمه‌های خود را شکار کنند، پس معمولاً شکار خود را روی زمین غافلگیر و شکار می کنند. عقاب ها مثل جغدها در بسیاری از اوقات با کندن سر شکار خود آن را از پای درمی‌آورند.[3]

عقاب مارخور نیکوبار جنوبی کوچک‌ترین گونه عقاب است که تنها ۴۵۰ گرم وزن دارد و بومی انحصاری جزایر نیکوبار در هند است. عقاب دریایی استلر با میانگین وزن ۶٫۷ کیلو، عقاب فیلیپینی با طول یک متر، عقاب دم‌سفید و عقاب هارپی از بزرگ‌ترین انواع عقاب‌ها هستند. عقاب ماهی‌گیر و عقاب ماهی‌گیر شرقی تنها پرندگان شکاری هستند که با نام عقاب شناخته می‌شوند، اما جزء تیره عقابیان نیستند. این پرندگان که تقریباً فقط از ماهی تغذیه می‌کند، تنها اعضای بازمانده از خانوادهٔ زیستی خود یعنی عقاب‌ماهی‌گیران (Pandionidae) هستند.

ویژگی‌ها و بوم‌شناسی

عقاب‌ها تک‌همسرند و جفت خود را برای زندگی تا پایان عمر انتخاب می‌کنند و آشیانهٔ خود را با شاخه‌ها و ترکه‌های چوب در یک نقطهٔ مرتفع بر روی درخت‌های بلند یا صخره‌ها در داخل قلمر تغذیه‌ای خود می‌سازند و هر سال نیز از همان آشیانهٔ سال قبل استفاده می‌کنند. به طوری‌که آشیانهٔ آن‌ها با افزوده‌شدن فضولات و اضافه کردن سالانه هر سال بزرگتر شده و گاهی بیش از ۵۰۰ کیلوگرم وزن و تا سه متر پهنا پیدا می‌کند. بزرگترین آشیانهٔ درختی پرنده‌ساز را یک جفت عقاب سرسفید در فلوریدای آمریکا ساخته‌اند. آشیانهٔ آن‌ها ۶٫۱ متر عمق، ۲٫۹ متر عرض و وزن حیرت‌انگیزی معادل دقیقاً ۲٬۷۲۲ کیلوگرم داشته‌است.[4]

عقاب‌ها تمایل دارند در نقاط غیرقابل دسترس آشیانه برپا کنند و حدود شش تا هشت هفته به روی تخم‌های خود می‌خوابند. بیشتر عقاب‌ها فقط دو تخم می‌گذارند که بیشتر تنها یکی از آن‌ها زنده می‌ماند. جوجه‌ها به آهستگی به بلوغ می‌رسند و در سه یا چهار سالگی شمایل بزرگسالی را پیدا کرده و از این زمان است که از مراقبت والدین بی‌نیاز شده و به دنبال جفت و قلمرویی برای خود می‌روند.[5]

برخی از گونه‌های عقاب‌ها با توجه به جثه بزرگ و نیرویی که دارند به عنوان شکارچی رأس هرم غذایی در دنیای پرندگان شناخته می‌شوند. عقاب طلایی و عقاب تاج‌دار توانایی کشتن سم‌دارانی با ۳۰ کیلوگرم وزن را دارند و حتی شکار یک غزال ۳۷ کیلویی توسط یک عقاب جنگی مشاهده شده‌است. البته آن‌ها به هیچ وجه توانایی بلند کردن چنین طعمه‌هایی را ندارند و آن را در همان محل می‌خورند یا قطعه قطعه کرده و به آشیانه یا جایگاه در پناهی می‌برند. تاکنون سنگین‌ترین شکار و به‌طور کلی محموله‌ای که یک پرنده توانسته با آن از زمین بلند شود یک گوزن ۶ کیلو و ۸۰۰ گرمی بوده‌است که یک عقاب سرسفید در آمریکا آن را از جا بلند کرده‌است[4]

سر عقاب بزرگ و پوشیده از پر است. چشمانی درشت دارد که هریک از آن‌ها در یک طرف سرش قرار دارد. از قدرت بینایی فراوان بهره‌مند می‌باشد. عقاب‌ها منقار نیرومند و تندی دارند. منقار عقاب طلایی به پنج سانتی‌متر می‌رسد. برخی از عقابها منقاری بزرگ‌تر دارند. عقابها پاهایی نیرومند و به رنگ زرد و روشن دارند و برای درهم شکستن شکار خود از منقار و چنگال پاهای خود استفاده می‌کنند. پاهای عقاب طلائی پوشیده از پر است، اما قسمت پائین پاها بدون پر می‌باشد.

عقاب مارخور نیکوبار جنوبی کوچکترین نوع عقاب است که تنها ۴۵۰ گرم وزن دارد و بومی انحصاری جزایر نیکوبار جنوبی است. عقاب دریایی استلر، عقاب فیلیپینی، عقاب دم‌سفید و عقاب هارپی هم بزرگترین عقاب‌ها هستند. در این سه جدول پنج گونهٔ اول عقاب از نظر وزن، طول بدن و فاصلهٔ دو سر بال فهرست شده‌اند. ارقام جدول بر اساس میانهٔ آماری، یعنی رقمی که نیمی از پرنده‌ها بالاتر از آن و نیمی پایین‌تر از آن قرار می‌گیرند، پرنده‌های اندازه‌گیری شده، ذکر شده‌است.

رتبه نام نام علمی وزن
۱عقاب دریایی استلرHaliaeetus pelagicus۱۴٫۷ کیلوگرم (۳۲ پوند)
۲عقاب فیلیپینیPithecophaga jefferyi۱۱٫۳۵ کیلوگرم (۲۵٫۰ پوند)
۳عقاب هارپیHarpia harpyja۱۰٫۹۵ کیلوگرم (۲۴٫۱ پوند)
۴عقاب دم‌سفیدHaliaeetus albicilla۸٫۸ کیلوگرم (۱۹ پوند)[6]
۵عقاب جنگیPolemaetus bellicosus۶٫۶ کیلوگرم (۱۵ پوند)[6]
رتبه نام نام علمی طول
۱عقاب فیلیپینیPithecophaga jefferyi۱۰۰ سانتیمتر (۳ فوت ۳ اینچ)[7]
۲عقاب هارپیHarpia harpyja۹۵٫۵ سانتیمتر (۳ فوت ۲ اینچ)
۳عقاب دم‌گوه‌ایAquila audax۹۵٫۵ سانتیمتر (۳ فوت ۲ اینچ)
۴عقاب دریایی استلرHaliaeetus pelagicus۹۵ سانتیمتر (۳ فوت ۱ اینچ)
۵عقاب تاج‌دارStephanoaetus coronatus۸۷٫۵ سانتیمتر (۲ فوت ۱۰ اینچ)
رتبه نام نام علمی فاصلهٔ دو سر بال
۱عقاب دم‌سفیدHaliaeetus albicilla۲۱۸٫۵ سانتیمتر (۷ فوت ۲ اینچ)
۲عقاب دریایی استلرHaliaeetus pelagicus۲۱۲٫۵ سانتیمتر (۷ فوت ۰ اینچ)
۳عقاب دم‌گوه‌ایAquila audax۲۱۰ سانتیمتر (۶ فوت ۱۱ اینچ)[8][9]
۴عقاب طلاییAquila chrysaetos۲۰۷ سانتیمتر (۶ فوت ۹ اینچ)
۵عقاب جنگیPolemaetus bellicosus۲۰۶٫۵ سانتیمتر (۶ فوت ۹ اینچ)

گونه‌ها

سردهنوع
Harpia عقاب هارپی
Harpyopsis عقاب پاپوآیی
Pithecophaga عقاب فیلیپینی
Stephanoaetus عقاب تاج‌دار
Nisaetus قوش-عقاب کوهستانی
Harpyhaliaetus عقاب منزوی
عقاب منزوی تاج‌دار
Polemaetus عقاب جنگی
Hieraaetus عقاب پرپا
عقاب کوچک
عقاب کوتوله
عقاب والبرگ
Morphnus عقاب کاکلی
Lophaetus عقاب کاکل‌دراز
Stephanoaetus عقاب تاج‌دار
Aquila عقاب طلایی
عقاب استپی
عقاب خاکی
عقاب دوبرار
عقاب دم‌گوه‌ای
شاه‌باز
شاه‌باز اسپانیایی
عقاب خال‌دار بزرگ
عقاب خال‌دار کوچک
عقاب خال‌مخالی هندی
Ictinaetus عقاب سیاه
Haliaeetus عقاب دریایی دم‌سفید
عقاب دریایی پالاس
عقاب سینه‌سفید دریایی
عقاب دریایی استلر
عقاب دریایی سانفورد
عقاب سرسفید
عقاب ماهی‌گیر آفریقایی
عقاب ماهی‌خوار کوچک
عقاب دریایی ماداگاسکاری
عقاب ماهی‌خوار سرخاکستری
Terathopius عقاب بندباز
Circaetus عقاب مارخور پنجه‌کوتاه
عقاب مارخور کاکل‌سیاه
عقاب مارخور قهوه‌ای
عقاب مارخور بودون
عقاب مارخور نواری جنوبی
عقاب مارخور نواری غربی
عقاب مارخور کنگو
Eutriorchis عقاب مارخور ماداگاسکاری
Lophotriorchis عقاب شکم‌حنایی
Spilornis عقاب مارخور آندامان
عقاب مارخور نیکوبار جنوبی
عقاب مارخور سولاوسی
عقاب مارخور فیلیپین
عقاب مارخور کاکلی
عقاب مارخور کوهی

زیستگاه

عقاب‌ها در چمنزار و جنگل‌های زمین‌های پست و بر فراز کوه‌های بلند و ناهموار و در جایگاه‌های دوردست و نزدیک به جاهای دست‌نخورده بدست آدم، زندگی می‌کنند.

با پرها و بال‌های بلند، عقاب می‌تواند به آسانی پرواز و شکار خود را از زمین بلند کند. عقاب گاه، با بال‌های خود به شکار ضربه می‌زند. اما نمی‌تواند با بال‌هایش بجنگد. عقاب هنگام جنگ از منقار و پاهای نیرومند خود استفاده می‌کند، بیشتر عقاب‌ها قهوه‌ای رنگ یا سیاه رنگ هستند. جوجه عقاب‌ها تا سن بلوغ خود که چهار سال طول می‌کشد پر و بال کامل ندارند.

در فرهنگ

نشان ملی مکزیک تصویر یک عقاب است که روی یک کاکتوس یک مار را می‌خورد.
تندیس عقاب فلزی رومی مربوط به سال‌های ۱۰۰ تا ۲۰۰ پس از میلاد که از آن به عنوان یک نشان بر بالای پرچم‌ها استفاده می‌شد.

عقاب‌ها به خاطر نیرویی که دارند، در بسیاری از فرهنگ‌ها از زمان تمدن بابل گرفته تاکنون به عنوان نماد جنگ و نیروی پادشاهی شناخته شده‌اند و تمثال آن‌ها بر روی بسیاری از سکه‌ها، بناها و نشان‌های به جا مانده از تمدن یونان و روم باستان دیده می‌شود.[3] امروزه نیز بسیاری از کشورهای دنیا در نشان‌های ملی خود از تصویر عقاب استفاده کرده‌اند.

  • یکی از سمبل‌های ملی ایالات متحده آمریکا که در لوگوی وزیرخانه‌های گوناگون آن نیز دیده می‌شوند.
  • عقاب در برخی از آثار به جا مانده از پادشاهی ماد عقاب دیده می‌شود.
  • عقاب نماد منطقه خودمختار اقلیم کردستان است نقش عقاب در راس آرم حکومت اقلیم جای دارد.
  • روی کت نیروهای نظامی آلبانی یک عقاب سیاه دو سر وجود دارد.
  • بر روی لباس نظامی نیروهای ارمنستان یک عقاب و شیر طلایی وجود دارد.
  • روی لباس نظامی نیروهای اتریش یک عقاب سیاه وجود دارد.
  • روی کت نیروهای نظامی مصر یک عقاب طلایی که به سمت چپ نگاه می‌کند وجود دارد.
  • همچنین روی لباس فرم نظامی بسیاری از کشورها از جمله مکزیک، اردن، عراق، اندونزی، نیجریه، نیروی هوایی پاکستان، فیلیپین، پاناما، روسیه، رومانی، صربستان، سوریه نیز عقاب وجود دارد.
  • عقاب دوسر نماد امپراتوری بیزانس بود.
  • پرچم شاهنشاهی ایران هخامنشیان منقش به نوعی پرنده شبیه عقاب است که در همان زمان هم بسیار کمیاب بوده و زیبایی خاصی داشته و نامش شهباز بوده البته نشان شیر و خورشید نیز استفاده می‌شده و پرچم شهباز احتمالاً از نشانهای پادشاهی ایران بوده. پس استفاده از نام عقاب شاید درست نباشد و شهباز صحیحتر است.
  • در امپراتوری روم استفاده از تندیس‌های فلزی عقاب (Aqulia) بر بالای پرچم‌ها و وکسیلوم‌های لژیونرها رایج بود و افتادن آن‌ها به دست دشمن ننگی بزرگ شمرده می‌شد. در روزگار فرمانروایی ناپلئون بناپارت بر فرانسه استفاده از عقاب‌های فلزی بر بالای پرچم‌ها به تقلید از سنت رومی رایج شد. با این حال پس از خلع ناپلئون و بازگشت بوربون‌ها به سلطنت فرانسه به فرمان لوئی هجدهم شمار زیادی از این سری عقاب‌ها نابود شدند.[10]
  • از مشهورترین نمادهای منقوش به عقاب در عصر مدرن، می‌توان به عقاب نازی‌ها اشاره کرد. یک سواستیکا یا صلیب شکسته که توسط عقاب حمل می‌شود را می‌توان بزرگترین نماد آلمان نازی دانست.[11]

پانویس

  1. Saleminejad, Hossein. "معنی آله | لغت‌نامه دهخدا". www.vajehyab.com. Retrieved 2018-07-28.
  2. «ویکی‌واژه - آله». fa.wiktionary.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۲۸.
  3. Encyclopædia Britannica Online, s. v. "eagle", accessed January 08, 2014, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/175537/eagle.
  4. Trails.com: Amazing Bird Records
  5. eagle. Answers.com. The Columbia Electronic Encyclopedia, Sixth Edition, Columbia University Press. , 2014. http://www.answers.com/topic/eagle, accessed January 08, 2014.
  6. del Hoyo, J; Elliot, A; Sargatal, J (1996). Handbook of the Birds of the World. 3. Barcelona: Lynx Edicions. ISBN 84-87334-20-2.
  7. Gamauf, A. , Preleuthner, M. , and Winkler, H. (1998). "Philippine Birds of Prey: Interrelations among habitat, morphology and behavior" (PDF). The Auk. 115 (3): 713–726. doi:10.2307/4089419.
  8. Morgan, A.M. "The spread and weight of the Wedge-tailed Eagle" (PDF). South Australian Ornithologist. 11: 156–157. Archived from the original (PDF) on 24 April 2013. Retrieved 8 January 2014.
  9. Wood, Gerald (1983). The Guinness Book of Animal Facts and Feats. ISBN 978-0-85112-235-9.
  10. Wise, Terence (2012). Flags of the Napoleonic Wars (1): Colours, Standards and Guidons of France and her Allies. Osprey Publishing. pp. 4–6. ISBN 978-1-78096-624-3.
  11. Kaveh Farrokh" The Lion and Sun motif of Iran: A brief Analysis

منابع

  • دکتر:جبرائیل، جبور، سلیمان، (البدو والبادیه) دارالعلم للملایین: بیرت، چاب اول، انتشار سال ۱۹۸۸ میلادی. (به عربی).
  • دکتر:العوده، الغفلی، راشد، (الصید بالصقور) العروبة للنشر: بیرت، چاب هفتم، انتشار سال ۱۹۵۵ میلادی. (به عربی).
  • "منبع جعبه‌زیست". ویکی‌پدیای انگلیسی. Retrieved 16 November 2008.

پیوند به بیرون

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به عقاب در ویکی‌گفتاورد موجود است.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ عقاب موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.