کاکتوس
کاکتوس گیاهی است از تیره کاکتوسان (Cactaceae)، تیرهای از میخکسانان که خاردار و گوشتی هستند. کاکتوسها از رده دولپهایهای جداگلبرگ هستند و از گیاهان گوشتی و بسیار مقاوم به کمآبی و خشکی بهشمار میآیند.
کاکتوس | |
---|---|
آرایهشناسی | |
فرمانرو: | گیاهان |
شاخه: | گیاهان گلدار |
رده: | دولپهایهای نو |
راسته: | میخکسانان |
تیره: | کاکتوسیان |
گونه: | ژوسیو |
کاکتوسها با تیرههای دیگر دولپهایها، تفاوت کلی دارند، زیرا ساقه این گیاهان بسیار ضخیم و از حالت استوانهای خارج و برگها نیز شکل اصلی خود را از دست داده و به صورت خار و تیغهای کوچکی درآمدهاند.[1]
کاکتوس طی فصول مرطوب یا به هنگام توفانهای ناگهانی آب ذخیره کرده و آن را طی ماههای خشک به مصرف میرساند. بیشتر کاکتوسها ریشههای عمیقی داشته و ساقه شبکهمانند آن به عنوان منبع ذخیره آب عمل میکند. ساقه کاکتوس توسط تیغهایی محافظت میشود. کاکتوسها برگهای خیلی کوچکی داشته یا اصلاً برگ ندارند. بیشتر کاکتوسها ریشههای عمیقی دارند.[2]
همه کاکتوسها گیاهان گوشتی هستند، در صورتیکه همه گیاهان گوشتی جزء تیره کاکتوسها نیستند. به قسمتهای برآمده و توپیشکل در سطح کاکتوسها توپچه (آرئول) میشود. تیغها، گلها و ساقههای جانبی کاکتوس از روی توپچه میروید. اگر یک گیاه گوشتی دارای توپچه باشد، کاکتوس است؛ و اگر دارای این برجستگیها نباشد، کاکتوس نیست.
کاکتوس در ابتدا تنها در شمال و جنوب و نواحی مرکزی آمریکا رشد میکرد، اما امروزه در بسیاری از مناطق گرم و خشک جهان توسط مردم پراکنده شدهاست. کاکتوسها در ایران گونهٔ بومی ندارند.
مورفولوژی
۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ گونه کاکتوس عمدتا در یکی از دو گروه "دسته کاکتوسها" قرار می گیرند: انجیر تیغی (زیر خانواده انجیریواران ) و "cactoids" (زیر خانواده کاکتوسواران). بیشتر اعضای این دو گروه به راحتی به عنوان کاکتوس قابل تشخیص هستند. آنها دارای ساقه های آبدار گوشتی هستند که اندام های اصلی فتوسنتز میباشد. آنها برگهای غیرموجود ، کوچک یا موقت دارند .همچنین گلهایی با تخمدان دارند که در زیر کاسبرگ ها و گلبرگ ها قرار دارند و غالباً در یک قسمت گوشتی فرو رفته اند (بخشی از ساقه که قسمت های گل از آن رشد می کنند). همه کاکتوس ها توپچه (آرئول) دارند. شاخه های کوتاه بسیار تخصصی با میانگره های بسیار کوتاه که باعث تولید خارها ، شاخه های طبیعی و گل می شوند.[3]
بقیه کاکتوس ها فقط در دو جنس کاملا متفاوت قرار می گیرند ، کاکتوسهای گلسرخی (پرسیکا) و کاکتوسواران.
هر توصیف از کاکتوس ها به طور کلی باید استثنائاتی را برای آنها ایجاد کند. گونه های پرسکیا از لحاظ ظاهری به دیگر درختان جنگل های گرمسیری شباهت دارند. هنگام بلوغ ، آنها دارای ساقه های چوبی هستند که ممکن است با پوست و برگهایی با ماندگاری طولانی پوشانده شود که ابزار اصلی فتوسنتز کننده را فراهم می کند. گلهای آنها ممکن است دارای تخمدان های برتر (یعنی بالاتر از نقاط اتصال کاسبرگ و گلبرگ) و آئرول هایی باشند که برگهای بیشتری تولید می کنند. دو گونه از کاکتوسواران ، کروی شکل، کوچک و دارای برگهای برجسته در راس ساقه هستند.[4]
عادت رشد
کاکتوس ها طیف گسترده ای از انواع عادات رشد را نشان می دهند ، که تقسیم آنها به دسته های ساده بسیار دشوار است اما در مجموع می توان آنها را به دسته های کلی زیر تقسیم کرد:
کاکتوس های ستونی
کاکتوس های کوچکتر را می توان ستونی توصیف کرد. آنها از ساقه های قائم و استوانه ای شکل تشکیل شده اند که ممکن است منشعب شوند یا نشوند (بدون تقسیم شدن کاملا واضح شاخه ها از تنه). تعریف مرز بین تنه و شاخه در فرم های ستونی و فرم های درخت مانند یا درختچه ای دشوار است. به عنوان مثال نمونه های کوچک و جوان کاکتوس پیرمرد ستونی و تک ساقه هستند ، در حالی که نمونه های بزرگتر و مسنتر ممکن است ساقههای جانبی به وجود بیاورند و مانند درخت شوند. در برخی موارد، "ستون ها" ممکن است افقی باشند تا عمودی. به این ترتیب، شیطان خزنده Stenocereus eruca دارای ساقه های خزنده ای است که در سطح زمین رشد می کنند و در فواصل بین توپچه ها ریشه می دهند.[5]
کاکتوس های شاخه ای
این دسته از کاکتوس ها می توانند با تولید ساقه های جانبی، ظاهری مانند درخت داشته باشند. معمولا آنها دارای یک تنه کم و بیش چوبی هستند كه در آن شاخه های زیادی وجود دارد . در تیره پرسکیا شاخه ها با برگ پوشانده می شوند، بنابراین ممکن است گونه های این تیره به عنوان کاکتوس شناخته نشوند. در بیشتر کاکتوسهای دیگر ، شاخه ها به طور معمول کاکتوس مانند هستند اما فاقد برگ یا پوست میباشند و با خار پوشیده شده اند ، مانند کاکتوس خرطومی . بعضی از کاکتوس ها ممکن است به اندازه درخت شوند اما بدون شاخه باشند ، مانند نمونه های مسن کاکتوس بشکه غول یا Echinocactus platyacanthus. کاکتوس ها همچنین ممکن است به عنوان درختچه توصیف شوند ، در این نوع کاکتوس ها چندین ساقه از زمین رشد میکنند و یا ساقههای جانبی از ساقه های بسیار پایین و نزدیک به زمین روی ساقه اصلی رشد میکنند. مانند کاکتوس لولهای.[6]
کاکتوس های کروی
کاکتوسهایی که یا ساقه ندارند و یا ساقه بسیار کوتاه دارند را می توان کروی توصیف کرد. معمولا از ساقه های کوتاه و گلوله ای تشکیل شده اند. کاکتوسهای کروی ممکن است منفرد باشند مانند Ferocactus latispinus یا ساقه های آنها به صورت خوشه هایی درآیند که می توانند تپه های بزرگی ایجاد کنند. همه یا برخی از ساقه های یک خوشه ممکن است دارای یک ریشه مشترک باشند.[7]
اشکال دیگر
کاکتوس های دیگر، ظاهر کاملاً متفاوتی دارند. در مناطق گرمسیری، بعضی از آنها به عنوان گیاه رونده جنگلی و گیاه هوازی (اپی فیت) رشد می کنند . ساقه های آنها به طور معمول به شکل پهن سازگار شده اند و از نظر ظاهری تقریباً برگ مانند هستند و خار های کمتری دارند و یا حتی هیچ خاری ندارد. برگ های کاکتوس های رونده می تواند بسیار طویل باشد. یک نمونه از اسپندارهای جنگلی از ریشه تا دورترین ساقه به طول ۱۰۰ مترگزارش شده است. کاکتوسهای اپی فیتیک یا هوازی، مانند گونه کاکتوسهای حصیری یا کاکتوسهای تعطیلات ، اغلب به سمت پایین آویزان می شوند و در بالای درختان و روی شاخه درختان رشد می کنند و توده های متراکم تشکیل می دهند.[8]
ظاهر فعلی کاکتوسها نتیجه یک روند سازگاری طولانی و دشوار با محیطی خشک و سخت است. اعتقاد بر این است که اجداد خانواده کاکتوس برای اولین بار در اواخر میانهزیستی و ابتدای ترشیاری پدید آمدند، دورهای که گسترش فراوان گیاهان گلدار از ویژگیهای آن است.[9]
در پاسخ به دگرگونیها در شرایط آب و هوایی و بهویژه کاهش دوره به دوره میزان بارش، دستهای از گیاهان در سراسر مناطق گرمسیری جنوب قاره آمریکا آغاز به ذخیره آب در ساقههای خود کردند و این ساقهها شکلی «گوشتی» به خود گرفت. این گیاهان در ابتدا تفاوت آنچنانی با دیگر گیاهان برگدار نداشتند و گوشتیشدن بخشهایی از تنه و ساقه آنها روندی تدریجی داشت. کاکتوسهای خانواده امروزی کاکتوسهای گلسرخی (پرسکیا) بیشترین شباهت را به آن کاکتوسهای اولیه دارند.[9]
فرگشت کاکتوسها فرایندی پیچیده از سازگاری بوده است که گوشتیشدن هدفمند بخشهایی از این گیاهان و تبدیل شاخهها به توپچه از نمونههای آن است. توپچه در کاکتوس همان شاخههای پیشین هستند و خارهای کاکتوس نیز همان برگها هستند. کاکتوس برای زنده ماندن در مناطق بسیار خشک، در کنار انباشت آب در ساقه خود، به مرور شاخههایش را به صورت توپچهای کوچک درآورده و برگهایش نیز برای دارا بودن از کمترین سطح تعرق شکل خار بهخود گرفتند. تنه گیاه هم رفتهرفته کوتاهقدتر و توپیتر شده است.[9]
در دورههای بعد زمینشناختی، فشار صفحههای قارهای باعث شد تا رشتهکوه آند در امتداد غربی آمریکا جنوبی ارتفاع بگیرد و درنتیجه آبوهوای بسیاری از مناطق دوباره مرطوب شود و این امر باعث مرگ و انقراض بسیاری از کاکتوسهای خشکیپسند شد. برخی از گونههای کاکتوس اما توانستند دوباره خود را با شرایط جدید تطبیق دهند و خارهای آنها امروزه شکل وهنتر و برگمانند دارد اما برگ واقعی نیست. تیرههایی چون کاکتوسهای تعطیلاتی، کاکتوسهای حصیری و کاکتوسهای ارکیدهای از نمونههای این دسته از کاکتوسها هستند. به خاطر جدایی قاره آمریکا از دیگر قارههای جهان، رویش کاکتوسها تا زمان حاضر به همین قاره محدود مانده بود.[9]
طبقهبندی
کاکتوسها به چهار زیرخانواده تقسیم میشوند. بزرگترین زیرخانواده کاکتوسواران نام دارد که ۹ تبار را در خود جای دادهاست. چهار زیرخانواده کاکتوس عبارتند از:
- کاکتوسهای گلسرخی (Pereskioideae)
- انجیریواران (Opuntioideae)
- کاکتوسهای بالشتی (Maihuenioideae)
- کاکتوسواران (Cactoideae)
کاکتوسهای گلسرخی در واقع کاکتوسهایی هستند که کاملاً داری برگ میباشند و از نظر ظاهری تا حدودی مانند گلهای رز رونده میباشند با این تفاوت که آنها از خانواده کاکتوسها و دارای توپچه (آرئول) هستند. انجیریواران کاکتوسهایی هستند که دارای برگهای موقتی هستند که در جوانههای نوظهور دیده میشوند و به سرعت و بر اثر افزایش سن و کمبود رطوبت میریزند. کاکتوسواران کاکتوسهایی هستند که برگی در آنها مشاهده نمیشود.
میوه کاکتوس
امروزه میوه کاکتوس به عنوان میوه درجه اول در بعضی از کشورها مورد علاقه مردم است.
کشور مراکش به عنوان یکی از بزرگترین صادرکننده این میوهاست که مناطق وسیعی را در این کشور دربر گرفتهاست. البته میوه کاکتوس باید به خوبی برسد تا قابل استفاده گردد. زیرا خارهای بسیار ریز میوه کاکتوس بعد از رسیدن از میوه جدا شده و میشود میوه را با خیال راحت میل نمود. البته اگر میوه را کال بچینیم خارهای میوه بر آن باقی خواهند ماند و حتی با زرد شدن رنگ میوه باز همه خارها نخواهند ریخت. میوه کاکتوس بسیار مقوی بوده و دارای طبعی بسیار گرم میباشد. مزه آن نیز مابین مزه آناناس و کیوی و انبه میباشد. به دلیل داشتن پوست ضخیم میوه تا مدتها حتی در بیرون یخچال هم قابل به نگهداری میباشد. درون میوه نیز تخمهای ریزی وجود دارد که سفت بوده و کمی خوردن میوه را مشکل مینماید.این میوه حتی به مدت بیش از 1 سال بر روی گیاه سالم میماند و آماده خوردن است.
پرورش
برخی گونههای کاکتوس نیاز به نور زیاد دارند، مانند اپونتیا که کاکتوسی با تنوع و واریتههای فراوان است. پرورش کاکتوس نیاز به محیط گلخانه ای دارد و یکی از مشکلات کاکتوسها قارچی شدن میباشد و همچنین پوسیدگی به علت آبیاری زیاد و عدم زه بندی مناسب جهت خروج آب میباشد. در کشور ایران در کرج و مشهد و مازندران و اصفهان و بسیاری شهرهای دیگر به این رشته به شکل تخصصی پرداخته شده محیط شمال ایران مانند شهر آمل برای پرورش ساکولنتها و برخی نمونههای کاکتوس مانند افوربیا بسیار مناسب میباشد. در آمل گلخانه تخصصی (پرشیا کاکتوس) یکی از تولیدکنندهها با گلخانه خانگی میباشد. کاکتوسها اکثراً ازطریق بذر و قلمه و پاجوش تکثیر میشوند. امروزه فروش بذر درجه یک کاکتوس شغل مناسبی میباشد.
ترکیب خاکی کاکتوسها، باید شنی رسی و درصد بیشتری از شن یا سنگریزه باشد. با این که ترکیب خاک کاکتوسها باید با جنس و نیاز کاکتوس مطابقت داشته باشد، اما ترکیب ۷۰٪ماسه، ۲۰٪پیت ماس و ۱۰٪ورمی کمپوست میتواند ترکیبی مناسب و ایدهآل برای هرنوع کاکتوسی باشد. کاکتوسها آبیاری منظم و با فواصل بیش از گیاهان معمول نیاز دارند و بسته به سرعت رشد و فصل، تعداد و فواصل آبیاری تنظیم میشود. کاکتوسها در مناطق گرم و پر نور رشد میکنند زیرا بومی آمریکای لاتین هستند. کاکتوسها به نور زیادی احتیاج دارند و در محیطهای کم نور معمولاً رشد علفی میکنند و منظره ظاهری آنها از حالت کاکتوس بودن خارج میشود. پرسش از نحوه چگونگی پرورش کاکتوس و استفاده از تجربههای دیگران میتواند در این امر مؤثر باشد.
شرایط محیطی
خاک مناسب
یکی از معیارهای تعیینکننده خاک مناسب برای کاکتوسها، آبوهوا میباشد. به گونهای که در آبوهوای گرم نیاز این گیاهان به خاک قابل نفوذ و سبک بیشتر احساس میشود در حالی که در آبوهوای سرد که گیاهان نیاز به آبیاری چندانی ندارند به خاکی سنگینتر نیاز خواهد بود.
بهطور کلی کاکتوسها خاکهای با PH کمتر از ۷ تا نزدیک به ۷ را میپسندند. در بیشتر متون، ترکیب اصلی خاک کاکتوسها در اندازههای زیر سفارش شدهاست:[10]
- ۱ قسمت خاک باغچه + ۱ قسمت شن و ماسه (به نسبت مساوی) + ۱ قسمت کمپوست (مواد پوسیده گیاهی و خاک برگ)، یا
- یک دوم قسمت خاک رسی + ۱ قسمت ماسه + ۱ قسمت خاک باغچه، یا
- ۱ قسمت کمپوست + ۱ قسمت خاک پیت + یک قسمت ماسه
هرگاه به ترکیبهای بالا در انتها، ۵ درصد خاک زغال اضافه شود اثر ویژهای در جلوگیری از پوسیدگی و دیگر بیماریهای قارچی خواهد داشت (حضور پتاس در خاک زغال، باعث این امر میشود).
یکی از ضروری ترین نکات در پرورش و نگهداری کاکتوس ها داشتن خاک و گلدان مناسب برای کاکتوس است.گلدان ما باید زهکشی مناسبی داشته باشد به این معنی که آب اضافی به راحتی از کف گلدان خارج شود.ریشه کاکتوس ها به شدت به پوسیدگی حساس میباشند و در صورتی که آب به مدت زیادی در خاک آن ها باقی بماند ریشه گیاه دچار پوسیدگی شده و گیاه به اصطلاح میگندد.پس به همین منظور در کف گلدان مقداری شن قرار میدهیم تا آب اضافی به راحتی خارج شود.
البته در متون مختلف و در گفتههای افراد با تجربه در زمینه تولید و پرورش کاکتوس به فرمولهای مختلف دیگری نیز اشاره شدهاست. برخی از افراد در ترکیب خاک خود از کود حیوانی و برخی دیگر از ورمی کمپوست استفاده میکنند. به عنوان مثال میتوان به این ترکیب اشاره کرد:
دو قسمت شن ریز شسته شده و شیرین (فاقد املاح) + کمتر از یک قسمت کود گاوی پوسیده + یک قسمت خاک برگ پوسیده با اندازه متوسط ذرات + مقدار بسیار کمی از قطعات خورد شده زغال چوب (این فرمول را بر اساس اطلاعات ذکر شده در تابلوی اطلاعرسانی باغ گلهای اصفهان در این قسمت ذکر کردم). خاک مناسب دیگری که معمولاً استفاده میکنند ۶۰درصد شن شسته شده ۲۰درصد پیت ماس و ۱۵درصد ورمی کمپوست بهعلاوه مقداری زغال میباشد.
کودهای مخصوص و مناسب کاکتوس حاوی سه ماده مغذی نیتروژن، پتاسیم و فسفر میباشند و سه عدد روی بسته های کود دیده می شود که عدد اول مربوط به میزان نیتروژن و عدد دوم و سوم به ترتیب مربوط به اندازه ی فسفر و پتاسیم موجود داخل کود است. به طور معول عبارت NPK که مخفف نیتروژن، فسر و پتاسیم است هم روی بسته ذکر شده است.
1. در اوایل فصل بهار و زمانی که نشانه های رشد مثل رویش برگ های جدید ، تیغ های جدید و یا افزایش سایز و رشد را بسته به نوع کاکتوس را در آن مشاهده کردید ، به صورت هفتگی به آن کود بدهید.
2. از کودهایی با نیتروژن کم با نسبت های 10-10-5 استفاده کنید. 1 قاشق چای خوری از کود را در یک گالون آب بریزید و تا جایی به کاکتوس آب دهید تا خاک آن مرطوب شود و همچنین می توانید 1 قاشق چایخ وری از کود مخلوط به نسبت -6-7-1 با یک گالون آب استفاده کنید و همزمان با آن به کاکتوس آب بدهید.
3. کود را هر هشت هفته یک بار در فصل های بهار و تابستان به نسبت 10-10-5 به گیاه بدهید. اگر از کود مخلوط کاکتوس به نسبت 6-7-1 استفاده می کنید، آن را در فصل رشد هر دو هفته یک بار به گیاه بدهید. کاکتوس نیاز به مواد مغذی اضافه تر در فصل پاییز و زمستان ندارد.
4. کود باقیمانده و اضافی را در یک ظرف برچسب دار و محکم با درب بسته نگه دارید تا این که نوبت به کوددهی بعدی برسد.
مواد مورد نیاز:
- کود حلال با نیتروژن کم
- قاشق های اندازه گیری
- 1 ظرف گالونی
- آبپاش
راهکارها و نکات مهم در مورد کوددهی کاکتوس
کود می تواند در مواردی به گلدان و یا گیاه شما آسیب وارد کند. کوددهی را بعد از این که گیاه را در گلدان جدید قرار دادید، به تاخیر بیاندازید که معمولا فاصله ای حدود دو ماه دارد. بهتر است تا زمانی که کاکتوس به گلدان جدید خود عادت نکرده کود دهی انجام نشود.
دما
این گیاه، به حد متوسط گرما در فصل بهار تا پاییز و شبهای خنک نیاز دارد. هوای زمستان باید خنک باشد (حدود ۱۰ تا ۱۴ درجه سانتی گراد).
کاکتوسهایی که تار دارند باید در محلی با دمای حداقل ۱۶ درجه نگهداری شوند. همچنین توجه داشته باشید که تهویه مناسب از جمله نیازهای کاکتوس است.
بهترین درجه برای نگهداری کاکتوسها ۱۸ تا ۳۲ درجه سانتیگراد میباشد.[11] در تحقیق گلخانه پرشیا کاکتوس در محیط شمال ایران در شهر آمل در زمستان نباید دمای محیط پرورش و نگهداری گیاه از پنج درجه سانتی گراد کمتر شود و در تابستان هم دمای محیط پرورش و نگهداری نباید بیش از چهل درجه باشد. در زمستان با شروع سرما کاکتوسها به خواب میروند و نیاز به آبیاری در این کاکتوسها بسیار پایین میآید. یکی از راههای به گل نشستن کاکتوسها و گرفتن بذر خواب زمستانی کاکتوسهاست که پس از فصل سرما کمکم بیدار میشوند. ذکر یک نکته که در زمان زمستان از دادن کود به گیاه خودداری شود.
کاکتوس ها در برابر تغییرات دمایی بسیار قوی بوده و مقاومت خوبی از خود نشان میدهند.آن ها از دمای ۵ درجه بالای صفر تا ۵۰ درجه سانتی گراد را به خوبی تحمل میکنند ولی دمایی کمتر از ۵ درجه و بیشتر از ۵۰ درجه به آن ها آسیب وارد میکند.البته نا گفته نماند که بعضی از گونه های کاکتوس ها در سنین بالا میتوانند دمایی فراتر را نیز تحمل کنند و برخی نیز حتی در برابر برف و سرما مقاومت نشان میدهند.
نور
باید توجه داشته باشید که میزان تابش نور و روشنایی محیط نگهداری کاکتوسها در شکل ظاهری کاکتوسها، رنگ گل، تعداد گلها، ساقهها و شکل غنچههای گل اهمیت فراوانی دارد. اما توجه داشته باشید بهطور کلی، کاکتوسها به نور زیاد (نزدیک پنجرههای شرقی و غربی) و نور خیلی زیاد (نزدیک پنجرههای جنوبی) نیاز دارند.[11] نکته حائز اهمیت در مورد میزان نور محیط نگهداری کاکتوسها در این است که چنانچه نور محیط کم باشد کاکتوسها طراوت و زیبایی خود را از دست میدهند، و در مورد کاکتوسهایی که گل دارند، توانایی گل دهی خود را از دست میدهند. کاکتوس بعد از مدتی در نور کم ازبین میرود البته نور زیاد در تابستان باعث آفتاب سوختگی میشود.
رطوبت برای گیاه کاکتوس اهمیت چندانی ندارد. چرا که بومی مناطق خشک و صحراهای آمریکا میباشد. آبوهوای گیاه کاکتوس به نوع آن بستگی دارد. بعضی کاکتوسها در دمای بالا طاقت نمیآورند و بعضی در دمای پایین.
تکثیر
تکثیر کاکتوسها به دو شیوه انجام میشود:
- جنسی
- غیر جنسی
بعضی از کاکتوسها نظیر مامیلاریا گل دهی منظم هر ساله دارند. بذر سیاه رنگ کوچک تولید میکنند. بعضی دیگر از کاکتوسها نظیر زیئو کاکتوس که گلهای بسیار کم دوامی دارند تولید بذر کمتری میکنند. برای مثال ملو کاکتوس، گیاه تک پایه است و نمیتوان با قلمه زدن آن را پرورش داد، پرورش این کاکتوس با توسط بذرهایش امکانپذیر است؛ و کاکتوس آپونتیا بلعکس میباشد و قلمه زدن آن راهکار رایج تری است.
تکثیر بذری کاکتوسها
عموم کاکتوسها بذرهای بسیار ریز با قوه نامیه نسبتاً کوتاه دارند. نکات مهم در کشت بذری کاکتوس: بذرها قوه نامیه مناسبی داشته باشند؛ یعنی تعداد جوانه زنی گیاه در زمان معین به اندازه قابل قبول باشد؛ نحوه کشت طوری باشد که بذرهای ریز بتوانند جوانه بزنند؛ بنابراین کاکتوسها را در سبدهای پلاستیکی کم عمق با یک خاک بسیار سبک (ترجیحاً پیت ماس) کشت میکنند. آبیاری بسترهای کشت در پای گیاه انجام میگیرد، یا اینکه سبدها را در ظرفهای آبی قرار داده که بهتدریج آب را جذب میکند و گیاه و بذرها مرطوب شده و بعد جوانه میزنند. مثل هر گیاه دیگر بذرکاری باعث طولانی شدن زمان رشد و نمو و بلوغ گیاه میشود.
قلمه زدن
عمدهترین تکثیر رویشی کاکتوسها قلمه زدن است. قلمه زدن در کاکتوس به فصل بستگی دارد و بهترین فصل برای آن اوایل تابستان میباشد. بهطوریکه آنها را در یک بستر سبک و محیط با رطوبت کافی با آبیاری منظم کشت میکنند. اما قبل از اینکه قلمهٔ کاکتوس مخصوصاً کاکتوسهای گوشتی نظیر سرئوسها وارد بسترهای کشت شوند باید شیرآبه گیاه را قطع کرد. برای انجام چنین عملی قبلاً قطعات جدا شده یا قلمههای کاکتوس را به مدت چندین ساعت در معرض تابش مستقیم آفتاب در تابستان قرار میدادند تا اینکه جریان شیرآبه قطع میشد و سپس اقدام به کشت آن میکردند. اما امروزه با توجه به اینکه ریشهدار کردن گیاهان در کمترین زمان حائز اهمیت است قلمهها را در آب ولرم حدود ۴۵ درجه سانتی گراد قرار میدهند؛ که در نتیجه جریان شیرآبه قلمهها قطع میشود. سپس آنها را در بستر کاشت قرار میدهند. روش معمول این است که قلمه با توجه به سطح برش داده شده چند روزی در سایه و سپس در شن خالی کاشته میشود در قلمه باید قطعه را ازته کاکتوس ببریم.
پیوند زدن
کار دیگری که بیشتر بهعنوان یک هنر به نظر میرسد عمل پیوند در کاکتوس است. آنچه مسلم است سرئوسها یا کاکتوسهای مخروطی، پایههای بسیار خوبی برای بیشتر مامیلاریاها یا اوپنسیهها هستند. از پایهای خوب دیگر سند پدرو است. معمولاً به ۳ دلیل کاکتوسها را پیوند میزنند. دلیل اول خراب شدن برخی کاکتوس روی خاک است. ژیمینوهای رنگی از معروفترین این دسته هستند.
دلیل دوم رشد کم بعضی از کاکتوسها روی خاک است (مثل خانواده آریو). با پیوند زدن پایه انرژی بیشتری را به پیوندک میرساند و باعث ربیشتر آن میشود دلیل سوم پیوند زدن را میتوان زیبایی و جذابیت کاکتوسهای پیوندی دانست. اما چه کاکتوسهایی مناسب پایه هستند؛ برای پیوند زدن باید در انتخاب پایه دقت کرد. معمولاً از سرئوسها برای پایه استفاده میشود. به عقیده اکثر کارشناسان پایه آبی یا میرتلو و لمایرو سرئوس یا پایه نقره ای بهترین پایهها برای پیوند زدن هستند. میرتلو به دلیل چسبندگی بیشترپایه مطمئن تری برای تازهکارها به حساب میآید.
- ژیمینو رنگی روی میرتلو
- چاکلت روی پایه نقره ای
- پایه نقره ای
- آستریاس لاک پشتی
- دم روباهی روی اپونتیا
- تفرو جئو
- تفرو الکساندری
- انواع مامیلاریا ، ژیمینو، آستروفیتوم، آریوسیز، فروکاکتوس ، نئوپرتریا و...
اما اگر علاقهمند به خانواده بزرگ اپونتیا تفرو هستید باید بدانید که بهترین پایه برای آنها [اپونتیا] راکتی یا صفحه ای است که اکثر مردم آن را با نام زبان مادر شوهر میشناسند. راکتی رشد بسیار زیادی دارد به طوری که در فصل رشد و شرایط مساعد می تولند ۱۰ برابر رشد کند در حالی که میرتلو و نقره ای ۲ تا ۳ برابر به طولشان اضافه میشود.
منابع
- شریفی جهانتیغ، غلامرضا، کاکتوس علوفهای. گرگان: تابستان ۱۳۸۷.
- https://en.wikipedia.org/wiki/Cactus#cite_note-dalhousie-17 (Friday, October 26, 2018). [زیستشناسی ککتی، دانشگاه دالوشی، که از اصل در 2012-02-20 بایگانی شد، بازیابی شد 2012-02-13 "ریشه کاکتوس"] Check
|نشانی=
value (help). https://en.wikipedia.org/wiki/Cactus#cite_note-dalhousie-17. Check date values in:|تاریخ=
(help); External link in|وبگاه=
(help) - «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانیشده از اصلی (PDF) در 13 فوریه 2012. دریافتشده در 9 اكتبر 2020. تاریخ وارد شده در
|بازبینی=
را بررسی کنید (کمک) - «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانیشده از اصلی (PDF) در 13 فوریه 2012. دریافتشده در 9 اكتبر 2020. تاریخ وارد شده در
|بازبینی=
را بررسی کنید (کمک) - [Brown, Roger, "Cultivation of Cacti", in Anderson (2001), pp. 85–92 Brown, Roger, "Cultivation of Cacti", in Anderson (2001), pp. 85–92] مقدار
|نشانی=
را بررسی کنید (کمک). پارامتر|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - [Brown, Roger, "Cultivation of Cacti", in Anderson (2001), pp. 85–92 Brown, Roger, "Cultivation of Cacti", in Anderson (2001), pp. 85–92] مقدار
|نشانی=
را بررسی کنید (کمک). پارامتر|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - [Brown, Roger, "Cultivation of Cacti", in Anderson (2001), pp. 85–92 Brown, Roger, "Cultivation of Cacti", in Anderson (2001), pp. 85–92] مقدار
|نشانی=
را بررسی کنید (کمک). پارامتر|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - [Brown, Roger, "Cultivation of Cacti", in Anderson (2001), pp. 85–92 Brown, Roger, "Cultivation of Cacti", in Anderson (2001), pp. 85–92] مقدار
|نشانی=
را بررسی کنید (کمک). پارامتر|عنوان= یا |title=
ناموجود یا خالی (کمک) - Slaba, Rudolf, and Klaske Kamstra. 1994. Cactussen. Lisse: Rebo Productions. p. 6
- مطلق زاده، رؤیا، جهان کاکتوسها: پرورش کاکتوس در باغ، خانه و آپارتمان. تهران: انتشارات فرهنگ جامع: 1378.
- پرورش گیاهان آپارتمانی (۱). مؤلفان سید مهدی فروتن و دیگران. تهران: شرکت چاپ و نشر کتابهای درسی ایران: 1392.
12. آموزش نگهداری از کاکتوس در منزل
در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ کاکتوس موجود است. |
- رافایل، جان. تیرهشناسی کاکتوس.
- بران، اسمیت. چگونه خودمان کاکتوس پرورش دهیم.