روغن زیتون

روغن زیتون از میوه درخت زیتون به دست می‌آید. این درخت نخستین بار در کرانه‌های دریای مدیترانه پرورش یافت. روغن زیتون را با فشردن میوه زیتون به دست می‌آورند که دارای مقدار زیادی چربی سیر نشده است.

درخت زیتون در پرتغال

روغن به وسیلهٔ خرد کردن کامل زیتون و جدا کردن روغن به وسیلهٔ روش‌های مکانیکی یا شیمیایی تولید می‌شود. این روغن در آشپزی، تولید لوازم آرایش، تولید دارو و صابون کاربردهای گوناگون دارد. در قدیم از روغن زیتون به عنوان سوخت چراغ‌های روغنی نیز استفاده می‌کرده‌اند. روغن زیتون در سراسر جهان به کار برده می‌شود. بیشترین مصرف آن در کشورهای پیرامون مدیترانه است.

تاریخچه

درخت زیتون درخت بومی حوزهٔ مدیترانه است. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد درختان زیتون وحشی، توسط مردم دوران نوسنگی یافت شده‌اند. درخت زیتون وحشی نخست در آسیای کوچک و در یونان باستان می‌روییده‌است.

روغن زیتون، فراورده‌ای بود که ابتدا مردمان مینوسی (تمدنی پیش از یونانی در عصر برنز در نواحی مدیترانه‌ای) آن را تولید کرده‌اند. این روغن برای آن‌ها منشأ ثروت محسوب می‌شد. این مردمان، گوشت له شدهٔ میوهٔ زیتون را داخل مخزن ثابتی می‌ریختند و پس از مدتی، روغن زیتون در قسمت بالا جمع می‌شد و آب و بقیه مواد را از قسمت انتهایی مخزن خارج می‌کردند.

زمان و مکانی که از ابتدا درختان زیتون برداشت شده‌است، روشن نیست. در آسیای صغیر در هزاره ششم، در امتداد ساحل شام و با عبور از شبه جزیره سینا به ترکیه امروزی در هزاره چهارم یا جایی در هلال حاصلخیز در هزاره سوم بارور شده‌اند.

قطعاً درخت‌های زیتون در اواخر دوره مینوسی‌ها (۱۵۰۰سال پیش از میلاد) در جزیره کرت کشت شده‌اند. کشت درختان زیتون در این جزیره به ویژه در دوره پیشرفت، شدت یافت و نقش مهمی را در اقتصاد این جزیره ایفا کرد. مطالعات ژنتیکی اخیر نشان می‌دهد که گونه‌های مورد استفاده توسط کشاورزان امروزی از جمعیت‌های مختلف گونه‌های وحشی بوده‌است، اما تاریخ دقیق گونه‌های اهلی هنوز مشخص نشده‌است.

قدیمی‌ترین روغن زیتون کشف شده (۷۷۰۰ ساله)

در دسامبر ۲۰۱۴ (آذر ۱۳۹۳) بقایای یک روستای ۷۷۰۰ ساله در حفاری‌های باستان‌شناسی در منطقه گالیل (جلیله) شمال فلسطین کشف شد که قدیمی‌ترین کوزه‌های سفالی حاوی روغن در آنجا بود. دو کوزه سفالی که بقایای روغن زیتون در آن باقی مانده بود، تقریباً متعلق به ۵۸۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است. این روستای متعلق به دوره «نوسنگی» شاید نخستین کارگاه جهانی برای گرفتن روغن زیتون بوده‌است. همچنین در این روستا قدیمی‌ترین سازه چوبی دست انسان که تاکنون کشف شده، در آن به دست آمده‌است. پیش از این کشف، قدیمی‌ترین روغن زیتون باقی‌مانده متعلق به حدود سه هزار سال قبل از میلاد بود.[1]

تولید و تجارت

درختان زیتون و روغن آن را در مدیترانه شرقی می‌توان به عنوان یک تجارت در شهر باستانی حلب که در حومه شهر سوریه واقع شده‌است (۲۶۰۰–۲۲۴۰ سال پیش از میلاد) دانست. در اینجا برخی از اسناد به تاریخ ۲۴۰۰ سال قبل از میلاد، زمان سرزمین‌های پادشاه و ملکه رجوع کرده‌اند. این متعلق به یک کتابخانه از قرص‌های خاک رس در آتش که نابود کاخ پخته شده کاملاً حفظ شده‌است. یک منبع قدیمی که در آن مکرر از روغن زیتون یاد شده تنخ است.

مصریان باستان ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد روغن زیتون را از کرت، سوریه و کنعان وارد می‌کردند و روغن یکی از اقلام مهم تجارت و ثروت محسوب می‌شد. باقی‌مانده روغن زیتون در کوزه‌هایی که بیش از ۴۰۰۰ سال در یک قبر در جزیره ناکسوس در دریای اژه قرار داشته‌اند پیدا شده‌است. سینوهه یک تبعیدی مصری که در شمال کنعان حدود ۱۹۶۰ سال قبل از میلاد زندگی می‌کرد، چیزهای فراوانی از درختان زیتون نوشته‌است.

علاوه بر مصرف غذایی، روغن زیتون برای مراسم مذهبی، مصرف دارویی، به عنوان یک سوخت در چراغ نفتی، صابون‌سازی و روش‌های مراقبت از پوست استفاده می‌شود. روغن زیتون مینوسی‌ها در مراسم‌های مذهبی استفاده می‌شود. محصول اصلی تمدن مینوسی‌ها، که در آن به نمایندگی ثروت نفت شد. مینوسی‌ها خمیره را به تانک ته‌نشینی انتقال داده و هنگامی که روغن به بالا انتقال می‌یابد و تخلیه آب از پایین صورت می‌گیرد. درخت زیتون در ایبریا و شهرهای اتروسک قبل از قرن هشتم و از طریق تجارت با فنیقی‌ها و کارتاژ، سپس در جنوب فرانسه توسط قبایل سلتیک در قرن هفتم گسترش یافت.

اولین ثبت استخراج روغن از کتاب مقدس عبری شناخته شده‌است و در خروج از مصر انجام گرفته‌است، در طول قرن سیزدهم قبل از میلاد می‌باشد. در طول این زمان، روغن را از طریق فشردن توسط دست و ذخیره کردن در ظروف مخصوص تحت حفاظت بدست می‌آوردند. یک آسیاب تجاری برای استخراج روغن مورد استفاده در ائتلاف قبیله‌ای مورد استفاده قرار می‌گرفت و بعد از آن در ۱۰۰۰ سال قبل از میلاد، در هلال حاصلخیز و منطقه‌ای شامل فلسطین، لبنان، و اسرائیل کنونی قرار گرفت. بیش از ۱۰۰ زیتون پرس شده در تل مقنه (اکرون) یافت شد، در جایی که هم چنین فلسطینی‌ها روغن زیتون تولید کردند. این پرس‌ها با خروجی بین ۱٬۰۰۰ تا ۳٬۰۰۰ تن روغن زیتون در هر فصل تخمین زده می‌شود.

هنوز بسیاری از پرس‌های باستانی در منطقه مدیترانه شرقی وجود دارد، و برخی از آن‌ها که متعلق به دوره روم باستان هستند، هنوز هم امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

استفاده از روغن زیتون در آشپزی یونانی و رومی باستان معمول بوده‌است. به نوشته منابع قدیمی، شهر آتن نام خود را به دلیل آتنی‌ها که در رابطه با روغن زیتون می‌باشد در نظر گرفته‌است، که این اسم پیشکشی به الهه آتنا (یک درخت زیتون) و پوسیدون (آب نمک جوشان بهاری خارج شده از صخره) است. اسپارتها و یونانیان دیگر روغن زیتون خود را با ساییدن زیتون بدست می‌آوردند. در اوایل قرن هفتم قبل از میلاد، مصرف روغن زیتون برای لوازم آرایش به سرعت در همه شهرهای یونان، همراه با نمایش هیکل‌های لخت ورزشکاران و تا هزاران سال علی‌رغم قیمت بسیار گزاف آن گسترش پیدا کرد. درخت‌های زیتون در سرتاسر حوضه مدیترانه طی انقلاب جمهوری رم و دوره امپراتوری آن‌ها کاشته می‌شد. بر اساس گفته تاریخدان «پلینی»، ایتالیا تا قرن اول بعد از میلاد دارای روغن زیتون عالی با قیمت مناسبی بود، و آن را به نام بهترین در مدیترانه نام‌گذاری کرد.

گونه‌ها

در میان بسیاری از انواع مختلف زیتون‌ها فهرستی از ارقام زیتون وجود دارد: در یونان Koroneiki, Lianolia, Chondrolia با نام مستعار (Throumbolia), Tsounati, Patrinia و… در اسپانیا، مهم‌ترین ارقام عبارتند از: Arbequina Picual, Hojiblanca، و Manzanillo de Jaén، در ایتالیا Frantoio, Leccino Pendolino, Moraiolo در فرانسه، Picholine در کالیفرنیا Mission، در پرتغال Galega، در کرواسی Oblica و Leccino. روغن زیتون در ارقام متفاوت با عطر و طعم و (عمر مفید) مختلف می‌باشد.

تولید و مصرف

سه کشور عمده تولیدکننده روغن زیتون در جهان، اسپانیا، ایتالیا و یونان هستند. این سه کشور بیش از ۷۵ درصد از روغن زیتون جهان را تولید می‌کنند. اسپانیا حدود ۳۰٪ از روغن زیتون جهان را تولید می‌کند، دومین کشور ایتالیا و سومین یونان است.

ایتالیا همچنین یکی از واردکنندگان روغن زیتون است و بیش از تولید خود، روغن زیتون را وارد می‌کند. بخش اعظم روغن زیتونی که ایتالیا آن را وارد می‌کند، دوباره آن را بسته‌بندی و به نام خود عرضه می‌کند. ایتالیا حدود ۴۰٪ روغن زیتون اسپانیا را وارد و تحت نام برندهای ایتالیایی صادر می‌کند. در ایتالیا بخش اعظم تولیدات به نام "Cittàdell'Olio" یعنی روغن شهرها تولید می‌شود. بعضی از معروف‌ترین شهرها لوکا، فلورانس، سینا در ایالت توسکانی است. اما بخش اعظم محصولات از شهر پوگلیا برداشت می‌شود. کشور پرتقال ۵٪ روغن زیتون جهان را تولید و بازار صادراتی عمده آن کشور برزیل است.

استرالیا در حال حاضر به تولید مقدار قابل توجهی از روغن زیتون مشغول است. از استرالیا روغن زیتون به آسیا، اروپا و ایالات متحده صادر می‌شود. در شمال آمریکا، ایتالیایی و اسپانیایی روغن زیتون می‌باشد. بهترین و شناخته شده‌ترین، و با کیفیت فوق‌العاده بالا extra-virgin روغن از ایتالیا، اسپانیا، پرتغال و یونان با قیمت بالا به فروش می‌رسد، اغلب در بسته‌بندی‌های شیک عرضه می‌شوند. بخش اعظم روغن زیتون وارداتی آمریکا از ایتالیا، اسپانیا و ترکیه وارد می‌شود. آمریکا ۴۷٬۸۰۰٬۰۰۰ دلار معادل ۱۸۱٬۰۰۰ m۳روغن زیتون در سال ۱۹۸۸ وارد کرده که ۳۴٬۶۰۰٬۰۰۰ دلار معادل ۱۳۱۰۰۰ متر مکعب آن از ایتالیا وارد شده‌است.

نیوزیلند، آفریقای جنوبی، آرژانتین و شیلی نیز روغن زیتون تولید می‌کنند. باغ‌های زیتون در آریزونا، کالیفرنیا و تگزاس نیز به تولید روغن زیتون روی آورده‌اند. واژه (USA) بر روی قفسه‌های بازار مواد غذایی در کنار دریای مدیترانه در سال‌های اخیر دیده می‌شود.

استفاده

امروزه از روغن زیتون در پخت‌وپز و همچنین در تهیهٔ مواد آرایشی بهداشتی استفاده می‌کنند. از این روغن صابون هم تهیه می‌نمایند. البته روغن زیتون را در صنایع دارویی و همچنین به عنوان سوخت چراغ‌های نفتی به کار می‌برند.

طرز تهیه

در قدیم روغن زیتون را به این طریق تهیه می‌کردند: ابتدا به تنهٔ درخت زیتون با چوب می‌زدند تا میوه‌های زیتون به زمین بیفتند. سپس آن‌ها را با کمک سنگ داخل کاسه‌های چوبی له می‌کردند تا به روغن بیفتند. امروزه میوه زیتون را تکه‌های ریز می‌کنند و از آن خمیری به دست می‌آورند. این خمیر را با آب مخلوط نموده و داخل دستگاه گریز از مرکز (سانتریفوژ) می‌ریزند. در این دستگاه ضمن چرخش، روغن زیتون از بقیه مواد جدا می‌شود.

درجه‌بندی تجاری روغن زیتون
  • روغن زیتون بکر: به روغن زیتونی گفته می‌شود که تنها توسط فرایندهای فیزیکی استخراج شده و هیچ نوع فرایند شیمیایی بر روی آن صورت نگرفته‌است.
  • روغن زیتون تصفیه شده: این روغن با استفاده از فرایندهای شیمیایی تصفیه شده و مقدار اسید چرب آزاد آن کاهش یافته‌است. این روغن در مقایسه با روغن زیتون بکر از ارزش تجاری کمتری برخوردار می‌باشد.
  • روغن تفاله زیتون Olive pomace oil: این روغن با استفاده از استخراج حلالی روغن موجود درگوشت میوه زیتون به وسیله هگزان به دست می‌آید

گریدهای خرده فروشی روغن زیتون[2](مطابق با تعریف انجمن بین‌المللی روغن زیتون)IOOC
  • روغن زیتون فوق بکر: به روغن زیتون بکر که اسیدیته آن کمتر از ۰٫۸ درصد باشد، روغن زیتون فوق بکر گفته می‌شود. میزان تولید این روغن معادل ۱۰ درصد کل تولید روغن زیتون می‌باشد.
  • روغن زیتون بکر: به روغن زیتون بکر که اسیدیته آن کمتر از ۲ درصد باشد روغن زیتون بکر گفته می‌شود.
  • روغن زیتون خالص: مخلوطی از روغن زیتون تصفیه شده و روغن زیتون بکر می‌باشد.
  • روغن زیتون نفتی Lampante oil: این روغن جهت مصارف خوراکی مناسب نمی‌باشد. واژه نفتی به علت مصرف این نوع روغن زیتون به عنوان سوخت چراغ‌های روغن سوز در زمان‌های گذشته اطلاق می‌شود. این نوع روغن در حال حاضر تنها در مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
  • روغن زیتون تصفیه شده: روغن حاصل از تصفیه شیمیایی یا فیزیکی روغن زیتون بکر به شرط عدم ایجاد تغییر در ترکیب تری گلیسریدی آن، روغن زیتون تصفیه شده نامیده می‌شود. میزان اسیدهای چرب آزاد این روغن نباید بیش از ۰٫۳ درصد باشد. این روغن معمولاً از تصفیه روغن زیتون بکر با اسیدیته بالا و شرایط نامناسب تهیه می‌شود. در حدود ۵۰ درصد روغن‌های زیتون بکر تولید شده در آب و هوای مدیترانه‌ای به دلیل بالا بودن میزان اسیدیته و کیفیت پایین به ناچار تصفیه می‌شوند. لازم است ذکر شود که در تولید این روغن هیچ گونه حلالی جهت استخراج آن استفاده نشده‌است و تنها به علت بالا بودن اسیدیته تحت فرایندهای تصفیه فیزیکی یا شیمیایی قرار گرفته‌است. این روغن در مواقعی تحت عنوان روغن زیتون خالص به فروش می‌رسد.
  • روغن تفاله زیتون (پومیس) Olive pomace oil : تفاله زیتون که پس از روغن‌کشی حاصل می‌شود که پس از خشک کردن توسط حلال صنعتی هگزان یا سایر حلالها، روغن آن استخراج می شود. این روغن، روغن تفاله زیتون (پومیس) محسوب می‌شود که تنها برای مصارف صنعتی کاربرد دارد . روغن تفاله زیتون به علت آلوده بودن به بنزوآلفاپیرنن، مونوکلوروپروپان دی ال ها و هیدروکربن های حلقوی، سرطانزا بوده و روی اعصاب و سایر ارگان های بدن تاثیر نامطلوب دارد و در استاندارد ملی ایران استفاده خوراکی آن ممنوع اعلام شده است.[3]

گریدهای خرده فروشی روغن زیتون در آمریکا
  • نوع A: روغن زیتون با میزان اسیدهای چرب کمتر از ۱٫۴ درصد (کیفیت عالی و فاقد موارد نامطلوب).
  • نوع B: روغن زیتون با میزان اسیدهای چرب کمتر از ۲٫۵ درصد (کیفیت خوب و فاقد موارد نامطلوب).
  • نوع C: روغن زیتون با میزان اسیدهای چرب کمتر از ۳٫۰ درصد (کیفیت نسبتاً خوب و تقریباً فاقد موارد نامطلوب).
  • نوع D: روغن زیتون با میزان اسیدهای چرب بیشتر از ۳٫۰ درصد (برای مصارف خوراکی مناسب نمی‌باشد).

آثار روغن زیتون بر تندرستی

تحقیقات نشان داده که مصرف روزانه دو قاشق غذا خوری (۲۳ گرم) روغن زیتون، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را کاهش می‌دهد که این امر، به دلیل وجود چربی‌های اشباع نشده در این روغن است؛ بنابراین برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری، بهتر است که به جای چربی‌های اشباع شده از روغن زیتون استفاده شود تا میزان مصرف کالری روزانه از حد لازم بیشتر نباشد. همچنین روغن گردو و اسید چرب امگا ۳ که در گوشت ماهی و سبزیجات وجود دارد همچون روغن زیتون، اسیدهای چرب اشباع نشده دارند و بنابراین برای پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی مفیدند. علاوه بر این از روغن زیتون می‌توان برای براق کردن موهای خشک و نرم کردن صورت و دست‌ها استفاده کرد.

روغن زیتون برای پخت‌وپز و سرخ کردن بهترین روغن است.[4]

مقایسه با دیگر روغن‌ها
روغن‌های گیاهی
نوعاسید چرب
اشباع شده[5]		اسیدهای چرب
اشباع نشده منو[5]		اسیدهای چرب اشباع نشده چندگانهاسید اولئیک
(ω-۹)		نقطه دود
کل چندگانه[5]آلفا لینولنیک اسید
(ω-۳)		اسید لینولئیک
(ω-۶)
غیر هیدروژنه کردن
کانولا (کلزا)۷٫۳۶۵۶۳٫۲۷۶۲۸٫۱۴۲۹-۱۱۱۹-۲۱—۴۰۰ درجه فارنهایت (۲۰۴ درجه سلسیوس)[6]
روغن نارگیل۹۱٫۰۰۶٫۰۰۰۳٫۰۰۰—۲۶۳۵۰ درجه فارنهایت (۱۷۷ درجه سلسیوس)[6]
روغن ذرت۱۲٫۹۴۸۲۷٫۵۷۶۵۴٫۶۷۷۱۵۸۲۸۴۵۰ درجه فارنهایت (۲۳۲ درجه سلسیوس)[7]
روغن پنبه‌دانه۲۵٫۹۰۰۱۷٫۸۰۰۵۱٫۹۰۰۱۵۴۱۹۴۲۰ درجه فارنهایت (۲۱۶ درجه سلسیوس)[7]
روغن بزرک[8]۶–۹۱۰–۲۲۶۸–۸۹۵۶–۷۱۱۲–۱۸۱۰–۲۲۲۲۵ درجه فارنهایت (۱۰۷ درجه سلسیوس)
روغن زیتون۱۴٫۰۰۷۲٫۰۰۱۴٫۰۰<1.۵۹–۲۰—۳۸۰ درجه فارنهایت (۱۹۳ درجه سلسیوس)[6]
روغن نخل۴۹٫۳۰۰۳۷٫۰۰۰۹٫۳۰۰—۱۰۴۰۴۵۵ درجه فارنهایت (۲۳۵ درجه سلسیوس)[9]
روغن بادام زمینی۱۶٫۹۰۰۴۶٫۲۰۰۳۲٫۰۰۰—۳۲۴۸۴۳۷ درجه فارنهایت (۲۲۵ درجه سلسیوس)[7]
روغن گلرنگ (>۷۰% اسید لینولئیک)۸٫۰۰۱۵٫۰۰۷۵٫۰۰———۴۱۰ درجه فارنهایت (۲۱۰ درجه سلسیوس)[6]
گلرنگ (اولیک بالا)۷٫۵۴۱۷۵٫۲۲۱۱۲٫۸۲۰———۴۱۰ درجه فارنهایت (۲۱۰ درجه سلسیوس)[6]
روغن سویا۱۵٫۶۵۰۲۲٫۷۸۳۵۷٫۷۴۰۷۵۰۲۴۴۶۰ درجه فارنهایت (۲۳۸ درجه سلسیوس)[7]
روغن آفتابگردان (>۶۰% اسید لینولئیک)۱۰٫۱۰۰۴۵٫۴۰۰۴۰٫۱۰۰۰٫۲۰۰۳۹٫۸۰۰۴۵٫۳۰۰۴۴۰ درجه فارنهایت (۲۲۷ درجه سلسیوس)[7]
روغن آفتابگردان (اولیک بالا)۹٫۸۵۹۸۳٫۶۸۹۳٫۷۹۸———۴۴۰ درجه فارنهایت (۲۲۷ درجه سلسیوس)[7]
هیدروژنه کردن کامل
روغن پنبه‌دانه۹۳٫۶۰۰۱٫۵۲۹.۵۸۷.۲۸۷[5]
روغن نخل۴۷٫۵۰۰۴۰٫۶۰۰۷٫۵۰۰
روغن سویا (هیدروژنه)۲۱٫۱۰۰۷۳٫۷۰۰.۴۰۰.۰۹۶[5]
عددها بر پایه (%) وزن کلی چربی است.

تشخیص روغن زیتون اصل از تقلبی

روغن زیتون به خاطر فواید بسیاری که دارد، میزان مصرف آن هم بالاست و به دنبال آن احتمال تقلب سودجویان در این محصول نیز بالا می‌رود. این در حالیست که با آزمایشی ساده می‌توان اصل یا تقلبی بودن روغن زیتون را تشخیص داد. به این صورت که روغن زیتون را مدتی در یخچال قراردهید؛ اگر حالت سفت شدن یا یخ زدگی دانه‌های روغن در آن دیده شد، روغن اصل و خالص است.[10]

البته برای تشخیص روغن زیتون اصل راه‌هایی وجود دارد که شما بتوانید در محل خرید روغن را تست کنید و از اصل بودن آن اطمینان حاصل کنید. چند مورد از این راه‌ها عبارتند از:

  1. از طریق بو: روغن زیتون اصل باید بوی میوه تازه بدهد
  2. از طریق طعم: روغن زیتون اصل باید در دهان ایجاد چربی نکند؛ و تلخی آن بعد از مدت کوتاهی از بین برود
  3. از طریق رنگ: روغن زیتون اصل رنگ زرد یا سبز مایل به زرد دارد.[11]
  4. از طریق خواندن اطلاعات مندرج روی بسته بندی : روغن تفاله زیتون یا پومیس که دارای مضرات زیاد و فاکتورهای سرطانزااست و در ایران ممنوعیت مصرف خوراکی دارد که یکی از راه های تشخیص آن، خواندن اطلاعات روی بسته‌بندی روغن زیتون است که Pomace oil بر روی آن قید می‌شود.

جستارهای وابسته

پانویس
  1. کشف روغن زیتون شش هزار ساله در اسرائیل
  2. وب سایت رسمی انجمن بین‌المللی روغن زیتون
  3. http://www.isiri.gov.ir/portal/home/?NEWS/150911/757566/754835/%D8%B1%D9%88%D8%BA%D9%86-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF-%D9%BE%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%B3%D8%8C-%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D8%B2%D8%A7%D8%B3%D8%AA
  4. بهترین روغن برای پخت‌وپز چه روغنی است؟ بی‌بی‌سی فارسی، ۱۱ مرداد ۱۳۹۴
  5. "Nutrient database, Release 24". United States Department of Agriculture. All values in this column are from the USDA Nutrient database unless otherwise cited.
  6. Katragadda, Harinageswara Rao; Fullana, Andrés; Sidhu, Sukh; Carbonell-Barrachina, Ángel A. (2010). "Emissions of volatile aldehydes from heated cooking oils". Food Chemistry. 120 (1): 59–65. doi:10.1016/j.foodchem.2009.09.070. ISSN 0308-8146.
  7. Wolke, Robert L. (May 16, 2007). "Where There's Smoke, There's a Fryer". The Washington Post. Retrieved March 5, 2011.
  8. Fatty acid composition of important plant and animal fats and oils (German) 21 December 2011, Hans-Jochen Fiebig, Münster
  9. Scheda tecnica dell'olio di palma bifrazionato PO 64 (ایتالیایی)
  10. باشگاه خبرنگاران جوان 28 دیماه1395 http://www.yjc.ir/fa/news/5941899/
  11. چاره دان - تشخیص روغن اصل https://www.chaaredan.ir/benefits-original-olive-oil/

منابع

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.