دی‌اکسید کربن

دی‌اکسید کربن یا گازکربنیک (با فرمول شیمیایی CO۲)، از ترکیب کربُن با اکسیژن به دست می‌آید. گاز کربنیک بر اثر سوختن زغال و مواد آلی در مجاورت اکسیژن، تخمیر مایعات، تنفس جانوران و گیاهان و غیره به دست می‌آید. (به‌طور بسیار ساده‌تر می‌توان گفت زمانی که کربن می‌سوزد-یا به عبارت دیگر سوختن کامل صورت می‌گیرد-گاز دی‌اکسید کربن تولید می‌شود) تعداد پیوندهای کووالانسی در آن ۴ می‌باشد و دو قلمرو الکترونی دارد.

گاز کربنیک
نام‌گذاری آیوپاک

دی‌اکسید کربن

دیگر نام‌ها

گاز کربنیک؛ گاز اسید کربنیک؛ انیدرید کربنیک؛ یخ خشک (جامد)

شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس ۱۲۴-۳۸-۹
پاب‌کم ۲۸۰
شمارهٔ ئی‌سی 204-696-9
شمارهٔ یواِن 1013
Solid (یخ خشک): 1845
Mixtures with اتیلن اکساید: 1952 3300
شمارهٔ آرتی‌ئی‌سی‌اس FF6400000
جی‌مول-تصاویر سه بعدی Image 1
خصوصیات
فرمول مولکولی CO2
جرم مولی 44.0095(14) g/mol
شکل ظاهری colorless gas
چگالی 1600 g/L solid; 1.98 g/L gas
دمای ذوب −۷۸ °C (195 K) (تحت فشار)
دمای جوش −۵۷ °C (216 K), (تصعید)
انحلال‌پذیری در آب 1.45 g/L
اسیدی (pKa) 6.35 and 10.33
گرانروی 0.07 cP at -78 °C
گشتاور دوقطبی صفر
ساختار
شکل مولکولی خطی
ترکیبات مرتبط
مرتبط با اکسیدها منوکسید کربن؛ کربن سابوکسید; منوکسید دی کربن؛ کربن تری‌اکسید
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
Infobox references

پیوندهای کوالانسی CO۲

گاز دی‌اکسید کربن گازی است بی‌رنگ، بی‌بو، دارای طعمی مایل به اسید. وزن مخصوص آن ۱/۵۲ است. چون این گاز سنگین‌تر از هواست، همیشه در طبقهٔ پایین محیطی که حاصل می‌شود، پخش می‌گردد. (این گاز۰/۰۳٪ از هوا را تشکیل می‌دهد)

گیاهان از آن در فرایند فتوسنتز برای فرآوری کربوهیدرات‌ها بهره می‌برند و با گرفتن آن، از خود اکسیژن بیرون می‌دهند. CO۲ حاضر در اتمسفر در نقش یک سپر حرارتی برای زمین کار می‌کند و با اثر گلخانه‌ای طبیعی خود، از سرما در زمین جلوگیری می‌کند. اگرچه تراکم‌های بالای کربن دی‌اکسید در جو زمین، که با سوختن سوخت‌های فسیلی تولید می‌شود، به عنوان آلاینده جوی شناخته می‌شود.

گازهای گلخانه‌ای که کربن دی‌اکسید نیز یکی از آنهاست باعث می‌شود که اشعه‌های خورشید با طول موج پایین و از ابرها که آن‌ها نیز جز گازهای گلخانه‌ای هستند بگذرند و بعد از برخورد به سطح زمین بازتاب شده و طول موج آن افزایش می‌یابد و از پرتوهای فرابنفش به فروسرخ تبدیل می‌گردد. پرتوهای فروسرخ خطرناک نیستند و بعد از برخورد به گازهای گلخانه‌ای بازمی‌گردند و نمی‌توانند از آنجا عبور کنند و باعث گرم شدن می‌شوند.

در صورت تنفس این گاز انسان ابتدا احساس تنگی نفس کرده و پس از مدت بسیار طولانی ممکن است خفه شود. دی‌اکسید کربن برخلاف اکسیژن که باعث شعله‌ور تر شدن آتش می‌شود، باعث خفگی آتش می‌شود، به همین خاطر است که در کپسول‌های آتش‌نشانی گاز دی‌اکسید کربن وجود دارد.

به‌طور طبیعی در جو زمین به عنوان گاز ردیابی در غلظت حدود ۰٫۰۴ درصد (400 ppm) در حجم اتفاق می‌افتد. منابع طبیعی شامل آتشفشان، چشمه‌های آب گرم و گیزرها هستند و از طریق انحلال در آب و اسیدها از سنگ‌های کربنات آزاد می‌شوند. از آنجا که دی‌اکسید کربن محلول در آب است، به‌طور طبیعی در آب‌های زیرزمینی، رودخانه‌ها و دریاچه‌ها، یخ پوشیده شده، یخچال‌ها و آب دریا رخ می‌دهد. این موجود در ذخایر نفت و گاز طبیعی است. دی‌اکسید کربن در غلظت‌های معمول مواجهه بی‌بو است، با این حال در غلظت‌های بالا بوی تند و اسیدی است.

به عنوان منبع کربن موجود در چرخه کربن، دی‌اکسید کربن جوی منبع اصلی کربن برای زندگی در زمین است و غلظت آن در فضای صنعتی قبل از صنعت زمین از زمان دیر شدن پرکامبرین توسط موجودات فتوسنتز و پدیده‌های زمین‌شناسی تنظیم شده‌است. گیاهان، جلبک‌ها و سیانوباکتری‌ها از انرژی نور برای فتوسنتز کربوهیدرات از دی‌اکسید کربن و آب استفاده می‌کنند، با اکسیژن به عنوان یک ماده زباله تولید می‌شود.

دی‌اکسید کربن (CO۲) توسط تمام موجودات هوازی تولید می‌شود زمانی که آن‌ها متابولیزه کربوهیدرات و چربی برای تولید انرژی توسط تنفس. از طریق غرقابی ماهی و به هوا از طریق ریه‌های جانوران سرزنده هوا تنفس، از جمله انسان، به آب منتقل می‌شود. دی‌اکسید کربن در طول فرایند فروپاشی مواد آلی و تخمیر قند در نان، آبجو و آبزی تولید می‌شود. این تولید توسط احتراق چوب و دیگر مواد آلی و سوخت‌های فسیلی مانند زغال سنگ، نفت و گاز طبیعی تولید می‌شود. از سوی دیگر، در بسیاری از فرایندهای اکسیداسیون در مقیاس بزرگ، به عنوان محصول جانبی ناخواسته، به عنوان مثال تولید اسید اکریلیک (بیش از ۵ میلیون تن در سال) است.

این یک ماده صنعتی چند منظوره است که برای مثال، به عنوان یک گاز غیرمستقیم در جوشکاری و آتش خاموش، به عنوان یک گاز فشار در اسلحه هوایی و بازیابی نفت، به عنوان یک ماده شیمیایی و در فرم مایع به عنوان یک حلال در کافئین قهوه و فوق بحرانی خشک کردن. این افزودنی به آب آشامیدنی و نوشابه‌های گازدار شامل آبجو و شراب‌های گازدار نیز اضافه می‌شود. شکل جامد یخ زده از CO۲، به نام یخ خشک شناخته شده به عنوان یک مبرد و به عنوان ساینده در انفجار خشک یخ استفاده می‌شود.

دی‌اکسید کربن مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای طولانی مدت در جو زمین است. از آنجاییکه انتشارات انسان‌شناسی انقلاب صنعتی، عمدتاً از استفاده از سوخت‌های فسیلی و جنگل‌زدایی، غلظت آن در جو به سرعت در حال افزایش است و منجر به گرم شدن کره زمین می‌شود. CO۲ که در نتیجه استفاده از سوخت‌های فسیلی به اتمسفر وارد شده‌است "نشان دهنده [۴/۹۹ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سال ۲۰۱۳]" است. دی‌اکسید کربن همچنین باعث اسیدی شدن اقیانوس‌ها می‌شود، زیرا در آب برای تشکیل اسید کربنیک حل می‌شود.

کشف (تاریخچه)

دی‌اکسید کربن اولین گاز است که به عنوان یک ماده گسسته توصیف می‌شود. در حدود ۱۶۴۰ شیمیدان فلاندر یان باپتیست ون هلمونت مشاهده کرد که هنگامی که او زغال چوب را در یک ردیف بسته سوزاند، توده خاکستر حاصل از آن بسیار کمتر از زغال چوب اصلی بود. تفسیر او این بود که بقیه زغال چوب به یک ماده نامرئی تبدیل شده بود که به معنای گاز یا روح وحشی spiritus sylvestri بود. دی‌اکسید کربن اولین بار در سال ۱۸۲۳ توسط هومفری دیوی و مایکل فارادی مایع شد تحت فشار بالا. اولین توصیف دی‌اکسید کربن جامد توسط Adrien-Jean-Pierre Thilorier، که در سال ۱۸۳۵ یک کانتینر تحت فشار دی‌اکسید کربن مایع را باز کرد، تنها به این نتیجه رسید که خنک‌کننده تولید شده توسط تبخیر سریع مایع، «برف» جامد بوده‌است.

خصوصیات فیزیکی و شیمیایی

(ساختار و پیوند)

مولکول دی‌اکسید کربن خطی و مرکزی است. طول پیوند کربن-اکسیژن ۱۱/۳۶pm است که به‌طور قابل توجهی کوتاه‌تر از طول اتصال پیوند تک باند C-O است و حتی کوتاه‌تر از بسیاری از گروه‌های دیگر C-O چند ضلعی است. از آنجایی که آن centrosymmetric است، مولکول دارای دو قطبی الکتریکی نیست. در نتیجه، تنها دو موج ارتعاشی در طیف IR مشاهده می‌شود - یک حالت کشش ناقص در 2349 cm-۱ و یک جفت ناپایدار از حالت خمش در 667 cm-۱. همچنین یک حالت کشش متقارن در 1388 cm-۱ وجود دارد که تنها در طیف رامان دیده می‌شود.

در محلول آبی

دی‌اکسید کربن محلول در آب است که H۲CO۳ (اسید کربنیک) که یک اسید ضعیف است از زمان یونیزاسیون آن در آب به صورت ناقص به وجود می‌آید.

CO2+H2O⇌H2CO3

واکنش شیمیایی CO۲

CO۲ یک الکتروفیل ضعیف است. واکنش آن با آب پایه این ویژگی را نشان می‌دهد، در این صورت هیدروکسید نوکلئوفیلی است. دیگر اسیدهای نوکلئوفیل نیز واکنش نشان می‌دهند. به عنوان مثال، کاربنیون‌ها (یون منفی و گذرا مانند H۳C) به وسیله واکنش گرینجر (واکنشگر) و ترکیبات ارگانولیتیم با واکنش‌های CO۲ واکنش نشان می‌دهند:

MR + CO۲ → RCO۲M

در ترکیبات دی‌اکسید کربن فلز، CO۲ به عنوان یک لیگاند عمل می‌کند که می‌تواند تبدیل CO۲ به سایر مواد شیمیایی را آسان کند.

کاهش CO۲ به CO معمولاً یک واکنش دشوار و آهسته است: CO۲ + ۲ e− + ۲H+ → CO + H۲O

مشخصات فیزیکی

دی‌اکسید کربن بی‌رنگ است. در غلظت‌های پایین گاز بدون بو است، با این حال، در غلظت‌های بسیار بالایی، آن دارای بوی تند و اسیدی است. در دمای و فشار استاندارد، دی‌اکسید کربن حدود ۱٫۹۸ کیلوگرم در متر مکعب است که حدود ۱٫۶۷ برابر هوا است. دی‌اکسید کربن به هیچ عنوان حالت مایع را در فشار کمتر از ۵٫۱ اتمسفر (۵۲۰ kPa) ندارد. در اتمسفر ۱ (در نزدیکی فشار متوسط ​​سطح دریا)، گاز به‌طور مستقیم به یک جامد در دمای زیر ۷۸٫۵- درجه سانتیگراد (۱۰۹٫۳- درجه فارنهایت؛ ۱۹۴/۷ K) قرار می‌گیرد و ذرات جامد به‌طور مستقیم به گاز بالاتر از ۷۸٫۵- درجه سانتی گراد تبدیل می‌شود (تصعید). در حالت جامد، دی‌اکسید کربن یخ خشک نامیده می‌شود. دی‌اکسید کربن مایع فقط در فشار بیش از ۵٫۱ اتمسفر تشکیل می‌گردد ؛ نقطه سه‌گانه دی‌اکسید کربن حدود ۵٫۶۹ بار (۵۱۷ کیلو پاسکال) در ۲۱۷ K است (نمودار فاز را در سمت چپ ببینید). نقطه بحرانی ۷/۳۸ مگاپاسکال در ۳۱٫۱ درجه سانتی‌گراد است. شکل دیگری از دی‌اکسید کربن جامد که در فشار بالا دیده می‌شود یک جامد شبیه به آمورف است. این شکل شیشه‌ای که کربنات نامیده می‌شود، به وسیلهٔ فشار بیش از حد بر فشار گاز (۴۰-۴۸ GPa یا حدود ۴۰۰٬۰۰۰ اتمسفر) در یک الماس تولید می‌شود. این کشف تأیید کرد که دی‌اکسید کربن می‌تواند در حالت شیشه‌ای مشابه سایر اعضای خانواده عنصری مانند سیلیکون (شیشه سیلیکا) و دی‌اکسید گرسنه وجود داشته باشد. با این حال، بر خلاف عینک سیلیکا و آلمانی، شیشه کربنی در فشارهای معمول پایدار نیست و هنگامی که فشار آزاد می‌شود، به گاز بازگردد.

در دمای و فشارهای بالاتر از نقطه بحرانی، دی‌اکسید کربن به عنوان یک ماده فوق بحرانی شناخته شده به عنوان دی‌اکسید کربن فوق بحرانی عمل می‌کند.

کاربردها

دی‌اکسید کربن توسط صنایع غذایی، صنعت نفت و صنایع شیمیایی استفاده می‌شود. نوع ترکیب این ترکیبات تجاری متنوع است، اما یکی از بزرگترین کاربرد آن به عنوان یک ماده شیمیایی در تولید نوشابه‌های گازدار است؛ این نوشیدنی‌ها را در نوشابه‌های گازدار مانند آب سودا فراهم می‌کند.

در زمینه شیمیایی

در صنایع شیمیایی، دی‌اکسید کربن عمدتاً به عنوان یک ماده در تولید اوره مصرف می‌شود، با یک کسر کوچک‌تر که برای تولید متانول و طیف وسیعی از محصولات دیگر مانند کربنات‌های فلزی و بی‌کربنات‌ها استفاده می‌شود. مشتقات اسید کربوکسیلیک مانند سدیم سالیسیلات با استفاده از CO۲ توسط واکنش کلبه-شیمیت تهیه می‌شوند. علاوه بر فرایندهای متداول با استفاده از CO۲ برای تولید مواد شیمیایی، روش‌های الکتروشیمیایی نیز در سطح تحقیق مورد بررسی قرار می‌گیرند. به‌طور خاص، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید سوخت از CO۲ (مانند متانول) جذاب است، زیرا این امر می‌تواند به سوخت‌هایی تبدیل شود که می‌توانند به راحتی حمل و استفاده شوند در تکنولوژی‌های احتراق معمولی، اما بدون CO۲ این امر میسر نمی‌شود.

غذاها

دی‌اکسید کربن یک افزودنی مواد غذایی است که به عنوان یک ماده رگولاتور پروانه‌ای (محرک) و اسیدی در صنایع غذایی استفاده می‌شود. این مورد برای استفاده در اتحادیه اروپا (به عنوان شماره E۲۹۰ ذکر شده)، ایالات متحده و استرالیا و نیوزیلند (فهرست شده توسط INS شماره ۲۹۰) تأیید شده‌است. آب نبات به نام راک پاپ تحت فشار گاز دی‌اکسید کربن در حدود ۴ x ۱۰۶ Pa (۴۰ bar، 580 psi) تحت فشار قرار می‌گیرد. هنگامی که در دهان قرار می‌گیرد، آن را حل می‌کند (درست مانند دیگر آب نبات‌های سخت) و حباب‌های گاز را با پاپ قابل شنیدن آزاد می‌کند. علت ریزش مو می‌توانند با تولید دی‌اکسید کربن توسط، خمیر را افزایش دهند. مخمر بیکر دی‌اکسید کربن را با تخمیر قند درون خمیر تولید می‌کند، در حالیکه مواد شیمیایی مانند پودر پخت و نوشابه گازدار دی‌اکسید کربن در هنگام گرم شدن یا در معرض اسیدها قرار می‌گیرند.

نوشیدنی‌ها

دی‌اکسید کربن برای تولید نوشابه‌های گازدار و آب سودا استفاده می‌شود. به‌طور سنتی، کربناته آبجو و شراب درخشان از طریق تخمیر طبیعی به دست آمد، اما بسیاری از تولیدکنندگان این نوشیدنی‌ها را با دی‌اکسید کربن از فرایند تخمیر بهبود می‌دهند. در مورد آبجو بطری و آبجو، رایج‌ترین روش کربناته کردن با دی‌اکسید کربن بازیافت است. به استثنای بریتانیا حقیقتاً، آبجو پیش‌نویس معمولاً از قفسه‌ها در یک اتاق سرد یا انبار به شیپور خاموشی در نوار با استفاده از دی‌اکسید کربن تحت فشار، گاهی اوقات با نیتروژن مخلوط، منتقل می‌شود.

گاز بی‌اثر

این یکی از رایج‌ترین گازهای فشرده شده برای سیستم‌های پنوماتیک (فشار گاز) در ابزار فشار قابل حمل است. دی‌اکسید کربن نیز در فضای جوشکاری مورد استفاده قرار می‌گیرد، اگرچه در جوشکاری، اکسیدهای اکثر فلزات را واکنش می‌دهد. با وجود شواهد قابل توجهی مبنی بر اینکه جوش‌های ساخته شده در فضا دی‌اکسید کربن شکننده‌تر از آنهایی است که در اتمسفرهای بدون اثر CO۲ ساخته شده‌اند، استفاده از آن در صنعت خودرو شایع است. به عنوان یک گاز جوش به‌طور عمده به این دلیل استفاده می‌شود که بسیار ارزان‌تر از گازهای غیرمستقیم مانند آرگون یا هلیوم است. [نیازمندی‌های ارجاعی] وقتی که برای جوشکاری MIG استفاده می‌شود، استفاده از گاز دی‌اکسید کربن به عنوان MAG جوشکاری CO۲ در این دماهای بالا می‌تواند واکنش نشان دهد.

CO۲ تمایل دارد که یک گودال گرم‌تر از جوهای واقعاً بی‌اثر تولید کند، ویژگی‌های جریان را بهبود می‌بخشد. اگر چه ممکن است این امر به دلیل واکنش‌های جوی در محل گودال باشد. CO۲ معمولاً مخالف اثر مورد نظر در هنگام جوشکاری است، زیرا که تمایل به جارو کردن محل را دارد، اما ممکن است برای جوشکاری فولاد ملایم مشکل نباشد، زیرا نشت نهایی یک نگرانی عمده نیست.

کپسول آتش‌نشانی

دی‌اکسید کربن می‌تواند برای خاموش کردن شعله‌های آتش‌سوزی محیط اطراف شعله با گاز استفاده شود. CO۲ به خودی خود واکنش نشان نمی‌دهد تا شعله را خاموش کند، اما شعله اکسیژن را با جابجایی آن کاهش می‌دهد. بعضی از آتش خاموش‌کننده‌ها، به ویژه برای آتش‌سوزی‌های الکتریکی، دارای دی‌اکسید کربن مایع تحت فشار هستند. خاموش‌کننده‌های دی‌اکسید کربن به خوبی در مایع‌های مایکروویو و الکتریکی قابل اشتعال کار می‌کنند، اما نه در آتش‌سوزی‌های قابل اشتعال، چرا که گرچه اکسیژن را حذف می‌کند، مواد سوزاننده را به‌طور قابل توجهی خنک نمی‌کند و زمانی که دی‌اکسید کربن پراکنده باشد، آن‌ها می‌توانند در معرض اتمسفر اکسیژن باشند. مطلوبیت آن‌ها در آتش‌سوزی در واقع این است که، بر خلاف آب و سایر روش‌های شیمیایی، دی‌اکسید کربن موجب اتصال کوتاه نمی‌شود، که سبب آسیب بیشتر به تجهیزات می‌شود. از آنجا که این یک گاز است، همچنین حجم زیادی از گاز را به‌طور خودکار در اتاق‌های زیربنایی IT آزاد می‌کند، جایی که ممکن است آتش به روش‌های فوری بیشتری دسترسی پیدا کند، زیرا در پشت درب‌های قفسه و در داخل موارد است. دی‌اکسید کربن به عنوان یک عامل خاموش‌کننده در سیستم‌های حفاظت از آتش ثابت برای استفاده محلی از خطرات خاص و کل سیل یک فضای محافظت شده به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. استانداردهای بین‌المللی سازمان دریایی نیز سیستم‌های دی‌اکسید کربن را برای حفاظت در برابر نگهداری از کشتی‌ها و اتاق‌های موتور تشخیص می‌دهند. سیستم‌های حفاظت آتش‌سوزی مبتنی بر دی‌اکسید کربن به چندین مرگ منجر شده‌است، زیرا می‌تواند خفگی را در غلظت‌های بسیار بالایی ایجاد کند. در بررسی سیستم‌های CO۲ مشخص شده‌است که ۵۱ حادثه بین سال ۱۹۷۵ و تاریخ گزارش (۲۰۰۰)، باعث مرگ ۷۲ نفر و ۱۴۵ صدمه شد.

نقش در گرمایش زمین
پراکنش‌های جهانی گازهای گلخانه‌ای در ۸ مقطع مختلف برای سال ۲۰۰۰ متوقف شده‌است
نوشتار اصلی: گاز گلخانه‌ای

بخار آب، دی‌اکسید کربن، متان و ازن مؤثرترین گازهای گلخانه‌ای هستند. با وجودی که نمی‌توان به‌طور دقیق مشخص کرد که سهم هر کدام از این گازها در اثر گلخانه‌ای زمین چقدر است اما بخار آب بین ۳۶٪ تا ۷۰٪، دی‌اکسید کربن بین ۹٪ تا ۲۶٪، متان بین ۴٪ تا ۹٪ و ازن حدود ۳٪ تا ۷٪ در فرایند اثر گلخانه‌ای زمین نقش بازی می‌کنند؛ یعنی به‌طور کلی کربن دی‌اکسید بین گازهای گلخانه‌ای ناشی از صنعت و کشاورزی بیشترین سهم را در خصوص پدیده گرمایش زمین دارد.[1][2]

استفاده‌های پزشکی و دارویی

در پزشکی، تا ۵٪ دی‌اکسید کربن (۱۳۰ بار غلظت جو) به اکسیژن برای تحریک تنفس پس از ایست موقتی تنفسی اضافه می‌شود و برای تثبیت تعادل در خون از O۲ / CO۲ کمک می‌گیرند. دی‌اکسید کربن می‌تواند با اکسیژن تا ۵۰٪ مخلوط شود، یک گاز قابل استنشاق ایجاد می‌شود؛ این به عنوان کاربوژن شناخته شده‌است و دارای انواع پزشکی و تحقیقاتی است.

منابع
  1. Kiehl, J.T.; Kevin E. Trenberth (1997). "Earth's annual global mean energy budget" (PDF). Bulletin of the American Meteorological Society. 78 (2): 197–208. Bibcode:1997BAMS...78..197K. doi:10.1175/1520-0477(1997)078<0197:EAGMEB>2.0.CO;2. Archived from the original (PDF) on 30 March 2006. Retrieved 1 May 2006.
  2. Wallace, John M. and Peter V. Hobbs. Atmospheric Science; An Introductory Survey. Elsevier. Second Edition, 2006. شابک ‎۹۷۸−۰۱۲۷۳۲۹۵۱۲ . Chapter 1

ویکی‌پدیا انگلیسی

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ دی‌اکسید کربن موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.