انرژی در ایران

کشور ایران از جمله کشورهایی است که از منابع فراوان انرژی برخوردار است و بعد از سال ۱۹۱۳ همواره به عنوان یکی از صادر کننده‌های اصلی نفت محسوب می‌شده‌است. با توجه به اینکه در میان دو منبع بزرگ انرژی جهان (دریای خزر در شمال و خلیج فارس در جنوب) قرار دارد، از جایگاه ویژه‌ای در سطح بین‌المللی برخوردار است. از جمله موارد اهمیت این می‌باشد که یکی از دو کشوری است که قادر است به‌طور مستقل و مستقیم، نفت و گاز استحصال شده از منبع عظیم دریای خزر را صادر کند، که البته از این منظر نیز به دلیل کوتاهی مسافت از رقیب صادراتی خود که روسیه می‌باشد، می‌تواند پیشی گیرد.[1]

ایران دارای ١٢ درصد از منابع نفتی جهان و ١٨ درصد از گاز جهان است. ایران دومین صادر کنندهٔ بزرگ نفت اوپک و چهارمین تولیدکنندهٔ نفت در جهان است.

میانگین تولید نفت روزانه ایران در سال ۲۰۰۵ رقمی در حدود ۴ میلیون بشکه بوده‌است. البته حداکثر میزان تولید روزانه ایران به سال ۱۹۷۴ و با رقمی بالغ بر ۶ میلیون بشکه بازمی‌گردد که پس از وقوع انقلاب سال ۱۳۵۷ بر طبق سیاست کاهش تولید این مقدار کاهش پیدا کرد و از طرفی با شروع جنگ ایران و عراق و آسیب دیدن تأسیسات استخراج این میزان بیش از پیش کاهش یافت. در آستانه دهه ۲۰۰۰ روند تولید نفت در ایران به‌طور فزاینده غیر مؤثر عمل کرد که از دلایل اصلی آن می‌توان به کمبود تکنولوژی لازم در این زمینه اشاره کرد. به همین جهت تعداد اندکی چاه در سال ۲۰۰۵ برای اکتشاف منابع جدید حفر شدند.

ایران دارای ۱۰٪ از منابع کشف شده نفت جهان است. ایران به جز منابع متمرکز نفت در سواحل خلیج فارس دارای منابعی نیز در شمال کشور است. ایران همچنین با دارا بودن ۱۵٪ از کل منابع گاز جهان دومین کشور دارندهٔ منابع گاز طبیعی است که بیشتر این گاز در مصارف خانگی به مصرف می‌رسد. با این وجود ایران در سال ۲۰۰۵ حدود ۴ میلیارد دلار برای وارد کردن سوخت هزینه کرده‌است که دلایل اصلی آن کمبود پالایشگاه، قاچاق سوخت و پایین بودن راندمان مصارف خانگی است که عموماً به علت پرداخت یارانه‌های سوختی به وجود آمده‌اند.

تولید انرژی
کل مصرف انرژی اولیه ایران، توسط سوخت (۲۰۱۵)

تولید انرژی برق ایران در سال ۱۳۹۶ [2]

  • تولید: ۳۰۳٬۴۲۸ گیگاوات ساعت
  • مصرف داخلی: ۲۵۵٬۰۲۶ گیگاوات ساعت
  • صادرات: ۸٬۱۳۰ گیگاوات ساعت
  • واردات: ۳٬۸۵۲ گیگاوات ساعت
  • تلفات توزیع: ۱۰٫۸ درصد

مجموع انرژی تولیدی نیروگاه‌ها در سال ۱۳۹۱ برابر ۲۴۸٫۵۹۵ تراوات‌ساعت بوده‌است که برای این میزان تولید ۳۷٫۵ میلیارد متر مکعب گاز، ۷٫۶۶ میلیارد لیتر گازوئیل و ۱۴٫۴۴ میلیارد لیتر نفت کوره مصرف شده. واردات برق از کشورهای همسایه در همین سال ۳٫۹ تراوات‌ساعت بوده‌است که نسبت به سال گذشتهٔ خود ۷ درصد رشد داشته. صادرات برق ۱۰٫۹ تراوات‌ساعت و دارای رشد ۲۸ درصدی بوده‌است. در پایان سال ۹۱ خورشیدی سرانهٔ توان برق مصرفی ۹۰۶ وات، سرانهٔ تولید انرژی الکتریکی ۳٫۳۴۵ مگاوات‌ساعت، سرانه مصرف انرژی الکتریکی ۲٫۵۵۳ مگاوات‌ساعت و میانگین مصرف مشترکان خانگی ۲٫۶۲۲ مگاوات ساعت اعلام شد.[3]

نمودار تولید (سورمه‌ای) و مصرف برق (صورتی) در ایران

درصد استفاده از منابع برای تولید انرژی الکتریکی

مصرف برق در بخش‌های مختلف در سال ۱۳۹۱[3]

نفت

  • تولید روزانه: ۳٫۹۷۹ میلیون بشکه (۲۰۰۵)
  • مصرف روزانه: ۱٫۵۱ میلیون بشکه (۲۰۰۴)
  • صادرات: ۲٫۵ میلیون بشکه (۲۰۰۴)
  • منابع شناخته شده: ۱۳۲٫۵ میلیارد بشکه

گاز طبیعی

  • تولید: ۸۳٫۹ میلیارد مترمکعب (۲۰۰۴)
  • مصرف: ۸۵٫۵۴ میلیارد مترمکعب(۲۰۰۴)
  • صادرات: ۳٫۵۶ میلیارد مترمکعب (۲۰۰۴)
  • واردات: ۵٫۲ میلیارد مترمکعب(۲۰۰۵)
  • منابع شناخته شده: ۲۶٫۶۲ تریلیون مترمکعب

مصرف انرژی

آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده‌است: دولت ایران در سال ۲۰۱۲ بالغ بر ۸۲ میلیارد دلار یارانه پرداخت کرده‌است. میزان یارانه پرداختی از سوی ایران معادل یک دهم کل یارانه پرداختی در جهان بوده‌است. ایران بزرگ‌ترین کشور یارانه‌دهنده در جهان برای مصرف سوخت‌های فسیلی است. ۴۰درصد از ۸۲ میلیارد دلار یارانه پرداختی توسط دولت ایران در سال ۲۰۱۲ به مصرف فراورده‌های نفتی، ۳۶درصد به مصرف گاز طبیعی و ۲۱درصد به مصرف برق اختصاص یافته‌است. با وجود اجرای فاز نخست طرح هدفمندی یارانه‌ها در ایران، این کشور همچنان بزرگ‌ترین کشور یارانه‌دهنده برای مصرف سوخت شناخته می‌شود.[4]

گاز طبیعی

در طی سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۸ مصرف گاز طبیعی در ایران از ۸٫۵۱ میلیارد متر مکعب به ۱۱٫۶ میلیارد متر مکعب رسیده که این رشد ناشی از سیاست جایگزینی گاز طبیعی به‌جای سوخت‌های دیگر کشور به لحاظ ویژگی‌های خاص اقتصادی و زیست‌محیطی آن است؛ بنابراین ایران بعد از ایالات متحده آمریکا و روسیه در رتبه سوم بزرگترین مصرف‌کنندگان گاز در جهان محسوب می‌شود.[5]

برق

مطالعه‌ای در سال ۱۳۹۳ برآورد مصرف برق خانگی را کمتر از کشورهای توسعه‌یافته نشان داد. بنابراین مطالعه مصرف سرانهٔ برق خانگی در ایران بر خلاف تصور رایج از متوسط مصرف جهانی بیشتر نیست. رتبهٔ مصرف سرانهٔ برق در ایران در سال ۲۰۰۶ در میان ۲۱۸ کشور جهان ۹۵ بوده‌است و این در حالی است که وضعیت اقلیمی و آب‌وهوایی ایران از بسیاری از کشورهای دیگر متفاوت است؛ با اینکه سه استان بوشهر، هرمزگان و خوزستان از گرم‌ترین نقاط جهان محسوب می‌شوند، نسبت به کشورهای جنوب خلیج فارسی سرانهٔ مصرفی کمتری دارند. با این حال در سال ۲۰۱۰ سرانهٔ مصرف برق خانگی در ایران از متوسط جهانی پیشی گرفته‌است. مطابق آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی در این سال مصرف سرانهٔ برق ایران با افزایشی حدود ۱۲٫۵۶ درصد در طی چهار سال به ۲۴۳۱ کیلووات‌ساعت رسیده‌است.[6]

در مورد پایین‌تر بودن تعرفه‌های قیمت برق در ایران باید توجه داشت که هرچند این ارقام ممکن است نسبت به اعداد جهانی بسیار پایین‌تر به نظر برسند ولی برای مقایسهٔ صحیح نیاز است باید میزان خرید و درآمد سرانهٔ افراد را نیز در نظر گرفت.[7]

نگارخانه

جستارهای وابسته

پانویس
  1. الهام فرهادی (مهر ۱۳۸۹). «ایران و امنیت انرژی». مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام. ص. ۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۱۱.
  2. «به سايت «آمار صنعت برق» خوش آمديد». amar.tavanir.org.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۰۴.
  3. «ظرفیت تولید برق کشور در پایان سال 91 به 68932 مگاوات رسید». سایت خبری روابط عمومی توانیر. ١٧ فروردین ١٣٩٢. دریافت‌شده در ۲۷ فروردین ۱۳۹۲.
  5. زینب کسرایی (۲۹ تیر ۱۳۸۹). «فناوری‌های نوین وصنعت گاز». روزنامه همشهری. ص. انرژی. دریافت‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۱۰.
  6. منجذب، محمدرضا؛ حاجی ابولی، سروش (۱۳۹۴). «برآورد مصرف بهینه برق خانگی ایران به روش مقایسه‌ای» (PDF). فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی (۲۱): ۸۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۰۳-۳۱.
  7. منجذب، محمدرضا؛ حاجی ابولی، سروش (۱۳۹۴). «برآورد مصرف بهینه برق خانگی ایران به روش مقایسه‌ای» (PDF). فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی (۲۱): ۸۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۶-۰۳-۳۱.

منابع

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ انرژی در ایران موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.