مد در ایران

نخستین ابزار ریسندگی در نزدیکی بهشهر در غار کمربند پیدا شده‌است که مربوط به ۷۰۰۰ سال پیش از میلاد میسح است. در ناحیه سه گابی کردستان از درون تابوتهای سفالین محتوی اجساد کودکان شواهد باستان‌شناختی دربارهٔ منسوجات مربوط به هزارهٔ پنجم پیش از میلاد بدست آمده‌است. در تپه سیلک، آینه‌ای پیدا شده‌است که رشته‌هایی از کتان روی آن دیده‌می‌شود. همچنین در کهن‌ترین بخش شهر شوش، سوزنی سوراخ‌دار یافت شده‌است. افزون بر آن دو سر نیزه پیدا شده که از نقوش پارچه‌هایی پوشیده شده بودند که متعلق به ۳۵۰۰ تا ۳۰۰۰ پیش از میلاد هستند. تاریخچه بسیاری از پوشاک امروزی نیز به پوشاک در ایران باستان مرتبط است. درباره پوشش زنان در ایران باستان نیز تحقیقاتی انجام شده است.

• 
  دیوارنگاره‌ای از یک زن ساسانی
• 
  نمونه‌ای از پوشاک نیروهای ایرانی در تخت جمشید

در دوران کشور شاهنشاهی ایران، تهران دارای برندهای پوشاک بومی و رویداد مد بود. رویداد مد هاکوپیان، در نیمه نخست دهه ۱۳۵۰، از اولین رویدادهای مد در تهران بود که مورد توجه رسانه‌های بزرگ خارجی قرار گرفت. این رویداد مد در هتل کنتینانتال تهران برگزار شد و این نخستین‌بار بود که یک مدساز (fashioner) ایرانی به شکلی مستقل، نمایش مدی را در چنین سطحی برگزار کرده بود. این رویداد به شکل گسترده‌ای توجه رسانه‌های داخلی و خارجی آن زمان را به خود جلب نمود. خبرگزاری رویترز اخبار مربوط به این رویداد را به خارج از کشور مخابره کرد و در مورد چند نمونه از مدل‌های ارائه شده اظهار نظر نمود و اعلام کرد که بخشی از مدل‌ها، الهامی از لباس‌های دهه ۱۹۳۰ در اروپا بوده‌است.[4]

پیش از انقلاب ۱۳۵۷، در جزیره کیش نیز رویدادهای مد و پوشاک ایرانی برگزار می‌شد.[5]

در دوران جمهوری اسلامی ایران، رویداد دولتی جشنواره مد و لباس فجر در تهران برگزار می‌شود که طراحان مد خارجی را نیز به سوی خود جذب می‌کند.[6] در جزیره کیش نیز رویداد مد و پوشاک بین‌المللی برگزار شده‌است.[7] بر اساس گزارش سازمان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه از اواخر سال ۲۰۱۷ میلادی، کارگاه‌های آموزشی طراحی مد و فشن توسط استادان و طراحان لباس ترکیه در تهران برگزار می‌شود و دانشجویان طراحی لباس و فشن ایرانی استقبال گسترده‌ای از این دوره‌ها انجام دادند.[8] در سال ۱۳۹۲، گزارشی منتشر شد از اینکه یک مجله مشهور مد آمریکایی، تصاویری اختصاصی از دختران مدل تهرانی منتشر کرده‌است و این موضوع مورد استقبال آن مجله بوده‌است.[9] در سال ۱۳۹۳ نیز شبکه تلویزیونی فونیکس چین (Phoenix Television) اقدام به فرستادن خبرنگارانی برای تهیه گزارش از مد در تهران کرد. در این گزارش با مدیران شرکت‌های مد، مدل‌ها و عکاسان مد در تهران مصاحبه شده‌است و خبرنگار این شبکه، اعلام می‌کند که با روی کار آمدن حسن روحانی، فضا برای مشاغل مدلینگ بهتر شده‌است.[10]

برخی از پخش‌کنندگان پوشاک ساکن خارج ایران، کارهای طراحان داخل ایران را تحسین کرده‌اند.[11]

در سال ۲۰۱۸ میلادی، با کمک یک شرکت فناوری خارجی، در تهران یک رویداد مد برگزار شد که در آن با استفاده از واقعیت افزوده (AR) مدل‌ها حذف شده بودند و تنها پوشاک موردنظر در قالبی که گویا تن یک مدل در حال حرکت است، به نمایش درآمد. کارگردان این رویداد اشاره کرد که از این طریق، می‌توان محدودیت‌های مربوط به استفاده از مدل‌ها را در ایران از بین برد.[12] همچنین فشن شوی بین‌المللی گربه‌ها نیز در تهران برگزار شده‌است، رویدادی که در بیشتر دوره‌های آن، گربه ایرانی برنده شده‌است.[13] در سال ۲۰۱۸ میلادی، برای نخستین‌بار فشن شو معلولان (کم‌توانان) در تهران برگزار شد که به گزارش یورونیوز، مدل‌های این رویداد دچار مشکلات جسمی بودند و برای آنان لباس‌های متناسب با مشکل جسمی‌شان طراحی شده بود.[14]

تهران، پایتخت ایران دارای تعداد زیادی برند پوشاک معروف و بزرگ است که شمار زیادی در این شرکت‌ها مشغول کار هستند یا بوده‌اند. برک،[15] کفش ملی،[15] هاکوپیان،[15] نخ‌باف،[15] جورابان،[15] دایی، حصاری، تن‌درست،[15] پاتن جامه، ماکسیم[15] و گراد از معروف‌ترین شرکت‌های برند پوشاکی هستند که دفتر مرکزی یا مقر آنان در تهران قرار دارد.

مد زنانه در تهران، از مد عربی نزدیک به سوری و عراقی پیروی می‌کند. البته در سال‌های گذشته، زنان جوان ایرانی سعی در الگوگیری از مدهای مدرن غربی داشته‌اند. پس از انقلاب ۱۳۵۷، حجاب در ایران، اجباری شد و پس از این مورد توجه مد زنانه ایرانی بوده‌است. در سال ۲۰۱۸ میلادی گزارش‌هایی از بازداشت معترضان به حجاب اجباری در تهران منتشر شد و پلیس تهران اعلام کرد که زنانی که روسری خود را برداشته بودند را بازداشت کرده‌است. این سری از دستگیری‌ها توسط کشورهای دیگر مثل آمریکا محکوم شدند. برای مثال، آمریکا اعلام کرد که «ایالات متحده در حمایت از حقوق آزادی ادیان، آزادی بیان، و تجمعات مسالمت آمیز استوار است. افراد باید در انتخاب پوشش و لباس یا مناسبت های مذهبی آزاد باشند. محروم کردن افراد از حق انتخاب، استقلال و هویت آن‌ها را تضعیف می‌کند.»[16][17] قانون جمهوری اسلامی ایران دربارهٔ عدم رعایت حجاب توسط زنان می‌گوید: «زنانی که بدون حجاب شرعی در معابر و انظار عمومی ظاهر شوند، به حبس از ۱۰ روز تا دوماه، یا از ۵۰ هزار تا پانصد هزار ریال جریمه نقدی محکوم خواهند شد.» یکی از وبگاه‌های ایرانی که وابسته به یکی از مقامات جمهوری اسلامی ایران است، دربارهٔ جریمه و دستگیری دختران معترض تهرانی مطلبی نوشت که در آن به دستگیری یا جریمه کردن دختران معترض به حجاب اجباری انتقاد شد و گفته شد بهتر بوده‌است که تمرکز دستگاه قضایی ایران بر فساد اقتصادی و اختلاص‌ها باشد.[18] در سال ۲۰۱۹ نیز یک تاکسی برخط در تهران، یک مسافر زن را به دلیل بد حجابی پیاده کرد که بسیار خبرساز شد.[19] مدیر عامل متروی تهران نیز در سال ۱۳۹۸ از ایجاد بخش ارشادی برای بی‌حجابان در این شرکت خبر داد.[20]

پلیس تهران نیز طرح‌های «مبارزه با بدحجابی» را در مراکز تجاری تهران اجرایی کرده‌است.[21] درگیری میان پلیس تهران و زنان تهرانی به خاطر پوشاک آنان گاهی باعث آسیب‌های شدید به بانوان ایرانی نیز شده‌است و گزارش‌هایی از خودسوزی بانوانی که به دلیل بدحجابی دستگیر شده بودند، وجود دارد.[22]

ابوالقاسم شیرازی، رئیس اتحادیه پوشاک تهران، در سال ۲۰۱۹ از پیگیری طرح «برخورد با مانتو و پوشاک نامتعارف» به دستور دادستانی شهر تهران خبر داد و به خبرگزاری ایسنا اعلام کرد که این طرح درحال عملیاتی شدن است و با تولیدی‌های متخلف برخورد خواهد شد. ابوالقاسم شیرازی در گفتگویی با خبرگزاری تسنیم، اعلام کرد که تولید و عرضه مانتوهای جلوباز که بدون دکمه، بدون غزن و بدون زیپ باشند یا شیشه‌ای، حریر و توری باشند، ممنوع اعلام شده‌است و اتحادیه پوشاک تهران با هرگونه تخلف در این بخش، برخورد خواهد داشت. وی همچنین از سخت بودن کار این اتحادیه در نظارت بر کار مدلینگ زنان خبر داد.[20]

• 
  یک زن با چادر سیاه در تهران
• 
  دو زن جوان تهرانی با لباس‌های مد روز در خیابان فرشته.
• 
  یک زن تهرانی با نوعی مد که استایل خیابانی نامیده می‌شود.
• 
  یک مد نزدیک به مدهای عربی سوری و عراقی.
• 
  یک جوان تهرانی با گونه‌ای استایل خیابانی
• 
  یک زن جوان تهرانی در سال ۱۳۹۶

مقامات جمهوری اسلامی ایران به مد توجه داشته‌اند. سید عباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد ایران، پوشاک و مد را از دیدگاه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی مورد اهمیت دانسته‌است. وی همچنین اعلام کرد که: «نوخواهی جامعه و حرکت به سمت نوآوری در حوزه مد و لباس و رقابت با پوشاک خارجی، نیازمند توجه است» و افزود: «باید ظرفیت خود را در حوزه طراحی بالا و به این سمت برویم که طراحان را جدی بگیریم زیرا آنها کانون مرکزی این حرکت هستند.»[23] سید علی خامنه‌ای نیز از ترویج بی‌حجابی در ایران انتقاد کرده و حجاب را «سبب رسیدن زن به رتبه‌هایی معنوی و عالی و سبب جلوگیری از لغزش و سبب امنیت زن و مرد» دانسته‌است.[24] سید علی خامنه‌ای همچنین اعتراضات به حجاب اجباری را «حقیر» خوانده بود.[25] معصومه آقاپور سیاست‌مدار ایرانی، در سال ۱۳۹۸ اعلام کرده‌است که پروتکل مدنظر جمهوری اسلامی ایران برای لباس یک زن هنوز مشخص نیست.[23]

در ۲۰ شهریور ۱۳۹۷ رسانه‌ها به بنرهای شهرداری تهران دربارهٔ رنگ لباس زنان واکنش‌های تندی نشان دادند. شهرداری تهران بنرهایی در سطح شهر پخش کرده بود که در آن نوشته شده بود: «زنان چهره شهر را تغییر می‌دهند» و پنج طیف رنگ مختلف در آن قرار داشت (طیف آبی، سبز، قرمز، نارنجی و مشکی) که روی مشکی، یک ضربدر قرار داشت. این اقدام شهرداری تهران با اعتراض رسانه‌های ایرانی همراه شد.[26]

جشنواره بین‌المللی مد و لباس فجر با وجود اینکه احتمال برگزاری در سراسر کشور را دارد، در شهر تهران برگزار می‌شود و طراحان را از سراسر جهان جذب می‌کند.[30][31]

شهرداری تهران که سازمانی غیردولتی محسوب می‌شود، نمایشگاه ملی پوشاک و مد ایرانی، با سبک ایرانی و اسلامی را برگزار می‌کند که برای مثال، رویداد سال ۲۰۱۷ آن در پارک گفتگوی تهران برگزار شد. در این رویداد انواعی از پوشاک اسلامی و کلاه به نمایش گذاشته شد.[32]

تهران میزبان رویدادهای نوین مد نیز است. در سال ۲۰۱۸ میلادی، برای نخستین‌بار فشن شو معلولان (کم‌توانان) در تهران برگزار شد که به گزارش یورونیوز، مدل‌های این رویداد دچار مشکلات جسمی بودند و برای آنان لباس‌های متناسب با مشکل جسمی‌شان طراحی شده بود.[14][33] در این رویداد یک شرکت مد تهرانی، که برای پنج سال برای طراحی مد افراد کم‌توان تحقیق و مطالعه کرده بود، حضور داشت. طراح حاضر در رویداد نیز اعلام کرد که «هر لباس بر اساس هر معلولیت طراحی شده‌است تا فعالیت روزانه آن‌ها راحت‌تر انجام شود».[14]