ترکمن‌های ایران

تُرکَمَن‌های ایران (به ترکمنی: Eýran Türkmenleri) عمدتاً در کنارهای شرقی دریای خزر شامل بخش‌های شمالی و شرقی استان گلستان و در بخش‌هایی از خراسان سکونت دارند. آنان به زبان ترکمنی صحبت می‌کنند، بیشترشان مسلمان و پیرو مذهب حنفی هستند. اتنولوگ جمعیت ترکمن‌های ایران در سال ۲۰۱۸ را ۷۹۰ هزار نفر تخمین زده‌است.[6][4][7]

ترکمن‌های ایران
کل جمعیت

اطلاعات‌نامه جهان: ۴۰۰٬۰۰۰ تا ۷۹۰٬۰۰۰ نفر[1][2][3][4]
: ۴٬۷۰۰[پ 1][5]
نواحی با بیشترین جمعیت
استان گلستان، استان خراسان شمالی
زبان‌های رایج
ترکمنی و فارسی.
ادیان و مذاهب
اسلام(سنی)

ریشه
اطلاعات بیشتر: ترکمن‌ها

ترکمن‌ها شاخه‌ای از ترکان آسیای میانه معروف به اُغوز یا غُز هستند که از عهد قدیم در صحراهای وسیع بخش سفلای رود سیحون و بین دریای آرال به زندگی کوچ‌نشینی روزگار می‌گذراندند. تا حدود قرن هفتم میلادی ترکمن‌ها جزئی از قوم بزرگ ترک بودند. در این سال‌ها به دنبال اضمحلال امپراطوری گؤک تؤرک‌ها،[8] گروهی از ترک‌ها که اغوز نامیده می‌شدند، از آنان جدا شده از ناحیهٔ ارخون به طرف آرال و سیردریا کوچ کردند.[9]

مردم‌شناسی
اطلاعات بیشتر: ترکمن‌صحرا

ترکمن‌های ایران بیشتر در شرق دریای خزر، منطقه ترکمن‌صحرا و اطراف رودخانه اترک وگرگان‌رود سکونت دارند. از لحاظ استانی، سکونتگاه‌های آنان در بخش شمالی استان گلستان، بخش‌های کوچکی از استان خراسان رضوی در شهرستان تربت‌جام و خراسان شمالی (منطقهٔ راز و جرگلان شهرستان بجنورد) پراکنده هستند. از شهرهای مهم ترکمنان در ایران می‌توان بندر ترکمن، گنبد کاووس، کلاله، آق قلا، گمیشان، مراوه‌تپه، سیمین‌شهر و اینچه‌برون را نام برد.

نقشهٔ زبانی استان گلستان

فرهنگ و زبان
اطلاعات بیشتر: زبان ترکمنی، موسیقی ترکمنی، اسب ترکمن، و ترکمن‌های ایران (کتاب)

ترکمن‌ها تا اوایل قرن بیستم عمدتاً کوچ‌نشین بودند اما پس از آن به مرور ده‌نشین و شهرنشین شده‌اند، از نظر دینی پیرو دین اسلام و مذهب اهل سنت و از لحاظ زبانی با سایر مردمان ترک نظیر آذربایجانی‌ها و ترک‌های استانبولی نزدیکی دارند.[10][11]

ساز اصلی در موسیقی ترکمنی انواع دوتار ترکمنی است. همچنین نواختن کمانچه و نی نیز در بین ترکمنان رواج دارد و در دههٔ اخیر برخی، به اجرای نغمات این موسیقی با سازهای الکترونیک روی آورده‌اند. محمدرضا درویشی ساز کمانچه را هم ساز اصیل ترکمنی نمی‌داند.[12]

دستگاه‌های موسیقی ترکمنی معمولاً بر اساس تعداد پرده‌های مورد استفاده در تامدئرا و چگونگی توالی آن‌ها نسبت به هم متمایز می‌شوند. تشخص دستگاه‌ها و تمایز آن‌ها نسبت به هم بر اساس پرده‌ها و نحوه توالی آن‌ها در تامدئرا تدوین یافته به نظر می‌رسد.[13]

اسب‌های ترکمن پرورش یافته در منطقه ترکمن‌صحرای ایران یکی از اصیل‌ترین نژادهای اسب در سطح جهان می‌باشد، در سه گروه: یموت، اسب آخال تکه، چناران (مخلوط از تلاقی اسب ترکمن و اسب عرب) دسته‌بندی شده‌اند. شهرستان گنبدکاووس و کلاله از مراکز مهم پرورش اسب ترکمن است.[14] و هرساله مسابقاتی تحت عنوان کورس بهاره و پاییزه درشهرهای گنبدواق قلا و بندرترکمن برگزار می‌شود.

سرشناسان

منابع
  1. Iranicaonline
  2. http://www.ethnologue.com/language/kmz
  3. https://www.ethnologue.com/language/tuk
  4. https://www.ethnologue.com/country/IR/languages
  5. Iranian Studies Group at MIT, Iranian-American Community Survey Results, 2005. Web.mit.edu. Retrieved November 28, 2011.
  6. «TURKIC LANGUAGES OF PERSIA: AN OVERVIEW – Encyclopaedia Iranica». www.iranicaonline.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۰۲.
  7. "Ethnologue". Retrieved 8 August 2018.
  8. Peoples of Western Asia By Marshall Cavendish Corporation
  9. سیری در تاریخ سیاسی اجتماعی ترکمنها، امین‌الله گلی، نشر علم، ۱۳۶۶
  10. سرواژه‌های Turkish ,Azerbaijani ,Turkmen,Uzbek,Kazakh,http://www.lmp.ucla.edu/Profile.aspx?LangID=67&menu=004 بایگانی‌شده در ۱۱ اکتبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine
  11. دنیس سینیور-مجموعه زبان‌های اورال-آلتایی صفحهٔ ۹۰
  12. بنگرید به دائرةالمعارف سازهای ایرانی، محمدرضا درویشی، مؤسسه فرهنگی هنری ماهور، تهران، ۱۳۸۰
  13. مقدمه کتاب موسیقی ترکمنی، آوانویسی و تجزیه و تحلیل محمد تقی مسعودیه، تهران: مؤسسه فرهنگی – هنری ماهور، ۱۳۷۹
  14. نغمه عقیلی (۸۶/۱۰/۴). «سمند، زیباترین اسب ترکمن/یکه‌تازی اسب ترکمن در پهندشت گنبد». روزنامه ایران. دریافت‌شده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون
  1. بر پایه سرشماری سال ۲۰۰۰؛ کل کسانی که داوطلبانه. خود را از ملیت ایران معرفی کرده بودند، از حدود ۳۷۰ هزار نفر، ۴،۷۰۰ نفر را اقوام ترکمن تشکیل می‌دادند.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.