چاه‌ورز

تصویری از نسخه‌ای خطی از تاریخ گزیدهٔ حمدالله مستوفی. شعری تازی از ظهیر فاریابی پیرامون ذال معجم آمذه‌است. در خوذ نسخه هم قاعده رعایت شذه‌است: دارذ و شذ.

چاه‌ورز اسم مرکبی است که از دو واژه چاه و ورز تشکیل شده، چاه فارسی که همان چاه آب است و[12] ورز در اصل ورد دو معنی دارد، واژه عربی به معنی گل یا به معنی سطلی که آب را به‌وسیلهٔ آن از چاه می‌کشند است.[13] ورد طبق قاعده ذال معجم تبدیل به ورذ شده‌است. قاعده ذال معجم به این‌گونه‌است که اگر قبل از دال مصوت بیاید دال به ذال تبدیل می‌یابد،[14][15][16] در لهجهٔ مرسوم به شهرستان لامرد، ذال معجم رعایت می‌شود.[6] همچنین این قاعده را شاعران پارسی زبان نیز رعایت می‌کردند چنانچه سعدی نبوذ را با لذیذ قافیه کرده‌است.[17]

در کتاب تذکرهٔ شاه‌زندو که توسط سید علی اکبر بیرمی در سال ۱۲۰۸ ه‍.ق نوشته شده اسم چاه‌ورز با نام چاه‌برد آمده‌است.[9] برد در لغت‌نامه دهخدا به چند معنی آمده، از جمله این معنی‌ها برد اسمِ فارسی به معنی سنگ و اسم عربی برد به معنی سرماست.[18]

یک روایت محلی می‌گوید که در چاه‌چاه‌ورز گاوی بوده که آب را از چاه می‌کشیده‌است و به وسیله آن گله را آب می‌دادند و به همین دلیل این منطقه را چاه‌ورزا نامیده‌اند.[9] ورزا در لغت‌نامه دهخدا و فرهنگ معین به معنی گاو نر است.[19][20] ورزا در فرهنگ عمید به معنی گاو نر مخصوص شخم زدن زمین آمده‌است.[21]

پیش از اسلام در منطقهٔ چاه‌ورز گبرها ساکن بودند و دین آن‌ها زرتشتی بوده‌است.[22]

با تاخت و تاز اعراب به ایران و تصرف ایران به منطقه چاهورز (به نام پیشین: چاه‌برد) نیز حمله شد، عفیف‌الدین شاه‌زندو قلعهٔ دَبان (گلرخ) را محاصره می‌کند تا این قلعه را به تصرف خود درمی‌آورد. عده‌ای فرار می‌کنند و مابقی دین اسلام را می‌پذیرند. شاه‌زندو دستور می‌دهد در صحیفه‌ای اسامی بیست و چهار هزار از افرادی که به دستش مسلمان شده‌اند را نوشته و همراهش خاک کنند تا در قیامت شفیع‌او شوند.[22]

طبق تذکره عفیف الدین شاهزندو که در زمان قاجاریان توسط سید علی اکبر بیرمی تصحیح‌سازی شد، سکونت کنونی در چاه‌ورز به دست افرادی که از مناطق انگالی مهاجرت کردند صورت گرفت.[23] مردمان محلی نام رئیس مهاجرت‌کنندگان را «عالی محب» گفته‌اند.[9]

چاهورز هنگام نوشتن لغتنامه دهخدا دهی در دهستان بیرم بود.[5] در سال ۱۳۷۲ ه.ش دهستان چاه‌ورز تأسیس شد.[24] در ادامه بخش چاهورز تأسیس شد و پس از چند سال شهر چاهورز تأسیس شد.

از چاه‌ورز اتوبوس بیرم-شیراز می‌گذرد. همچنین راه ارتباطی بین لار و لامرد از مرکز چاه ورز می‌گذرد.

شغل ساکنین چاه‌ورز کارهای خدماتی و تجاری است و این بخش اجناس مورد نیاز شهرهای دور و نزدیک را تأمین می‌کنند راه‌های ارتباطی مهم استان از بخش چاه‌ورز می‌گذرد و به این نقطه اهمیت داده‌است.[6]

در گذشته مردم چاه‌ورز بیشتر شغلشان دامداری و کشاورزی بوده‌است و محصول اصلی آنها خرما بود.[5]

• بخشایش، محمد نور، (دیوان محیا) ، ناشر: شرکت انتشارات جهان معاصر، تهران: چاپ اول، ۱۳۷۳ خورشیدی.
• عسکری چاوردی، جواد (۱۳۹۰). فرهنگ عامه و آداب و رسوم شهرستان لامرد فارس. قم: عطش.
• موسوی، علی‌اکبر (۱۳۹۱). تذکره حضرت سیدعفیف‌الدین شاه زندوی. پیروز.