خنج
خنج از شهرهای استان فارس و مرکز شهرستان خنج میباشد. خنج روستایی باستانی که نام آن در روزگار باستان «کنج»، «هُنگ» یا «خُنگ» بودهاست که همان واژه در گذر زمان تبدیل به خُنج گشتهاست. خنج دروازۀ ورودی به لارستان بزرگ مینامند. قدمت خنج به حدود ۳٬۰۰۰ سال پیش برمیگردد.
خنج | |
---|---|
کشور | ایران |
استان | فارس |
شهرستان | خنج |
بخش | مرکزی |
نام(های) دیگر | کُنجِ اولیاء |
نام(های) پیشین | هُنگ |
مردم | |
جمعیت | ۱۹٬۲۱۷ تن[1] |
رشد جمعیت | ۲٫۳٪+ (۵سال) |
جغرافیای طبیعی | |
مساحت | ۵٬۰۰۰ کیلومترمربع |
ارتفاع | ۶۷۰ متر |
آبوهوا | |
میانگین دمای سالانه | ۹ (زمستان) ۳۸ (تابستان) |
میانگین بارش سالانه | ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیمتر |
روزهای یخبندان سالانه | ۱۵ تا ۲۰ |
اطلاعات شهری | |
شهردار | مهندس شهرام محمودپور |
پیششمارهٔ تلفن | ۰۷۱ |
شناسهٔ ملی خودرو | ایران |
کد آماری | ۱۳۱۷ |
خنج |
این شهر بر اساس آمار سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۹۵ دارای ۱۹٬۲۱۷ تن جمعیت است.[1] ارتفاع خنج از سطح دریا ۶۷۰ متر است. فاصلهاش با خلیج فارس ۱۱۰ کیلومتر و با شیراز ۲۷۰ کیلومتر میباشد.
پیشینهٔ تاریخی
قدیمترین متون تاریخی نام این شهر را «هُنگ» ضبط کردهاند. بعدها به اشکال گوناگون: «هونج»، «خُنگ»، «خوانج»، و «خُنج» درآمدهاست.
با توجه به شواهد تاریخی که از این پس مورد بررسی قرار خواهد گرفت، نام اولیه این شهر نمایانگر نوعی بافت فرهنگی و معنوی بوده که از طریق ایجاد «خانقاه» و «زاویه» های گوناگون، به ویژه پس از قرن ششم هجری، خود را نشان دادهاست. با این تعبیر ساختار اصلی شهر بر بنیاد فرهنگی و معنوی پایهگذاری شده و به همین جهت آن را «هنگ» که به معنای عمومی جایگاه گوشه نشینان و عبّاد و زهّاد است، نامیدهاند. در محدودهٔ فرهنگی لارستانِ کنونی دو روستا یکی در منطقه «گوده» واقع در بخش بستک با نام «ده هُنگ» و دیگری در چند کیلومتری «خنج» با نام «هُنگ نو» وجود دارد که وجه تسمیهٔ اولی به خاطر استقرار یکی از روحانیان معروف تیرهٔ «قتالی» و ایجاد خانقاه و زاویه در آن دیار به این نام معروف شده نام اصلی این شهر در طول تاریخ دگرگون شده و شکل کنونی «خنج» را یافتهاست. تعبیر «کنج خنج» که در تذکرههای قدیمی به کار رفتهاست، خود دلیل دیگری بر وجه تسمیه آن میباشد. اصولاً در زبان محلی رایج در منطقه کنج، به معنای «زاویه» و «خانقاه» به کار برده میشود. هماکنون روستایی در منطقه «گوده» با نام «کُنجی» وجود دارد که بنیانگذار آن یکی از سادات معروف «قتالی» است که حدود یک صد و اندی سال پیش، از مقر اصلی خانوادگی اش در «چاه بُنارد» به این محل کوچ نموده و در آن جا به عبادت و ریاضت مشغول میگردد و مردم آن دیار به همین دلیل آن جا را «کنچی» به معنای زاویه و خانقاه نامیدهاند و سادات «کنچی» در لارستان معروف میباشند و هماکنون نیز روزانه زوّار بسیاری جهت ادای نذر و نیاز و حاجات خویش به آن دیار دور افتاده سفر مینمایند با این شواهد میتوان پی برد که اساس و بنیان شهری «خنج» بر مبنای استقرار «خانقاه» و «زاویه» مشایخ طریقت بوده و به همین دلیل «هنگ» نامگذاری گردیدهاست و احتمالاً قبل از استقرار مجامع فرهنگی اسلامی، به نام دیگری مشهور بودهاست. هنوز هم در روایات محلی نام قدیم «خنج» را «کوشک» میدانند که احتمالاً متعلق به دورهای پیش از رونق فرهنگی آن، طی قرون اولیهٔ اسلامی تا قرن چهارم میباشد.
ابن بطوطه مراکشی در سال ۷۴۸ هجری قمری عبور نمودهاست و به «خنج» رفتهاست. وی شرح این رحله در سفرنامه خود که به زبان عربی نوشته شدهاست و به سفرنامه ابن بطوطه معروف است چنین بیان نمودهاست: در این بیابان رهسپردیم تا به کهورستان رسیدیم به (فتح کاف، واو و را) و آن شهری است کوچک، در آن جویها و بستانها وجود دارد و بسیار گرم است، سپس از آنجا گذشته و سه روز در بیابان رهسپردیم و به لار رسیدیم که آخرش (ر) است. از لار به شهر (خنج بال) مسافرت کردیم وضبط نام آن به ضم خاء معجم است. گاهی به جای خاء، ها گویند و (هنج بال) بانون ساکن وجیم است و باالف ولام بستهاست.
زمینشناسی
از جمله پدیدههای ساختاری میتوان به گسلههای اساسی در سامانه گسیختگیهای گستره نامبرده که در زیر به آنها اشاره میکنیم.
پهنه گسلی خنج
این پهنه (zone) گسلی با روندی نزدیک به ۷۰ درجه شمالی باختری دامنه شمالی کوه قره قزلی را متأثر ساخته و پس از شهر خنج دردشت خنج و دامنه جنوبی این دشت ادامه مییابد. این پهنه (zone) گسلی شامل دستهای از گسلهای باراستای نزدیک به ۷۰ درجه شمال باختر است که بخشهای شمالی شهر خنج را دربرمی گیرد. چنانکه دربرش ساختاری زیرنقشه نمود دارد این پهنة گسلی درگروه گسلههای طولی با مولفة اصلی راندگی همراه با حرکات راست بر قرارگرفتهاست. شیب سطح گسلههای این پهنه گسلی بگونهای معمول روبه شمال خاور است.
دسته گسلی خنج
این دسته گسلی دارای خمشهای ناگهانی درراستای خود میباشند، بگونهای که بخشهایی از آن دارای روند ۷۰ درجه شمال خاوری، بخشهایی دارای روند خاوری – باختری و بخشهایی ۵۵ درجه شمال باختری میباشد. گسل هفت وان جنوب تاقدیس کوه سیاه و بخشهایی جنوبی تر آن را متأثر ساختهاست. دسته گسلی محمله: این گسیختگیها باسازوکار راستالغز تا مورب لغز درگروه گسلههای مایل تاقدیس کوه تنگ خور را متأثر ساختهاست. درشمار بهم ریختگیهای ساختاری و تغییرات پی آمده از جنبش این گسیختگی درتاقدیس کوه تنگ خور میتوان به انحراف و جابجائی افقی همراه با حرکات راست بر درمحور تاقدیس یادشده اشاره کرد. پایاننامه زمینشناسی خنج- یزد تابستان ۱۳۸۹-مهندس فردین شهریاری کارشناسی ارشد پترولوژی
مردمشناسی
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۹٬۲۱۷ نفر بودهاست.[2]
جمعیت تاریخی | ||
---|---|---|
سال | جمعیت | ±% |
۱۳۵۵ | ۵٬۸۸۳ | — |
۱۳۶۵ | ۱۰٬۳۸۰ | +۷۶٫۴٪ |
۱۳۷۰ | ۱۲٬۳۶۵ | +۱۹٫۱٪ |
۱۳۷۵ | ۱۵٬۶۸۰ | +۲۶٫۸٪ |
۱۳۸۵ | ۱۹٬۳۴۷ | +۲۳٫۴٪ |
۱۳۹۰ | ۱۸٬۷۹۲ | −۲٫۹٪ |
۱۳۹۵ | ۱۹٬۲۱۷ | +۲٫۳٪ |
نژاد و زبان
بیشینهٔ مردم خنج اچمیها هستند. این مردم به زبان اچمی با گویش خنجی سخن میگویند.[3] اچمی در جنوب استان فارس و استان هرمزگان و شرق بوشهر رایج است. زبان اچمی یکی از گویشهای پهلوی باستان از زبانهای فارسیتبارِ شاخه جنوب غربی[4] و بازمانده پارسی پهلوی است و قواعد خاص خود را دارد.[5][6]
دین و مذهب
تقریبا همهٔ مردم خنج مسلمان هستند. ورود اسلام به خنج، تا جایی که شواهد تاریخی نشان میدهد به قرن پنجم هجری برمیگردد. مذهب مردم خنج اهل سنت و از پیروان امام محمد ادریس شافعی می باشد.[3]
دانشگاهها
- دانشگاه پیام نور واحد خنج
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد خنج
بناهای تاریخی
بناهای زیر از جمله بناهای ثبت شده در آثار باستانی استان فارس میباشد که قدمت آنها به قرن هفتم هجری میرسد (بیش از۷۰۰سال)
- مقبره شیخ حاجی محمد.
- مقبره کاکا فخرالدین (واقع در مسجد کاکا فخرالدین).
- مقبره شیخ شعیب خنجی.
- مقبره شیخ عفیف الدین و شیخ قاضی حسن که در یک مکان هستند.
- مقبرهی شیخدانیال
- کوه شاهنشین
- سر درمسجد جامع ساخته شده از سنگ و ملات آن زمان که الان به صورت دو ستون بزرگ و بلند در مسجد جامع قرار دارد.
- منار دانیال که نیمی از آن طی سالهای اخیر فرو ریختهاست و قدمت آن به بیش از ۸۰۰ سال نیز میرسد
در مقبره شیخ حاجی محمد سنگهایی قدمتی در ابعاد مختلف وجود دارد که بر روی آنها آیاتی از قرآن با خطی که با خط امروزی متفاوت و به راحتی قابل خواندن نیست اما بسیار مرتب، حک شدهاست.[7]
نامآوران
از برخی از نامآوران خنج میتوان به شرح زیر نام برد:
- شیخ نجم الدین عبدالله
- شیخ رکن الدین دانیال خنجی
- دکتر عبدالله خنجی
- دکتر محمدامین خنجی
- محمدعلی خنجی
- لطفعلی خنجی
- شیخ قاضی حسن خنجی
- حاج محمدطیب خنجی
- قیس الخنجی(
- عبدالله الخنجی ( صاحب أعمال و مستشار في المشاريع التجارية )
- محمد الخنجی(ریس سازمان بنادر قطر)
- عبدالله الخنجی(وزیر تجارت قطر)
- فهد بن حمد الخنجی(بازیکن بسکتبال قطر)
- دینا الخنجی(بازیگر فیلم بحرین)
- عمر الخنجی(بازیکن تیم بسکتبال الریان قطر)
- عبدالله الخنجی(صاحب شرکت و صاحب شرکت میندی لایس امارات)
- خلیل الخنجی(وزیر ارتباطات عمانی)
- عبدالله حسین الخنجی
- خالد الخنجی
- کاپیتان محمد الخنجی
- حاج عبدالعزیز لطفعلی خنجی
- یوسف لطفعلی خنجی
- دکتر امیرحسین خنجی
- شیخ شعیب خنجی
- شیخ عبدالسلام خنجی
- شیخ محمد بن ابی نجم خنجی
- خواجه ملا فضل بن روزبهان خنجی
- کاکا فخر الدین ابوبکرو
- شیخ ابودلف محمد خنجی
- عبدالواحد خنجی
- داریوش خنجی
- شیخ محمد عبدالسلام خنجی
- لطفعلی خنجی
- شیخ عفیف الدین اسرائیل خنجی
- عبدالجواد بن القیم سعید خنجی
- فخرالدین احمد بازارویه خنجی
- شیخ حاج عبدالرزاق ابونجمی خنجی
جستارهای وابسته
منابع
- «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵». مرکز آمار ایران.
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- «خنج». دانشنامه جهان اسلام.
- Indo-European, Indo-Iranian, Iranian, Western, Southwestern
- Anonby, E. J. 2003b. Update on Luri: How many languages? Journal of the Royal Asiatic Society 13.2:171–197.
- Ethnologue report for language code: lrl
- «دیکشنری آنلاین آبادیس - معنی خنج». پارامتر
|پیوند=
ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر|تاریخ بازیابی=
نیاز به وارد کردن|پیوند=
دارد (کمک)
- ابن بطوطه، بن عبدالله، محمد، (تحفة النظار فی غرائب الأمصار و عجائب الأسفار) ، دار احیار العلوم، بیروت، چاپ سال ۱۹۸۷ میلادی به (عربی).
- اقتداری، احمد. ج۱. چاپ اول، شرکت انتشارات جهان معاصر، تهران چاپ اول، سال ۱۳۷۱ خورشیدی.
- خبرگزاری مهر