آرامگاه نادرشاه

کسی که برای بازسازی آرامگاه تلاش کرد، عبدالحسین تیمورتاش (سردار معظم) بود. او در سال ۱۲۹۴ خورشیدی که نماینده قوچان بود، طرح بازسازی آرامگاه را به مجلس داد. هنگام طرح این پیشنهاد، برخی نمایندگان گفتند که وضعیت بد مالی اجازه چنین خرج‌هایی نمی دهد اما سلیمان میرزا اسکندری از طرح دفاع کرد و گفت: «بهترین پولى که از بودجه ما خرج مى‌شود، پولى است که از براى یادگار این شخص بزرگ خرج مى‌شود که مملکت ما را در یک موقع خیلى خطرناکى خلاص کرده و از براى مملکت ایران متصرفات خیلى بزرگ تهیه نموده است و حقیقتاً تا وقتى که اسم ایران هست باعث افتخار ایران و ایرانیان است». اکثریت نمایندگان طرح قابل را توجه دانستند و رأی دادند که در دستور کار مجلس گذاشته شود [2] یک هفته بعد، در دهم مهر ۱۲۹۴ این طرح در قالب قانونی شش ماده ای از تصویب گذشت که مقرر می کرد هزینه بازسازی آرامگاه نادرشاه از محل بیست درصد از مالیات تردد چارپایان باری و سواری و وسائل نقلیه در شهر مشهد تأمین شود و پس از پایان بازسازی هم ماهیانه پنجاه تومان به نگهداری آرامگاه اختصاص یابد.

به پیشنهاد میرزا محمدعلی خان کلوپ نماینده همدان، ماده ای در این قانون گنجانده شد که دولت را ملزم می کرد سه هزار ذرع اراضی اطراف آرامگاه را برای محوطه آن خریداری کند. در آن زمان کاروانسرایی کوچک در این اراضی قرار داشت. در مذاکراتی که برای تصویب این قانون در مجلس درگرفت، شیخ ابراهیم زنجانی نماینده زنجان در مخالفت با طرح گفت: «اگر براى احیاء اسم نادر شاه یک مدرسه به اسم نادرى تأسیس شود و این وجه را براى تربیت ابناء و اولاد وطن صرف کنند بهتر است از این که در یک همچو چیزى که مشکوک است صرف کنند». حاج سیدرضا فیروزآبادی نماینده شهرری مخالف دیگر بود که گفت: «البته ما باید پاس حقوق کسانى که خدمت به این مملکت کرده‌اند داشته باشیم اما نه به این ترتیب که مالیات نواقل را در مشهد به آن ترتیب سختى از هر بیچاره که یک بار سوخت مى‌آورد، پنجاه شاهى بگیرند و آن مهم به مصرف دولت برسد یا نرسد. آن وقت ده یا بیست هزار تومان آن را خرج مقبره نادر کنیم در صورتى که تمام ادارات ما کار نمى‌کنند و اگر هم کار بکنند، چون حقوق مرتب به آنها نمى‌رسد مثل این است که مسئولیت ندار‌ند و باید مملکت به این شکل باشد و آن وقت بیست هزار تومان یا سى هزار تومان خرج مقبره نادر بکنیم. بنده به عقیده خودم این را اول خیانت به این مملکت و ملت مى‌دانم». تیمورتاش در پاسخ او گفت:«از روى این عقیده، با کمال افتخار حاضر هستم اول خائن این مملکت باشم». علاوه بر تیمورتاش، ملک الشعرای بهار نیز در حمایت از طرح در مجلس سخن گفت. سرانجام در رأی گیری تنها سه نماینده به طرح رأی مخالف دادند که عبارت بودند از: شیخ ابراهیم زنجانی، سیدرضا فیروزآبادی و شیخ حبیب الله (نماینده کاشمر) [3] دو سال بعد (سال ۱۲۹۶) بر اساس همین قانون بود که قوام‌السلطنه والی وقت خراسان در محل یکی از مقابر ویران شده نادری، آرامگاه تازه‌ای برای نادرشاه ساخت و استخوان‌های او را از تهران به مقبره مزبور حمل کردند. ساختمان جدید که در محل فعلی آرامگاه وی قرار داشت تا سال ۱۳۳۵ بر پا بود.

انجمن آثار ملی ایران در سال ۱۳۳۵ خورشیدی درصدد برآمد آرامگاهی باشکوه‌تر برای نادرشاه در همان محل مقبرۀ ساختۀ قوام‌السلطنه ساخته شود. این کار از سال ۱۳۳۶ شروع و در سال ۱۳۴۲ به پایان رسید. ساختمان جدید آرامگاه نادرشاه افشار به همت انجمن آثار ملی ایران ساخته شد و در ۱۲ فرودین ۱۳۴۲ با حضور محمدرضا پهلوی در باغ نادری بازگشایی شد.

مقبره و موزۀ نادر هم‌اکنون تحت مدیریت سازمان میراث فرهنگی اداره می‌شود. در اواخر سال ۱۳۸۶ باغ موزه نادری که بر اساس طرح نوین بهسازی مورد بازنگری و تعمیرات در فضاهای داخلی قرار گرفته بود پس از شش ماه تعطیلی دوباره بازگشایی شد. فیلمی در باره آرامگاه در ساله ۱۳۸۹ به کارگردانی علی حسن‌زاده ساخته شده‌است.[4]