شهرستان سرخس

براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵خ، جمعیت شهرستان سرخس ۸۷٬۴۴۲ نفر بوده‌است.[1] جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۰ به ۸۹٬۹۵۶ نفر رسیده‌است.[2]

سرخس در گوشه شمال‌شرقی ایران، در مجاورت مرز ترکمنستان، تقریباً میان دو نصف النهار۳۰ تا ۶۰ و ۱۵ تا ۶۱ درجه شرقی و میان دو مدار ۳۶ و ۳۶ تا ۴۰ درجه شمالی قرار گرفته‌است. حد طبیعی منطقه را در جنوب، رودخانه کشف رود و حد شرقی را رودخانه سرخس یا سرخسرود (از پیوستن رودخانه هریرود و کشف رود) و حدود طبیعی غربی و جنوب غربی را آخرین امتدادهای ارتفاعات کپه داغ مشخص می‌نماید.

بر اساس مصوبهٔ هیئت وزیران در تاریخ ۲۱ تیر ۱۳۶۸ شهرستان سرخس با جدا شدن از شهرستان مشهد، تأسیس شد.[3] در حال حاضر، این شهرستان دارای دو بخش، شش دهستان و دو شهر است:

• بخش مرکزی شهرستان سرخس
  • دهستان تجن
  • دهستان خانگیران
  • دهستان سرخس

شهر: سرخس

• بخش مرزداران
  • [[دهستان پل خاتون
  • دهستان کل بی بی
  • دهستان مرزداران

شهر: مزداوند

سرخس از نظر راهبردی و سیاست جغرافیایی در خراسان رضوی و بلکه کشور بسیار مهم است و به نوعی مهم‌ترین نقطۀ بزرگراه ابریشم، محل اتصال شرق به غرب و شمال به جنوب جهان، است. یکی از سه گمرک بزرگ ترانزیتی ایران و راه‌آهن بین‌المللی مشهد-سرخس-تجن (محور طلایی) در سرخس واقع است.

منطقۀ ویژۀ اقتصادی سرخس کانون مبادلات تجاری به کشورهای آسیای‌میانه، کشورهای مستقل همسود و کشورهای عضو اکو است. این منطقۀ ویژه دارای فضاهای تجاری، بازار دوستی، سردخانه، فرودگاه بین‌المللی الماس و سایر امکانات می‌باشد. تاکنون آستان قدس رضوی ۵۰۰ میلیارد ریال در این مکان سرمایه‌گذاری کرده‌است.

از دیگر ویژگی‌های سرخس وجود سد دوستی است که بر روی رودخانه مرزی هریرود با ذخیره آبی سالانه ۱میلیارد و۲۵۰ میلیون مترمکعب و دریاچه‌ای به وسعت ۳۷ کیلومتر مربع می‌باشد که توسط ایران و ترکمنستان به‌طور مشترک ساخته شده‌است.

پالایشگاه گاز شهید هاشمی‌نژاد خانگیران، که روزانه با بیش از ۵۰ میلیون متر مکعب تولید، گاز مصرفی شش استان خراسان رضوی، شمالی، جنوبی، مازندران، گلستان و سمنان را تأمین می‌کند، در این شهرستان واقع است. سرخس دارای معادن غنی زغال سنگ است و معدن زغال سنگ آق دربند، تأمین‌کننده بخشی از زغال سنگ کارخانجات کشور است که‌هم اكنون پس ازانفجار و ریزش آن غیرفعال است

مزار شیخ لقمان سرخسی عارف سده چهارم هجری خورشیدی، پل خاتون و رباط شرف مربوط به دوران سلجوقیان، غار مزدوران، دریاچه و غار بزنگان از جاذبه‌های گردشگری سرخس است.

۲۵٬۰۰۰ هکتار اراضی دیم و آبی سرخس که با تکمیل کانال پایاب سد دوستی، ۲۵ هزار هکتار به آن اضافه می‌شود، از دیگر توانمندی‌های این شهرستان است. در شهرستان سرخس ۱۷۰ هزار تن انواع محصولات کشاورزی تولید می‌شود.

نیروگاه شمس سرخس در زمینی به وسعت ۴۰ هکتار برای احداث یک بلوک سیکل ترکیبی به قدرت ۵۰۰ مگاوات پیش‌بینی شده و در مرحله اول و جدای از طرح اصلی سه واحد ۲۵ مگاواتی جمعاً به ظرفیت ۷۵ مگاوات نصب و راه‌اندازی شده و بیشتر در ماه‌های خرداد لغایت شهریورماه برق تولید می‌کند. در سال ۱۳۹۶ این نیروگاه نزدیک به ۱۰۰ میلیون کیلووات ساعت انرژی برق تولیدکرده است. مراحل مربوط به انتخاب بانک عامل و ارسال پرونده بلوک سیکل ترکیبی به صندوق توسعه ملی در دست اقدام است و در آیندۀ نزدیک با اختصاص وام ارزی به این پرونده کار مراحل نصب و راه‌اندازی شروع خواهد شد. این شهردرسال۱۳۱۵خورشیدی وبه دستوررضاخان باموقوفات استان قدس رضوی فعلی که شامل منطقه اوین تهران بود معاوضه گردیدوهم اکنون۹۸٪این شهرموقوفه ومتعلق به آستان قدس رضوی می باشد

• آرامگاه لقمان
• رباط شرف
• پل خاتون
• سد دوستی
• پالایشگاه گاز خانگیران
• باشگاه صنعت گاز سرخس

• سرخس دیروز و امروز-دکتر سعیدی
• شاهکارهای هنر ایران (رباط شرف) دکتر عیسی بهنام
• تحقيقات و نوشته ها و آرشيو خبرنگار سرخس محمد علي تمدن