هریرود

هریرود نام دریایی(رودخانه ای) است با طول ۱٬۱۰۰ کیلومتر که از کوه بابا در ارتفاعات هندوکش سرچشمه می‌گیرد و با گذر از ولایت‌های غور و هرات در افغانستان، از مرز مشترک افغانستان و ایران می‌گذرد.

مختصات: ۳۴°۳۹′ شمالی ۶۶°۴۳′ شرقی
هریرود
مکان
کشورهاافغانستان، ایران و ترکمنستان
ویژگی‌های ظاهری
سرآب 
 • مکانولسوالی لعل و سرجنگل
دهانه 
 • مکان
بیابان قره‌قوم
طول۱٬۱۰۰ کیلومتر (۶۸۰ مایل)
اندازهٔ حوضه۳۹۳۰۰ کیلومتر مربع

پس از پیوستن کشف‌رود به آن، با نام رود تجن وارد شنزارهای کشور ترکمنستان شده و به بیابان قره‌قوم منتهی می‌شود.

نام‌های هری و هریوا که نام‌های باستانی هرات هستند از نام این دریا گرفته شده‌اند. واژهٔ هرَی از زبان فارسی باستان هَرَیو آمده که به معنی «پُرشتاب» است. در یونانی آنرا Arius و در لاتین آنرا Tarius یاد میکند.[1]

دبی

دبی یا میزان آبدهی هریرود به‌طور میانگین ۵۵ متر مکعب بر ثانیه است.[2] در دهه‌های گذشته دبی این رود دو بار در میان سال ۱۹۶۱ و ۱۹۶۳ در شهر فیروزکوه ولایت غور اندازه‌گیری شده‌است. دبی محاسبه شده در آن زمان ۲۲٫۳ متر مکعب بر ثانیه بوده‌است.[3] بر اثر یک سیل در سال ۱۹۳۹ میلادی دبی رود به ۱۰۹۰ متر مکعب بر ثانیه افزایش یافت. بر اثر یک خشکسالی ۱۰ ماهه در سال ۲۰۰۰ رود هریرود به‌طور کامل خشک شد.[4]

سدها

سد دوستی توسط ایران و ترکمنستان در سال ۱۳۸۴ برای تأمین آب کشاورزی و آشامیدنی مشهد ساخته شده است. سد سلما توسط دولت هند در افغانستان در سال ۱۳۹۴ برای تامین آب کشاورزی و آشامیدنی هرات ساخته شده است.

جغرافیا

هریرود از دریا(رودخانه)های مهم حوضهٔ غرب افغانستان است و میان رشته‌کوه‌های سفیدکوه و سیاه‌کوه از شرق به سمت غرب جریان دارد. دریای هری‌رود از کوه بابا و مناطق مرتفع لعل و سرجنگلِ هندوکش با ارتفاع تقریبی ۳٬۹۰۰ تا ۴٬۰۰۰ متر سرچشمه می‌گیرد. بند امیر ساحهٔ آب‌بخش اصلی هری‌رود است. هری‌رود از سرچشمه‌اش تا دهکده‌ کوهسان تقریباً ۵۶۰ کیلومتر فاصله را به موازات رشته‌کوه‌های سفیدکوه و سیاه‌کوه می‌پیماید. دریای لعل و سرجنگل معاونان اولی هری‌رود هستند که هر دو در حصهٔ دولت‌یار یکی شده و به استقامت غرب جریان می‌یابند. دریای دیگری به نام تگاب اوشلان در نزدیکی ماروه به این دو دریا وصل می‌گردد و همگی در همان مجاورت به هری‌رود می‌پیوندند. معاون چهارمی به نام دریای کَرُخ نیز هست که در ساحه شرقی ولایت هرات با هری‌رود یک‌جا می‌شود. هری‌رود از دهکده‌های کوهستانی شمال اسلام‌قلعه به استقامت شمال به اندازهٔ ۹۵ کیلومتر جریان می‌یابد و مرز مشترک افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهد. سپس در دهنهٔ ذوالفقار خاک افغانستان را ترک می‌کند و سرحد مشترک میان ایران و ترکمنستان را تا سرخس تشکیل می‌دهد. از سرخس به بعد ابتدا استقامت شمال را اختیار کرده، بعد قدری به جانب شمال غرب منحرف شده، در نهایت به ریگستان‌های ترکمنستان می‌ریزد.[5]

جایگاه تاریخی

منار جام به عنوان دومین منار بلند جهان با ۶۵ متر بلندی در حاشیهٔ این رود قرار دارد. در کتاب مقدس زرتشتیان اوستا اشاراتی به این رود شده و از آن نام برده می‌شود. همچنین شواهدی از حضور بوداییان طی سده‌های گذشته و در ابتدای ظهور آیین بودایی در اطراف این رود یافت شده و در کتاب ریگ‌ودا اشاراتی در رابطه با هریرود موجود است.[6]

جستارهای وابسته

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ هریرود موجود است.
  1. دانشنامهٔ ایراننیکا، سرواژهٔ هرات
  2. «DLM 3 Rivers of the Hindu Kush, Pamir, and Hindu Raj». International Programs (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۰۴-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۰.
  3. دبی هری رود در چخچران بایگانی‌شده در ۳ مارس ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine، سایت یونسکو.
  4. «Iran-Turkmen river flowing again after drought». www.payvand.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۰.
  5. عبدالصمد صائب، سیستم دریای هریرود
  6. «Archaeologists make new discoveries about ancient Afghan cultures | TopNews». topnews.in. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۲۰.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.